صنعت حمل و نقل و گردشگری خراسان رضوی بیشتر از دیگر استانهای کشور تحت تاثیر منفی همه گیری کرونا قرار گرفت، این صنعت در قالب سفرهای جاده‌ای با خودروی شخصی، ناوگان اتوبوس بین شهری، قطار و هواپیما از این آسیب ها در امان نماند.
معاون وقت هماهنگی و مدیریت امور زائران استانداری خراسان رضوی با استناد به آمار رسمی در شهریور ۱۳۹۹ اظهار داشت: تعداد مسافرانی که طی پنج ماه سال ۹۹ با قطار به مشهد سفر کرده‌اند نسبت به مدت مشابه پارسال ۸۴ درصد کاهش داشته است.
محمدصادق براتی افزود: طی مدت یاد شده تعداد مسافران ورودی به مشهد با ناوگان هوایی ۷۴ درصد، اتوبوس ۸۶ درصد و وسایل نقلیه شخصی نیز ۱۵ درصد کاهش داشته است.
برای مشخص شدن عمق تغییرات صنعت حمل و نقل خراسان رضوی باید به اتفاقات جالب توجه در صنعت حمل و نقل طی بهار سال ۹۹ نگاهی انداخت به عنوان نمونه در فروردین ماه این سال طی رویدادی نادر حرکت قطارهای مسافربری در ایستگاه راه آهن مشهد متوقف شد و پس از گذشت بیش از ۶۰ سال از تاسیس خط آهن مشهد - تهران هیچ قطار مسافری در این ایستگاه تردد نکرد.
در همان ایام با هماهنگی استانداری خراسان رضوی و البته مساعدت مالکان اتوبوس ها و شرکتهای حمل و نقل مسافربری، پایانه مسافربری امام رضا(ع) مشهد به مدت ۲ ماه تعطیل شد که البته پس از بازگشایی نیز مسافران، چندان تمایلی به سفر با ناوگان مسافربری عمومی را نداشتند.
حال با گذشت ۲ سال از آن همه گیری مرگبار، اکنون روند بازگشت مسافر به ناوگان حمل و نقل عمومی در حال رونق گرفتن است.
بازگشت آرام سفرها به دوران پیش از شیوع کرونا
بر اساس اعلام مرکز مدیریت راه های اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی، تردد با خودروهای شخصی و تاحدی ناوگان اتوبوسی در جاده ها افزایش یافته و این ترددها در حال نزدیک شدن به پیش از شیوع کرونا در سال ۱۳۹۸ است.
فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی نژاد مشهد نیز پس از فرودگاه مهرآباد تهران دومین فرودگاه پرترافیک کشور است که پیش از شیوع کرونا به طور میانگین روزانه ۱۸۰ پرواز و در زمان اوج مسافرتها تا ۲۵۰ پرواز ورودی و خروجی روزانه در آن انجام می‌شد.
بر اساس اعلام روابط عمومی اداره کل فرودگاههای خراسان رضوی طی ۲ ماه مهر و آبان امسال مجموع پروازهای ورودی و خروجی فرودگاه مشهد به روزانه حدود ۱۶۰ پرواز رسیده است که در درجه نخست نشان دهنده تداوم افزایش سفرهای هوایی و در مرحله بعد مبین فاصله اندک تعداد سفرهای هوایی در مسیر مشهد در مقایسه با دوران پیش از کرونا است.
سفرها با اتوبوس بین شهری درگیر چالشها
اما اوضاع در بخش حمل و نقل عمومی جاده ای آنچنان تعریفی ندارد. نایب رییس انجمن صنفی مالکان ناوگان مسافربری خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در این خصوص گفت: پس از شیوع کرونا در اواخر سال ۹۸، به مدت ۲ ماه خودمان با هماهنگی مسوولان، ترمینال مسافربری مشهد را تعطیل کردیم و پس از آن نیز با وجود اعمال ظرفیت ۵۰ درصدی مسافر در اتوبوسها، اصولا یک سال مسافری وجود نداشت.
علی وارسته افزود: در حال حاضر در حالی که بهای بلیت هواپیما در کنار اعمال محدودیت ۵۰ درصدی، به بیش از یک میلیون تومان رسیده اما ما در مقایسه با سال ۹۸، ۵۰ درصد کرایه ها را بالا برده ایم.
وی ادامه داد: شرایط کرونا و دیگر مسایل صنفی موجب شده دیگر تمایلی برای فعالیت در شغل رانندگی اتوبوسهای برون شهری وجود نداشته باشد و همین مساله چالش اصلی حمل و نقل مسافر جاده ای است.
نایب رییس انجمن صنفی مالکان ناوگان مسافربری خراسان رضوی گفت: متاسفانه به سختی این شغل توجه نشده است در حالی که در برخی مواقع رانندگان مدام در سفرهای برون شهری و شرایط سخت جاده هستند.
وارسته افزود: کهنه بودن ناوگان مسافربری، فقدان ناوگان نو و البته نبود سرمایه کافی برای خرید اتوبوسهای جدید گران قیمت از دیگر مشکلات مهم در حوزه حمل و نقل مسافر برون شهری است.
وی گرانی لوازم یدکی اتوبوس را سرسام آور توصیف کرد و ادامه داد: به عنوان نمونه قیمت شیشه جلوی اتوبوس از چهار میلیون ریال به ۲۰ میلیون ریال رسیده و همین جنس نیز با برند چینی کم کیفیت عرضه می شود و این مشکلات برای سایر لوازم یدکی نیز صدق می کند.
نایب رییس انجمن صنفی مالکان ناوگان مسافربری خراسان رضوی گفت: پیشتر، این مجموعه صنفی حدود هزار و ۸۰۰ ناوگان اتوبوسی زیرپوشش خود داشت که در حال حاضر به دلیل موارد ذکر شده فقط هزار و ۲۰۰ دستگاه دارای کارت سوخت بوده و در ناوگان مسافربری فعالیت دارند.
سرمایه گذاران در بخش ناوگان اتوبوسی آسیب دیدند
معاون حمل و نقل اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: اتفاقی که ابتدا با شیوع کرونا و پذیرش این بیماری همه گیر در جامعه رخ داد این بود که کرونا تمایل مردم برای سفر را کمرنگ کرد.
جواد وحدتی فرد افزود: بعد از آن که ستاد ملی مبارزه با کرونا فعالیت ناوگان مسافربری را با ۵۰ درصد ظرفیت مجاز دانست ساختارهای حمل و نقلی کشور به گونه ای هماهنگ شد که تغییرات، باعث شد سفر با ناوگان حمل و نقل عمومی حتی به زیر ۵۰ درصد افت کند.
وی ادامه داد: علاوه بر شرایط کرونایی بازار، کمبود لاستیک و افزایش قیمت لوازم یدکی ناوگان موجب شد سرمایه گذاران در بخش ناوگان مسافری صدمه زیادی ببینند.
انتقال رانندگان بخش مسافربری به بخش بار
معاون حمل و نقل اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی گفت: بخش از رانندگان بخش مسافربری به دلیل افزایش فعالیت در بخش بار، به سمت حمل و نقل باری رفتند تا نیاز ناوگان باری را تامین کنند، از زاویه دیگر نیز می توان گفت فعال بودن حمل و نقل کالا به لحاظ رشد صادرات و واردات و تجارت، بخشی از رانندگان را به سمت خود کشاند.
وحدتی فرد با بیان این که هم اکنون در بخش مسافری تمایل کمتری برای سرمایه گذاری وجود دارد افزود: همه چیز دست به دست هم داد تا در بخش مسافری با عدم تمایل سرمایه گذاری رو به رو شویم و از طرفی نمی توان الگویی برای سفرهای نوروز ۱۴۰۱ به مسیر مشهد در نظر گرفت.
وی ادامه داد: سفرها هم اکنون تابع رنگ بندی های کرونا شده اند، رفتار مردم در سفرها، افزایش آگاهی مردم در خصوص مقابله با شیوع کرونا، واکسیناسیون عمومی و در نهایت رنگ بندی شهرها از نظر شیوع همه گیری کرونا وضعیت سفرها در آینده نزدیک چند ماهه را روشن خواهد کرد.
او اضافه کرد: به تازگی مقرر شد که فعالیت ناوگان مسافربری برون شهری با ۸۰ درصد ظرفیت تردد کند که البته قرار بود محدودیتهای سفر برای ناوگان مسافربری به طور کامل برداشته شود اما به واسطه نگرانی ها از شیوع احتمالی موج ششم کرنا فعلا ظرفیت ۸۰ درصدی جا به جایی مسافر اعمال شد.
تغییر الگوی سفرها به نفع استفاده از خودروی شخصی
معاون حمل و نقل اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی در خصوص تغییر الگوی سفرها گفت: افزایش هزینه های سفر با ناوگان هوایی و ریلی بیشتر از سایر بخشها بوده است در نتیجه مسافرت های جاده ای طی سال گذشته در مقایسه با ناوگان ریلی و هوایی رشد بیشتری داشته است.
وحدتی فرد افزود: البته آمارها نشان می دهد درصد افزایش سفر با ناوگان حمل و نقل عمومی جاده ای آن قدر زیاد نبوده است لذا اگر می گوییم افزایش میل مردم به جاده بیشتر شده به این معناست که سفر با خودروهای شخصی رونق بیشتری گرفته است.
لازم به ذکر است که اداره کل راه آهن خراسان تاکنون هیچ گزارشی از میزان سفرهای ریلی به مشهد طی سال جاری به ایرنا نداده است و علت عدم اطلاع رسانی خود را نیز اعمال محدودیتهای سازمانی از تهران برای انتشار اطلاعات سفرها عنوان کرده است.
آمادگی خراسان رضوی برای تداوم سفرها در شرایط کرونایی
در مجموع مسوولان استانداری خراسان رضوی طی هفته های گذشته بارها اعلام کرده اند در شرایط کرونایی برنامه ریزی خوبی برای سفرها و حفظ سلامت زائران طرح ریزی شده است تا آنها با خیال راحت به زیارت بپردازند و موضوع نظارت و بازرسی ها در بخش سفر و اقامت به صورت محسوس و نامحسوس وجود خواهد داشت.
در این میان معاون وقت هماهنگی و مدیریت امور زائران استانداری خراسان رضوی نیز گفته بود: خوشبختامه با توجه به انجام واکسیناسیون کرونا که در ماه‌های اخیر پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است ستاد ملی و استانی کرونا پیش‌بینی های لازم را اندیشیده است.
محمد صادق براتی بدون اشاره به اعمال محدودیتهای جدید در سفرها ادامه داد: امیدواریم وارد اوجگیری جدید کرونا نشویم ولی اگر این اتفاق رخ داد، تجهیز مراکز درمانی، اختصاص برخی بیمارستان‌ها برای مداوای افراد درگیر شده و همچنین استفاده از مراکز اقامتی به عنوان نقاهتگاه از جمله برنامه‌هاست.