اظهارنظرهای مختلفی در چند روز گذشته توسط مقامات حاضر یا نزدیک به مذاکرات بیان شده که نشان دهنده سازنده و رو به جلو بودن مذاکرات است، اگرچه هنوز برای قضاوت در مورد دستاوردهای عملی مذاکرات بسیار زود است، اما آخرین تحول روی داده در نشست وین ارایه متن پیشنهادی هیات ایرانی به گروه 1+4 می باشد.
«علی باقری» مذاکره کننده ارشد ایران در مذاکرات وین امروز (پنجشنبه) اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران متن پیشنهادی خود را در قالب دو موضوع لغو تحریم‌های ظالمانه و مسائل هسته‌ای تحویل گروه 1+4 داده است.
باقری در گفت وگو با خبرنگاران ایرانی مستقر در وین تاکید کرد که امروز چهارمین روز گفت وگوها را در وین آغاز کردیم و در طول روزهای گذشته هیات جمهوری اسلامی ایران در تعامل با دیگر هیات‌هایی که عضو گروه 1+4 هستند، نشست های متعددی را به صورت دوجانبه و چندجانبه با هرکدام از هیات‌ها برگزار کرده است.
در نشست روز چهارشنبه نیز، مذاکره‌کنندگان ایرانی ضمن تشریح دیدگاه‌های جمهوری اسلامی و ارائه پیشنهادهای جدید، بار دیگر بر موضع اساسی تهران مبنی بر لزوم رفع مؤثر تحریم‌ها علیه ملت ایران تأکید کرده و دیگر اعضا را به مشارکت سازنده در گفت‌وگوها تشویق کردند.
در این نشست، نمایندگان سایر کشورها هم آمادگی و جدیت خود را برای تعامل در موضوع رفع تحریم‌ها، ابراز کردند.
عصر سه شنبه همچنین نشستی دوجانبه میان علی باقری کنی رئیس هیأت مذاکره‌کننده ایرانی و «انریکه مورا» معاون دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا برگزار شد و دو طرف در این نشست، با بررسی نتایج نشست‌های روزهای دوشنبه و سه شنبه کارگروه رفع تحریم ها، در خصوص نحوه ادامه گفت وگوها به بحث و رایزنی پرداختند.
در این میان و در حالی که جمهوری اسلامی ایران بر هدف اصلی مذاکرات یعنی لغو تمامی تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه تاکید دارد، مقامات غربی موضوع احیاء برجام با استفاده از فرصت ایجاد شده برای بازگشت آمریکا به برجام را عمده کرده‌اند.
تقابل این دو گزاره یعنی تمرکز مذاکرات بر رفع تحریم‌های غیرقانونی یا چگونگی بازگشت آمریکا به برجام عملا «زمان مذاکرات» را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
این در حالی است که ایران علاقه‌ای به طولانی و فرسایشی شدن مذاکرات ندارد و با رویکرد نتیجه‌گرایی وارد این عرصه شده، اما طرح موضوعات فرعی و غیر مهم می‌تواند ضمن کُند شدن روند گفت وگوها، دستیابی به نتیجه مورد نظر را با چالش روبرو نماید.
مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده‌اند که اولا بازگشت آمریکا به برجام را موضوع مهم و قابل اعتنایی نمی‌دانند و ثانیا به دلیل خروج غیرقانونی واشنگتن از برجام، بازگشت مجدد این کشور به جمع ۱+۴ تابع شروطی است که بدون پذیرش آن امکان حضور مجدد آمریکا در برجام نیست.
درحالی که مذاکرات دیپلماتیک در وین برای دستیابی به یک توافق نتیجه‌گرا به صورت فشرده در جریان است و ایران با ترکیبی از کارشناسان برجسته برای برداشتن گام‌های عملی در راستای ازسرگیری اجرای برجام و لغو تحریم‌ها حاضر شده، اقدامات طرف‌های غربی حسن نیت آنها را در مذاکرات زیر سوال می‌برد.
واقعیت این است که در مذاکرات چند روز گذشته بهانه‌های تکراری از طرف‌های غربی، برای وقت‌کشی، تطویل و بهانه‌گیری‌هایی گرفته شده است. پیش از آغاز دور جدید مذاکرات رسانه‌های غربی همسو با سیاست‌های کاخ سفید و رژیم صهیونیستی ترکیب هیات ایرانی را که متشکل از جمعی از برجسته‌ترین کارشناسان در حوزه‌های مختلف حقوقی، بانکی و انرژی است، آماج حملات قرار داده و ادعا کردند که ایران نه برای مذاکره که به منظور بهانه‌تراشی و ترک میز مذاکرات آماده است.
در همین پیوند «سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران توضیح داد که اعضای هیات ایرانی در مذاکرات وین صاحب نظر و کسانی هستند که در مورد توافق نهایی مورد مشورت قرار می‌گیرند. وی با بیان اینکه هیات مذاکره‌کننده با عزم و اراده جدی وارد وین شده و به گفت و گوهای نتیجه بخش فکر می‌کند، گفت: اگر تیم طرف مقابل برای اطمینان از رفع تحریم‌های فراسرزمینی وارد مذاکرات شود، آن وقت مذاکره در مسیر درستی قرار دارد.
سنگ اندازی های واشنگتن در نشست وین
در حالی که از آغاز نشست‌های هیات جمهوری اسلامی ایران با گروه ۱+۴ در وین چند روز می‌گذرد و جمهوری اسلامی ایران اجازه نداده هیات آمریکایی در این نشست ها به طور مستقیم شرکت کند، اما واشنگتن به رغم درخواست برای حضور مستقیم در این نشست ها، از طرف دیگر درحال سنگ اندازی‌های خود درباره این نشست می‌باشد.
اولین اقدامی ضدایرانی مقامات آمریکایی علیه نشست وین توسط نمایندگان کنگره آمریکا انجام شده است که طی آن ۲۵ نماینده جمهوری‌خواه با ارسال نامه‌ای به «جو بایدن» رئیس جمهوری دمکرات آمریکا در اقدامی ضد ایرانی اعلام کردند با لغو تحریم‌ها علیه ملت ایران مخالفت خواهند کرد.
به نوشته تارنمای «واشنگتن فری بیکن»، سناتورهای جمهوری خواه در این نامه دولت آمریکا را متهم به مخفی کردن اطلاعات کردند و خواهان ارائه جزییات در مورد ماهیت مذاکرات با ایران شدند.
در این نامه آمده است: با وجود ارسال بیش از ۱۲ نامه از سوی اعضای کمیته مطالعات جمهوری‌خواه برای دریافت اطلاعات در مورد اجرای تحریم‌های ایران، دولت (بایدن) همچنان کنگره را در مورد برنامه‌های ایران برای تضعیف اجرای تحریم‌ها و کاهش تحریم‌ها علیه ایران در تاریکی قرار داده است.
این کمیته بیش از ۱۵۰ عضو جمهوری‌خواه دارد و از سیاست‌های محافظه کارانه در زمینه مسائل دفاعی و سیاست خارجی حمایت می‌کند.
در این نامه، جمهوری‌خواهان بار دیگر بر قدرت کنگره برای اعمال تحریم‌ها علیه ایران تاکید کرده‌اند.
جمهوری‌خواهان تاکید کرده‌اند، «ما یادآور می‌شویم که قدرت تنظیم تجارت با کشورهای خارجی و در نتیجه توانایی اعمال تحریم‌های اقتصادی در اختیار کنگره است».
سناتورهای آمریکایی با اشاره به سیاست‌های پیشین «دونالد ترامپ» رییس جمهوری سابق آمریکا در نامه خود نوشتند: هنگامی که جمهوری‌خواهان به زودی اکثریت را در کنگره بدست آورند، قانون فشار حداکثری (علیه ایران) را تصویب خواهند کرد و مانند دولت «باراک اوباما»، توانایی دولت بایدن، برای لغو تحریم‌ها و سوء استفاده از معافیت‌ها و مجوزها برای کاهش تحریم‌های ایران را محدود خواهند کرد.
در این نامه با تکرار اتهام پراکنی‌های همیشگی برخی مقامات آمریکایی همسو با رژیم صهیونیستی ادعا شده است که لغو تحریم‌های ایران نباید بدون رسیدگی به همه فعالیت‌های ایران از جمله برنامه هسته‌ای، توانایی‌های موشکی، تکثیر تسلیحات و سایر فعالیت‌های بی‌ثبات کننده این کشور انجام شود.
در ادامه همین مسیر نماینده آمریکا در سازمان ملل پس از سفر به سرزمین‌های اشغالی در دفاع از رژیم صهیونیستی، ادعاهای این رژیم در هراس از نفوذ منطقه‌ای ایران را در راستای سیاست ایران هراسی تکرار کرد.
«لیندا توماس گرینفیلد» روز سه شنبه در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد وضعیت خاورمیانه، در راستای سیاست مظلوم نمایی و نقش قربانی بازی کردن رژیم صهیونیستی، با سرپوش گذاشتن بر هفت دهه جنایات این رژیم مدعی شد که اسراییل در معرض حملات مداوم حماس و حزب الله قرار دارد که از سوی ایران تامین می‌شوند.
وی همچون مقامات رژیم صهیونیستی و آمریکایی ادعا کرد که نمی توان تأثیر منطقه‌ای، جاه طلبی‌های هسته‌ای و نفرت ایران از اسرائیل را نادیده گرفت.
نماینده آمریکا در سازمان ملل مدعی شد که توجه شورای امنیت باید منعکس کننده همه حوزه‌هایی باشد که صلح و امنیت بین المللی را تهدید می‌کند و ما باید جلسات علنی بیشتری در مورد لبنان داشته باشیم و به طور منظم در مورد ایران دیدار و جلسه داشته باشیم.
عبرت از گذشته
خروج یکجانبه و بی‌مسئولانه آمریکا از برجام و بی‌عملی طرف‌های اروپایی، جمهوری اسلامی ایران را بر آن داشته تا درصدد دستیابی به ضمانت و توافقی در وین باشد که برای هرگونه نقض تعهدات برجامی از سوی طرف‌های مقابل، تاوان و بهایی در نظر گرفته شود.
رفتارهای آمریکا و اروپا باعث شده ایران اعتماد خود را به امضای بدون ضمانت آنها در پای قرارداد برجام از دست بدهد. بر اساس تئوری بازی‌ها ایران در مذاکرات با دیپلمات‌های ارشد گروه ۱+۴ در وین به دنبال اهرمی است که طرف‌های برجام را به اجرای این توافق متعهد و برای نقض آن بهایی در نظر گیرد. چیزی شبیه به یک توافق تجاری که نقض آن می‌توان پیامدهایی در پیش داشته باشد.
از نظر ایران اشتباهات گذشته نباید تکرار شود و اعضای برجام آموخته‌اند که به کدام طرف‌ها می‌توان اعتماد کرد.
علی باقری مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران، چند روز پیش طی یادداشتی برای نشریه «فایننشال تایمز» با تاکید بر ضرورت تضمین طرف‌های مقابل تاکید کرد که غرب باید تضمین کننده برداشته شدن همه تحریم‌های پسا برجامی باشد و برای هرگونه نقض مفاد این توافق غرامت بپردازد.
وی در این مقاله نوشته که از نظر ما، اشتباهات گذشته نباید تکرار شوند. همگی ما به نوبه خود ظرف ۶ سال گذشته آموخته‌ایم که به چه چیز و به چه کس می‌توان اعتماد کرد. برای تضمین عدول ناپذیر بودن هر گونه توافق آتی، غرب لازم است که تاوان عدم پایبندی به تعهدات خود در این توافق را بپردازد. مانند هر کسب و کاری، توافق، لازم الاجرا است و تخطی از آن عواقب دارد. «ایران به این فرآیند متعهد بوده و به تعهدات خود پایبند خواهد بود. از دید ما، اصل «پایبندی متقابل» نمی‌تواند مبنای مناسبی برای مذاکرات باشد، چرا که این دولت آمریکا بود که به صورت یکجانبه توافق را ترک کرد؛ بنابراین آمریکا باید نشان دهد که این بار جدی بوده و از صلاحیت لازم برای انجام تعهداتش برخوردار است».
قابل توجه مسئولان ایرانی
در سالهای اخیر چه در جریان برجام و چه قبل از آن غربی‌ها به ویژه آمریکا همواره ثابت کرده‌اند که قابل اطمینان نیستند و به رغم امضای توافق به راحتی زیر آن می‌زنند و از آن خارج می‌شوند؛ در دوره کنونی نیز حتی اگر توافق جدیدی میان ایران و غرب منعقد شود، بعید است که سه سال بیشتر دوام داشته باشد، چرا که در صورت پیروزی نامزد جمهوری خواهان در دوره بعد ریاست جمهوری آمریکا، احتمال خروج دوباره واشنگتن همچون دوره قبل از برجام وجود دارد، این بدان معنا می باشد که توافقنامه جدید با غرب در صورت امضا، حداکثر سه سال اعتبار دارد؛ از این رو هیات ایرانی و مقامات جمهوری اسلامی نباید تمام تخم مرغ های خود را در سبد برجام جدید همانند برجام گذشته بگذارند و باید هوشیارانه اقدام نمایند و بدانند قول مقامات آمریکایی اعتبار ندارد، از این رو به دنبال انعقاد قرار داد سفت و سخت باشند.