یکی از نکات بارز نشست روز دوشنبه که درچارچوب جلسات کمیسیون مشترک برجام بین ایران و گروه ۴+۱ برگزار می‌شود، دستور کاری است که دولت سیزدهم به رغم تبلیغات کاخ سفید تبیین کرده است. آیت الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدا که سکان دولت را به دست گرفت تصریح کرد که هدف از مذاکرات، رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ایران است و یک قدم از این مساله عقب نشینی نخواهد کرد.
این موضع گیری متعاقبا از سوی وزیر امور خارجه ایران در نخستین جلسه دفاع از برنامه‌های خود در مجلس شورای اسلامی تکرار شد. حسین امیرعبداللهیان تصریح کرد که همه تلاش خود را برای بی اثر کردن تحریم‌ها به موازات برای لغو تحریم ها به کار خواهیم بست. وی با این حال خاطر نشان کرد که با مذاکره ای همراه خواهد بود که فرسایشی نباشد و تامین کننده حقوق و منافع ملت بزرگ ایران باشد. وزیر امور خارجه با بیان اینکه جمهوری اسلام ایران هیچ گاه از میز مذاکره منطقی و توام با اقتدار و حکمت فرار نمی‌کند، تصریح کرد که وزارت خارجه را به برجام گره نخواهد زد.
رابرت مالی نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران شب گذشته و در آستانه مذاکرات وین ادعا کرد که ما آماده ایم به برجام بازگردیم و تحریم های مغایر با آن را لغو کنیم.
رابرت (راب) مالی جمعه به وقت محلی در گفت و گو با رادیوی ملی آمریکا افزود که جو بایدن رییس جمهوری و آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا آشکارا اعلام کرده اند که ما برای دیپلماسی حق ویژه قائل هستیم.
وی در عین حال همچون سایر مقامات آمریکایی اتهام پراکنی ها علیه برنامه صلح آمیز هسته ای ایران و هراس از پیشرفت آن و ادعاهای آمریکا مبنی بر گزینه های در اختیار را تکرار کرد.
نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران همچنین درباره بازگشت مشترک متقابل به تعهدات برجامی گفت که کشورهای حوزه خلیج فارس از بازگشت به توافق استقبال می کنند و پس از آن آماده گسترش روابط با ایران هستند.
اما فشارهای آمریکا و بی‌تابی‌های اروپا برای ازسرگیری مذاکرات وین ادامه‌دار بود تا در مقطعی اروپایی‌ها امیدوار بودند بتوانند از فرصت سفر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران به نیویورک برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد استفاده و نشستی را با حضور اعضای برجام ترتیب کنند. نخستین زمزمه برگزاری این نشست ابتدا از سوی وزیر امور خارجه فرانسه ژان ایو لودریان مطرح شد که اعلام کرد قدرت‌های جهانی و ایران احتمالا در حاشیه نشست سالانه سازمان ملل با هم دیدار می‌کنند. لودریان در یک کنفرانس خبری افزود؛ این دیدار که شامل تمام طرف‌های توافق هسته‌ای ایران به غیر از آمریکا می‌شود، با هدف ایجاد یک حرکت مثبت برای ادامه مذاکرات است.
این اظهارات با واکنش سریع سخنگوی وزارت امور خارجه مواجه شد مبنی بر اینکه نشست وزرای گروه ۱+۴ در نیویورک در دستورکار نیست. سعید خطیب زاده گفت؛ هر نشست و جلسه‌ای هماهنگی قبلی و تنظیم دستورکار لازم دارد، همانطور که قبلا تاکید شد گفت‌وگوهای وین به‌زودی و طی چندهفته آتی از سرگرفته خواهد شد و این به اطلاع گروه ۱+۴ رسانده شده است.
بعدا جوسپ بورل در یادداشتی درباره ماحصل سفرش به نیویورک و ملاقات‌هایی که در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد با دیپلمات های ارشد کشورهای جهان داشت نوشت که امیدوار بود جلسه‌ای را به عنوان هماهنگ کننده برجام در سطح وزرای کشورهای عضو این توافق برگزار کند. اما تیر طرف‌های اروپایی تحت فشار آمریکا در نیویورک به سنگ خورد و بورل هم اذعان کرد که دولت جدید ایران فقط یک ماه است که کار خود را آغاز کرده و به فرصت نیاز دارد.
بررسی سوابق مذاکرات وین
ایران برای شروع دور جدید مذاکرات با گروه چهار به علاوه یک، سوابق گفت‌وگوهای پیشین را در دو مرحله مورد بازبینی قرار داد.
سخنگوی وزارت امور خارجه اواسط مهرماه گذشته به فرانس ۲۴ گفت: بعد از آغاز به کار دولت جدید ما دو روند بازبینی گفت وگوهای قبلی را در داخل کشور آغاز کردیم؛ نخستین پروسه بازبینی پایان پذیرفته و به جمع‌بندی رسیده است. بر همین اساس تصمیم گرفتیم که قطعاً به گفتگوها با گروه ۱+۴ در وین ادامه بدهیم و آن را اعلام کردیم.
وی توضیح داد که در جریان روند بررسی تمام جزییات گفت وگوهای صورت گرفته در جریان ۶ دور مذاکرات در دولت قبل مرور شده و سوالاتی برای دولت وجود دارد که چرا گفت وگوهای قبلی به نتیجه دلخواه در مذاکرات و سندی که مورد رضایت همه طرف‌ها باشد منجر نشده است؛ همچنین ما به دنبال تدوین دقیق موضوعاتی هستیم که باید در دوره بعدی گفت وگو به شکل مناسبی به آن پرداخته شود.
وی اضافه کرد: مهمترین موضوع برداشتن تمامی تحریم‌هایی است که پس از خروج یک جانبه رییس جمهور ترامپ از برجام علیه ایران اعمال شده است. دولت ترامپ ۸۰۰ تحریم یک جانبه و غیرقانونی جدید را علیه ایران اعمال کرده است که باید همگی آنها برداشته شود، این در واقع موضع ما از ابتدا بوده است بنابراین باید راهی برای اخذ تضمین لازم برای رفع همه این تحریم‌ها به طور موثر پیدا کنیم.
به تدریج مذاکرات هسته‌ای وین در ادبیات وزارت امور خارجه جای خود را به گفت‌وگوها برای لغو تحریم‌های ظالمانه آمریکا داد و ایران برای دست یابی به موفقیت در مذاکرات سه شرط اصلی تعیین کرد. اینکه ایالات متحده بپذیرد به عنوان مقصر وضعیت فعلی از این مسیری که رفته برمی‌گردد. برای بازگشت از این مسیر غلط تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی که بعد از خروج آمریکا از برجام اعمال کرده همه را یکجا به صورت موثر بردارد و مهمتر اینکه تضمین بدهد که هیچ دولتی در ایالات متحده مجدداً جهان و حقوق بین الملل را به سخره نخواهد گرفت و این شرایط را تکرار نخواهد کرد.
برهمین اساس علی باقی کنی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران پس از توافق با اتحادیه اروپا درباره تاریخ ازسرگیری جلسات وین راهی پایتخت سه کشور اروپایی عضو برجام شد تا مواضع قطعی جمهوری اسلامی ایران را در مذاکراتی که حالا چشم بسیاری در جهان به نتیجه آن دوخته شده است تبیین کند.
باقری پس از دیدار با دیپلمات های عالی‌رتبه انگلیس، آلمان و فرانسه بیان داشت که لغو موثر تحریم‌های غیرقانونی و اهمیت تضمین به عدم‌تکرار (خروج از برجام) مورد تاکید قرار گرفت. وی سپس در گفت‌وگویی تصریح کرد که باید روی جدی بودن مذاکرات وین تمرکز کرد. تمرکز ما بر رفع تحریم های ظالمانه است و آمریکا هم هیچ گزینه ای جز قبول واقعیت جدید درباره توافق نامه هسته ای ندارد.
وی یادآورشد که ما به فعالیت های هسته ای خود و توسعه آن مطابق با مفاد توافق هسته ای ادامه خواهیم داد. ما خواهان ضمانت هایی درخصوص رفع تحریم ها هستیم و واشنگتن هم باید آن را در مذاکرات وین ارایه کند.
معاون وزیر امور خارجه تاکید کرد: اگر توافق هسته ای برخورداری ایران از آن را تضمین نکند، پنجره توافق هسته ای تا ابد باز باقی نخواهد ماند.
ایران تا یک سال پس از خروج غیرقانونی آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند.
اما پس از گذشت یک سال از خروج آمریکا از برجام، تهران اعلام کرد با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش خواهد داد. کاهش تعهدات ایران بر اساس مفاد توافق هسته‌ای برجام صورت می‌گرفت.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری مسئولیت پذیر بارها اعلام کرده است که در صورت لغو تمام تحریم‌های آمریکا به نحوی که قابل راستی آزمایی باشد، به اجرای تعهداتش در برجام باز می‌گردد.
سخنگوی وزارت امور خارجه گفت که جمهوری اسلامی ایران با اراده جدی برای رفع تحریم‌هایی که بر ضد مردم ایران اعمال شده، در مذاکرات وین حضور دارد. وی ابراز امیدواری کرد که «طرف‌های مقابل به جای شبهه افکنی‌های رسانه‌ای و برخی عملیات روانی سعی کنند با اراده جدی و نیت خوب و دستیابی به توافق عملی و جامع الاطراف در خصوص رفع تحریم‌های ظالمانه که بر ضد مردم ایران اعمال کردند در مذاکرات حاضر شوند.»
وی هشدار داد که اگر این اراده جدی وجود نداشته باشد و بخواهند این اراده را با نیت‌های غیرسازنده همراه کنند، قطعا پاسخ ایران هم متناسب با آن خواهد داد.