به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، انتظار آغاز دور جدید مذاکرات هسته‌ای ایران و کشورهای حاضر در توافق برجام امروز، دوشنبه ۸ آذر برابر با ۲۹ نوامبر۲۰۲۰ در حالی آغاز خواهد شد که با تغییر دولت در ایران، استراتژی و هدف حضور در این مذاکرات، تنها لغو تحریم‌های غیرقانونی علیه جمهوری اسلامی ایران اعلام شده است و به نظر می‌رسد، با وجود قاطعیت و اراده جدی تیم مذاکره کننده جدید هسته‌ای به سرپرستی «علی باقری کنی» طرفین دیگر حاضر در این توافق و نیز ایالات متحده آمریکا باید با استراتژی و هدفی متفاوت‌تر از دوره‌های پیشین در دوره از گفت و گوها حضور یابند.
خواست تهران در این دوره از مذاکرات روشن، صریح و قاطع است و از طرف‌های مقابل هم چنین تعاملی را می‌خواهد، غرب و به ویژه آمریکا این میان تلاش دارد به همان شیوه پیشین تهدید و وعده کار خود را پیش برد اما تهران در موقعیت جدید خود؛ جز به لغو تحریم‌ها و کاستن از فشار بر مردم ایران به موضوع دیگری راضی و قانع نخواهد شد. مذاکرات برای رفع تحریم‌ها عصر دوشنبه به وقت محلی در هتل کوبورگ وین با حضور تمامی هیات‌های اصلی عضو برجام برگزار می‌شود. تیم مذاکره کننده ایران متشکل از جمعی از برجسته‌ترین کارشناسان ایران در حوزه‌های مختلف حقوقی، بانکی و انرژی به سرپرستی در این مذاکرات شرکت می‌کنند.
موقعیت ایران در آغاز مذاکرات: جز حق خود چیزی نمی‌خواهد
برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام توافقی بود که ایران و ۶ کشور آمریکا، روسیه، چین، انگلیس، آلمان و فرانسه در تیرماه سال ۹۴ امضا کردند تا ایران از زیر سایه تحریم‌های بین المللی خارج و به دانش هسته‌ای خود دسترسی آزاد داشته باشد. این توافق گرچه از همان ابتدا بارها از سوی آمریکا نقض شد و در عمل برداشتن تحریم‌ها با دشواری‌های بسیاری روبرو؛ کاخ سفید در اردیبهشت ۹۷ و پس از تغییر ساکن خود؛ از این توافق بین المللی خارج و بار دیگر تحریم‌ها را علیه مردم ایران بازگرداند. زیاده خواهی‌های «دونالد ترامپ» شدت تحریم‌ها را به بیشترین اندازه خود در چهاردهه گذشته رساند و کارزار فشار حداکثری با نقشه نابودی ایران از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی به راه افتاد. ایستادگی مردم ایران در برابر تحقق نقشه، سبب شد ترامپ بدون هیچ دستاوردی در این زمینه کاخ سفید را ترک کند. جانشینی «جوبایدن» هم با وجود تمام ادعاهای تبلیغاتی و انتخاباتی؛ تا کنون نتوانسته است در مسیر احیای برجام و بازگرداندن حقوق مردم ایران و برداشتن تحریم‌ها، موثر واقع شد و جمهوری اسلامی ایران در بی‌اعتمادترین سطح ممکن به مسئولان آمریکا در دور جدید مذاکرات حاضر خواهد شد.
هدف و خواست تهران در دور جدید و دولت سیزدهم دو محور کاملا مشخص و روشن و البته قانونی و هدفمند دارد که علی باقری در یادداشت خود در روزنامه فایننشیال تایمز به صراحت به آن پرداخته و نوشته است: از دید ایران، «مذاکرات» باید اهداف واقعی را دنبال کرده و تمامی طرف‌ها آن را رعایت کنند. در این راستا، ما دو هدف داریم: هدف اول، دستیابی به حذف کامل، تضمین‌شده و قابل راستی آزمایی تحریم‌هایی است که علیه مردم ایران وضع‌شده است. هدف دوم، تسهیل حقوق قانونی ملت ایران برای بهره‌مندی از دانش صلح‌آمیز هسته‌ای به‌خصوص فن‌آوری بسیار مهم غنی‌سازی برای مقاصد صنعتی، طبق مفاد پیمان بین‌المللی عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (ان پی تی) است.»
جمهوری اسلامی ایران موقعیت خود را در این دوره از مذاکرات مشخص کرده است و به همین دلیل معتقد است «مذاکرات» بدون راه‌حل قطعی، برای هیچ‌کس سودی ندارد؛ بر همین اساس نگاه کاملا عملگرایانه به این دوره از گفت و گوها دارد و همانگونه که «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه هم پیش از این تصریح کرده؛ جمهوری اسلامی ایران همه تلاش خود را برای انجام گفت وگوهای نتیجه بخش و البته سریع فراهم کرده است.
موقعیت طرف‌های غربی در آغاز مذاکرات: ابهام و ادعا
در بررسی و ارزیابی موضع و موقعیت طرف‌های حاضر در برجام و نیز آمریکا می‌توان به اظهارات آنها رجوع کرد. هرچند این اظهارات هم به دلیل ابهام و تنوع، موضع روشنی از آنچه اروپا و آمریکا در پی آن هستند ارائه نمی‌کند.
«خوشبین نیستیم» این خلاصه ای از تازه‌ترین گزارشی است که شبکه خبری «سی ان ان» در آستانه دور جدید مذاکرات و به نقل از تعدادی منابع ناشناس نزدیک به دولت آمریکا؛ منتشر کرده است. گزارشی که در آن ادعا شده است آمریکا در پی فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی حتی در دوره برگزاری مذاکرات است. این گزارش در حالی منتشر شد که «رابرت مالی» نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران روز ششم آبان و به فاصله دو روز تا آغاز مذاکرات؛ ادعا کرده است که واشنگتن آماده بازگشت به برجام و لغو تحریم هاست. به فاصله دو روز از این اظهارات و هشتم آذر، مالی در مصاحبه با شبکه انگلیسی بی بی سی، ایران را به اعمال فشار بیشتر تهدید کرد و مدعی شد اگر ایران مذاکراتی را که قرار است روز دوشنبه در وین از سر گرفته شود، به عنوان بهانه‌ای برای تسریع برنامه هسته‌ای خود استفاده کند، آمریکا و شرکایش احتمالا بر ایران فشار خواهند آورد.
نماینده آمریکا در امور ایران، طی ماه منتهی به این دوره از مذاکرات، سفرهای مختلف از غرب به شرق جهان انجام داد و کوشید همسایگان ایران را علیه تهران تحریک کند، روسیه و چین و دیگر کشورهای اروپایی برای اعمال فشار بر ایران اقناع کند و در نهایت رضایت رژیم صهیونیستی را درباره مواضع خود کسب کند.
موقعیت و مواضع تروییکای اروپا هم متنوع است. سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان چندی پیش در بیانیه‌ای در حالی ادعاهای خود را درباره برنامه هسته‌ای ایران تکرار کردند که از آغاز مذاکرات با ایران هم استقبال می‌کنند. این سیاست تساهل و تسامح نه چندان قابل قبول اروپا، از سوی مقامات رژیم صهیونیستی هم تحت فشار روزانه قرار دارد و از نخست وزیر تا رییس جمهوری و وزیر خارجه این رژیم در تماس ها و دیدارهای مختلف از تروییکای اروپا می خواهند تا حداکثر فشار را بر ایران اعمال کنند تا توافق هسته ای به نتیجه ای ملموس منتج نشود. به نظر می رسد روشن ترین موضع را در این دوره از مذاکرات از سوی طرف های دیگر برجام، چین و روسیه دارا هستند و مقامات هر دو کشور از آغاز دور جدید استقبال کرده و بر ضرورت نتیجه بخش بودن آن تاکید کرده اند.
با چنین رویکردی مغشوشی در ابراز موضع، اروپا و آمریکا مدعی هستند که ایران در مذاکرات پیش رو جدیت لازم را ندارد اما واقعیت آن است که خلاف تمام ادعاهای غرب مبنی بر جدی نبودن ایران در این دوره از مذاکرات؛ اظهارات مبهم، اغلب تکراری و متنوع آن ها، در مقایسه با مواضع روشن و صریح جمهوری اسلامی به خوبی نشان می دهد که کدام طرف در این دوره از مذاکرات جدیت لازم را داراست.
موقعیت مخالفان خارجی و داخلی: زیاده خواهی و بهانه جویی
ضلع سوم مذاکرات هسته ای ایران که از امروز در وین آغاز خواهد شد؛ مخالفان داخلی و خارجی این توافق و نیز تیم مذاکره کننده هستند. این ضلع گستره‌ای از کشورهای حوزه خلیج فارسی، رسانه‌های فارسی زبان خارج از ایران و منتقدان و مخالفان سیاسی داخلی را شامل می شود. گروه نخست، با صدور بیانیه‌های سیاسی، در تلاش هستند به نوعی بر مذاکرات تاثیر گذارند و بیانیه نشست شورای کشورهای عربی و ادعاهای آنها مبنی بر ضرورت حضور در مذاکرات نشانه‌های این تقلا برای اثرگذاری است.
«سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت امورخارجه در پاسخ به این قبیل اظهارات تصریح کرده است: «موضع ایران هم درباره وین و هم کشورهای منطقه کاملا روشن است و آنچه در وین انجام خواهد شد، تمرکز بر رفع تحریم های یکجانبه و ظالمانه غیرقانونی علیه ایران اعمال شده است. اگر کشورهای حوزه خلیج فارس هم تصور می‌کنند که گفت و گویی متفاوت تر از این داریم این موضع را دوباره باید بشنوند». ایران در این دوره از مذاکرات درصدد تامین منافع خود است و حاشیه‌نشینان خلیج فارس هم باید منطبق بر آداب همسایگی و اصول دیپلماتیک به این تلاش احترام گذارند.
رسانه‌های فارسی زبان خارج از ایران که اغلب با هزینه‌های هنگفت برخی از همین کشورهای حاشیه خلیج فارس فعالیت می کنند، تریبون ایران هراسی خارجی و ناامیدسازی داخلی هستند. میلیاردها دلارنفتی در آستانه مذاکرات وین در استودیو های مختلف این شبکه های هزینه می شود تا تیم مذاکره کننده و اساس مذاکرات را به بهانه های غیرواقعی زیر سوال برده و مورد هجمه قرار دهند. منتقدان داخلی دولت هم گرچه همواره مدعی منافع ملی و پرهیز از نگاه جناحی هستند اما در عمل با هر موضوع و به هر شکلی درصدد تخریب مذاکره کنندگانی هستند که از دیدگاه آنان آزمون نداده، مردود شده اند!
پیچیدگی موقعیت و ابهام مواضع طرف غربی حاضر در مذاکرات از یک سو و متغییر تاثیرگذار تریبون‌های مخالف از سوی دیگر حکایت از آن دارد که تیم مذاکره کنندگان جمهوری اسلامی در این دوره از مذاکرات کار دشواری به منظور حراست از منافع کشور را بر دوش دارند؛ مسئولیتی دشوار و پیچیده که نباید تحت تاثیر القائات متنوع قرار گرفته و از روند مورد نظر دور شود.