به گزارش خبرنگار ایرنا، قرارداد سه جانبه سواپ (انتقال) گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از طریق ایران در حاشیه پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) با حضور آیت‌الله سیدابراهیم رییسی و الهام علی‌اف به امضای وزرای نفت تهران و باکو رسیده است.
براساس این قرارداد که از ابتدای دی‌ماه امسال و بدون سقف زمانی اجرا خواهد شد، ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان از مسیر ایران ترانزیت (سواپ) خواهد شد و ایران گاز مصرفی مورد نیاز خود در پنج استان کشور را از حق انتقال این گاز برداشت خواهد کرد.
یکی از دستاوردهای این قرارداد، تامین گاز استان‌های شمالی است که طی هشت سال گذشته به دلیل برخی اهمال ، به یک مشکل اساسی تبدیل شده بود.
از سوی دیگر ورود ایران به یک قرارداد سه جانبه تامین انرژی و قرار گرفتن کشورمان در مسیر استراتژیک انتقال گاز می‌تواند در آینده، ضمن افزایش همکاری‌های منطقه‌ای، از بروز تنش‌های سیاسی با همسایگان جلوگیری کند.
این قرارداد سه جانبه پس از سال‌ها تنش گازی میان ایران، ترکمنستان و آذربایجان که حتی در مواردی به دلیل بی تدبیری‌ها به صدور برخی احکام بین المللی منجر شده بود، جهشی بلند در ارتقای جایگاه ایران در امنیت انرژی منطقه منجر خواهد شد؛ مساله‌ای که دستاوردی مهم برای دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم محسوب می شود.
تحکیم روابط منطقه‌ای
ابوالفضل صدقی کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با ایرنا در این خصوص می‌گوید: مهمترین نتیجه سوآپ گازی ایران، ترکمنستان و آذربایجان، تحکیم روابط منطقه‌ای است که در نهایت همه این منافع هم متوجه مردم منطقه خواهد بود.
وی با بیان اینکه در صورت برداشته شدن تحریم‌ها طبیعی است که برخی از مشکلات اقتصادی کشور حل شود، عنوان کرد: در صورتی که مذاکرات به نتیجه برسد طبیعی است که مردم از نتایج آن بهره‌مند می‌شوند اما نباید فرصت کشورهای منطقه را از دست داد و قرارداد گازی با ترکمنستان که سال‌ها معلق مانده بود، در این ۴ ماه در راستای این اهداف دولت پیگیری و به نتیجه رسید.
صدقی با اشاره به روابط دیرین ایران با چین و روسیه عنوان کرد: صادرات و واردات با کشورهای با جغرافیای نزدیک فرصت مهمی بود که سال‌ها از آن غفلت شده بود اما دولت سیزدهم بویژه در حوزه انرژی این تجارت را احیا کرده و از این فرصت مهم بهره‌مند شد. قرارداد گازی با ترکمنستان هم یکی از این بهره‌گیری از فرصت‌هاست.
وی در ادامه افزود: استان‌های شمالی کشور هم مانند سایر استان‌ها نیازمند گاز هستند که اگر بخواهیم این گاز را از جنوب کشور به شمال انتقال بدهیم، باید متحمل هزینه‌های زیادی شویم اما از طرفی ترکمنستان در شمال کشور می‌تواند به ایران گاز بدهد و مشکل گازرسانی به استان‌های شمالی مرتفع شود.
این کارشناس مسائل منطقه خاطرنشان کرد: ایران معادل گازی که از ترکمنستان می‌گیرد، به ترکیه و کشورهای دیگر که با ترکمنستان ارتباط دارد می‌دهد؛ اهمیت اقتصادی سوآپ گازی بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان تا جایی است که وابستگی تجاری میان کشورها به وجود آمده و همین مساله باعث کاهش تهدیدات امنیتی در منطقه نیز می‌شود.
«زهیر اصفهانی» کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به سیاست محوری دولت سیزدهم برای همکاری اقتصادی با کشورهای همسایه گفت: قرارداد سواپ گازی، نشان‌دهنده شکست تحریم‌های اقتصادی است.
وی افزود: در ماه های ابتدایی دولت سیزدهم، سه رخداد اقتصادی و راهبردی در کشورمان شکل گرفته که اولین رخداد، امضای قرارداد شانگهای و مزایای اقتصادی حاصل از آن بوده، دومین رخداد افزایش صادرات نفتی کشور به یک میلیون بشکه بوده و در نهایت، سومین رخداد مربوط به سواپ نفتی ایران ذیل قرارداد سه جانبه میان ایران، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان است.
اصفهانی افزود: از طرف دیگر نباید فراموش کنیم که فراتر از مزایای اقتصادی که بارها در رسانه ها مطرح شده، شاهد یک تغییر نگرش در حوزه ابعاد سیاسی و امنیتی نیز هستیم. همسویی و وابستگی متقابل سیاسی ذیل محورهای اقتصادی یکی از رخدادهای مثبت قرارداد سوآپ گازی است که می تواند تنش های منطقه‌ای را تعدیل کند. نوع نگرش و پارادایم فکری صحیح در میان دیپلمات‌های اقتصادی دولت آیت الله رئیسی مبنی بر رقابت همراه با همکاری چند جانبه یکی از عوامل موفقیت آمیزی بوده که توانسته این نتایج را تا به امروز رقم بزند.
حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین‌المللی نیز با اشاره به نقش راهبردی قرارداد سوآپ گازی سه جانبه میان ترکمنستان، ایران و جمهوری آذربایجان تصریح کرد: این توافق‌نامه یک گشایش اقتصادی در رابطه با کشورهای جنوب قفقاز بود که ایران را به عنوان کریدور انتقال انرژی گاز به سایر کشورهای غرب آسیا و حتی جنوب خلیج فارس معرفی می‌کند.
وی ادامه داد: براساس این قراداد ترکمنستان روزانه ۵ الی ۶ میلیون مترمکعب گاز به جمهوری آذربایجان می‌فروشد که این گاز از مسیر ایران به جمهوری آذربایجان ترانزیت(سوآپ) خواهد شد و ایران هم گاز مصرفی مورد نیاز خود در ۵ استان کشور (خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، گلستان و سمنان) را به عنوان حق انتقال این گاز برداشت خواهد کرد.
کارشناس مسائل بین الملل در ادامه تصریح کرد: قابلیت اجرای سریع این قراداد به نحوی است که از اول دی ماه و بدون سقف زمانی شاهد انتقال گاز به آذربایجان خواهیم بود؛ نشان دهنده عزم جدی سه کشور به ویژه طرف ایرانی برای ترمیم و تقویت روابط اقتصادی میان کشورهای همسایه است.
هانی‌زاده همچنین به تغییر رویکرد جمهوری آذربایجان به منظور کاهش تنش‌های سیاسی در منطقه با امضای این قرارداد اشاره کرد و ادامه داد: با امضای این قرارداد با ایران به نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان درصدد تغییر رویکرد سیاسی خود نسبت به ایران بوده و سعی کرده با امضای توافق نامه سوآپ گازی به نوعی سیاست‌های گذشته خود را ترمیم کند که این امر گام مثبتی برای تعامل دو سویه میان ایران، جمهوری آذربایجان و کشورهای جنوب قفقاز است.
مهدی چمران رییس شورای شهر تهران هم چنین با بیان اینکه توافق با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان می‌تواند به امنیت منطقه کمک کند، گفت: این توافق برای ایران درآمدزایی خواهد داشت و به تقویت ارتباطات و تعاملات بیشتر کشورها کمک می‌کند.
وی درباره افزایش تعاملات اقتصادی ایران با کشورهای همسایه خاطرنشان کرد: متاسفانه دولت قبل به اروپا و آمریکایی‌ها چشم دوخته بود و جای دیگری را نمی دید درحالی که دنیا فقط غرب نیست و بایستی با همه ارتباط درست و خوب برقرار کرد.
رییس شورای شهر تهران با بیان اینکه چسبیدن به غربی‌ها نتیجه‌ای برای کشورمان نداشت، گفت: ارتباطات با همسایگان قطعا به نفع ما بوده و منجر به کوتاه آمدن غربی نسبت به خواسته‌های به حق ملت ایران خواهد شد.
دیپلماسی فعال انرژی
«عبدالعلی رحیمی مظفری» عضو کمیسیون انرژی مجلس هم بیان اینکه در قرارداد سه جانبه سوآپ گاز، بحث دیپلماسی فعال انرژی و اقتصادی کشور مطرح است، گفت: با روی کار آمدن دولت جدید دیپلماسی اقتصادی و انرژی از حالت انفعالی خارج شده و وزارت نفت به طور جدی در زمینه فروش نفت و قراردادهای جدید، فعال شده است.
وی افزود: با توجه به وضعیت فعلی تولید گاز طبیعی در کشور احتمال بحران گاز در استان‌های شمالی کشور در فصل آینده وجود دارد و این موضوع مسبوق به سابقه است، این قرارداد می‌تواند کمک شایانی برای حل مشکلات احتمالی پیش رو باشد.
«محمد طلا مظلومی» نماینده مردم بهبهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه قرارداد ۳ جانبه گازی مشکلات گازی ۵ استان کشور را حل می‌کند، گفت: نگاه ویژه به مشترکات اقتصادی سیاسی و فرهنگی کشورهای همسایه باعث شده تا دولت سیزدهم در تعامل با همسایگان موفق عمل کند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس تشریح کرد: عبور از نگاه معطوف به غرب دولت روحانی و نگاه ویژه به مشترکات اقتصادی سیاسی و فرهنگی کشورهای همسایه باعث شده تا دولت آیت الله رئیسی در تعامل با همسایگان موفق عمل کند.
مظلومی افزود: کشور در آستانه فصل زمستان قرار داد و تامین گاز شهری و سوختی برای نیروگاه ها و صنایع یکی از مسائل مهم کشور است، این قرارداد می‌تواند کمک موثری برای عبور بدون دردسر از فصل سرما باشد. قطعا این موضوع مد نظر هیات دولت بوده است تا با تامین گاز مورد نیاز ۵ استان شمالی کشور یعنی گلستان، سمنان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی، مشکل افت فشار و گاه، قطعی گاز در استان‌های مذکور را از بین ببرد و علاوه بر این موضوع، حق انتقال یا ترانزیت گاز نیز برای ایران محفوظ است.