رسانه‌های کشور ۱۳ آذر ۱۴۰۰ خورشیدی به مناسبت روز جهانی معلولان نگاه ویژه‌ای به مسائل و مشکلات این قشر از جامعه داشته‌اند. به‌گونه‌ای که اصولگرایان، اعتدالگرایان و اصلاح‌طلبان هر کدام گزارش، یادداشت و مصاحبه‌هایی در این خصوص منتشر کرده‌اند که در ادامه بخشی از این آنها رصد می‌شود.
رسانه‌های اعتدالگرا
اجرا نشدن قانون حمایت از حقوق معلولان
در یادداشتی به قلم سیدحسن موسوی‌چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، که در خبرگزاری خبرآنلاین منتشر شده می خوانیم: نام‌گذاری هفته گرامی‌داشت افراد دارای معلولیت، فرصتی برای بیان مباحث‌جدی‌تر در خصوص افراد دارای معلولیت است. فردی که دارای معلولیت است علاوه بر برخورداری از حقوق عامه‌ای که در فصل سوم قانون اساسی به عنوان حقوق ملت مطرح شده، به دلیل ویژگی‌هایی که دارد از قانون و حقوق خاص‌تری یعنی قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت برخوردار است. این قانون در سال ۸۳ تصویب شده بود اما در سال ۹۶ بازنگری و مجدداً تصویب شد اما بخش عمده‌ای از این قوانین را نتوانسته‌ایم اجرا کنیم. در قانون برای افراد دارای معلولیت شدید و خیلی شدید پایه حقوق قانون کار به عنوان حداقل مستمری تعیین شده است؛ یعنی هر کدام از افراد دارای معلولیت شدید و خیلی شدید حداقل سه میلیون تومان در ماه باید دریافت کتتد اما اکنون برای یک فرد معلول مستمری ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومانی پرداخت می‌شود. اصل ۳۰ قانون اساسی به لزوم آموزش رایگان همه مردم اختصاص دارد. همچنین قانون حمایت از افراد دارای معلولیت نیز بر رایگان بودن تحصیل این افراد در دانشگاه‌ها تأکید دارد اما آیا این مهم محقق شده است؟ هیچ بانک اطلاعاتی دقیقی در خصوص افراد دارای معلولیت در کشور نداریم، پس چطور می‌خواهیم امکان آموزش آنها را فراهم کنیم.
تخصیص بودجه برای تامین داروی بیماران SMA
روزنامه حمایت در گزارشی نوشت: رییس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزرات بهداشت، از دستور رییس جمهور برای تامین داروی بیماران SMA خبر داد. مهدی شادنوش اظهار کرد: قرار شد داروی این بیماران برای یک دوره ۶ماهه با بودجه ویژه‌ای که از سوی سازمان برنامه و بودجه اختصاص پیدا می‌کند، تهیه شود. وی افزود: در عین حال قرار شد در همین مدت هم اثربخشی این دارو، از سوی متخصصان مراکز مختلف ارزیابی شود تا بعدا تصمیم‌گیری نهایی در زمینه استفاده از این دارو در ایران انجام شود. شادنوش همچنین درباره میزان بودجه ویژه‌ای که قرار است برای بیماران SMA تخصیص یابد، گفت: قرار شد برای تعیین میزان این بودجه بررسی‌های دقیق‌تر انجام و برآورد قیمت شده، سپس اعلام شود و در اختیار قرار گیرد.
رسانه‌های اصولگرا
قانون به کارگیری معلولان
روزنامه کیهان در گزارشی به گفت و گوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در زمینه اجرای قانون به کارگیری معلولان توسط دستگاه ها، پرداخت و به نقل از وی آورده است: گزارش اجرای قانون به کارگیری سه درصدی معلولان توسط دستگاه ها تا آخر آذرماه به دولت ارسال می شود و دستگاه هایی که این قانون را اجرا نکرده باشند، توبیخ می‌شوند. به گزارش کیهان به نقل از خبرگزاری ایرنا، حجت اله عبدالملکی با اعلام این خبر در گفت و گو با خبرنگاران اعلام کرد: دولت تصمیم می گیرد که با دستگاه های متخلف چه برخوردی شود. عبدالملکی همچنین در نشست صمیمانه با جمعی از فعالان و نخبگان دارای معلولیت کشور گفت: حقوق افراد دارای معلولیت در بودجه سال ۱۴۰۱ بطور ویژه دیده خواهد شد. گفتنی است، طبق تبصره یک ماده ۱۵ لایحه حمایت از حقوق معلولان، سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی، شرکت‌ها و نهادهای عمومی انقلابی مکلف هستند سه درصد از مجوزهای استخدامی خود را به افراد دارای معلولیت اختصاص دهند و سازمان اداری و استخدامی کشور موظف است نسبت به تخصیص این سهمیه استخدامی برای افراد دارای معلولیت اقدام و بر رعایت آن نظارت کند. همچنین در تبصره ۲ این ماده آمده است: بالاترین مسئول دستگاه‌های اجرایی، نهادهای عمومی غیردولتی، شهرداری‌ها و بانک‌ها مکلف به اجرای دقیق مفاد این ماده هستند. متخلفان حسب مورد با حکم مراجع ذی‌صلاح به مجازات‌های مندرج در ماده ۴ این قانون محکوم می‌شوند.
سردرگمی و چالش برخی سازمان‌های مردم نهاد
وطن امروز در گزارشی آورده است: روز جهانی افراد دارای معلولیت در هر سال، فرصتی است برای نمایش، شعار و شاید اقدام! این گلایه‌ای است که بسیاری از فعالان این حوزه و افراد درگیر با معضلات و مشکلات ناشی از معلولیت مطرح می‌کنند. از نظر آنها برخی سازمان‌های مردم‌نهاد، مقامات مسؤول، مدیران شهری، خبرنگاران و حتی خود افراد دارای معلولیت، در زمینه مطالبه‌گری، نیازسنجی و پاسخگویی دچار سردرگمی هستند. سهیل معینی، مدیرعامل انجمن باور و فعال حوزه حقوق افراد دارای معلولیت، در گفت‌وگو با خبرنگار وطن امروز گفت: در ۱۰ سال اخیر بویژه چند سال گذشته شاهد ارتقای سطح آگاهی عمومی و همچنین آگاهی جامعه ایران هدف درباره حقوق معلولان هستیم، بنابراین نقش، جایگاه و تاثیرگذاری سازمان‌های مردم‌نهاد پررنگ‌تر و بیشتر شده است. چالش اول اینکه، NGO ها منابع پایدار مالی ندارند که علت اصلی آن ضعف قوانین است. چالش دوم را باید سازمان‌نیافتگی امر جذب داوطلب دانست. در بسیاری از کشورها مردم برای کمک و مشارکت در موضوعات عمومی و شهروندی همچون حوزه افراد دارای معلولیت اعلام آمادگی می‌کنند و دولت ضمن استفاده از مشارکت آنها، این مشارکت را جزو سوابق کاری و شغلی محسوب می‌کند اما این موضوع در ایران تعریف نشده است.
لزوم اجرایی شدن قوانین تصویب شده
روزنامه وطن امروز در گزارشی به سخنان مرضیه سادات معتمدی رئیس جامعه معلولان استان اصفهان، در خصوص حمایت مسئولان باید برای تحقق حقوق شهروندان معلول، پرداخت و به نقل از وی نوشت: قانون تصویب‌شده باید اجرا شود. اعتراض برای عدم اجرای قانون جامع حمایت از معلولان به صورت کلی در سازمان‌های مردم نهاد سراسر کشور انجام شده‌است، اما گویا قشر معلولان قشری فراموش‌شده هستند. رئیس جامعه معلولان استان اصفهان اضافه کرد: در ۱۲ آذرماه هر سال مسئولان با برگزاری همایش‌هایی تصمیم بر رفع مشکلات معلولان دارند و مدافع می‌شوند، نامه‌ها و درخواست‌ها داده می‌شود و قول‌هایی نیز داده می‌شود، اما هیچ اقدام خاصی انجام نمی‌شود. حتی مثلاً برای گرفتن یک جشن، سالنی در اصفهان به جز سالن بهزیستی که مناسب‌سازی شده باشد وجود ندارد که یک معلول بتواند از آن استفاده کند.
مشکلات دارویی
روزنامه وطن امروز در مطلبی دیگر به معرفی و مشکلات بیماری «دیستروفی» پرداخت و نوشت: دیستروفی‌ها، زیرمجموعه‌ای از بیماری‌های نورماسکولار محسوب می‌شوند. نورماسکولار بیماری‌های عصبی - عضلانی با ضعف عضله هستند که منشاء آنها عصب یا عضله است. برخی از بیماری‌هایی که منشاء عضله دارند یعنی دیستروفی‌ها با تحلیل پیش‌رونده عضلات همراهند و برخی دیگر این‌گونه نیستند و صرفا میوپاتی محسوب می‌شوند. «دیستروفی‌ها» و بسیاری از «نوروپاتی‌ها» ژنتیکی هستند اما انواع اکتسابی هم وجود دارند. به طور کلی درصد بسیار بالایی از این بیماران ژنتیکی هستند. همه این بیماران با ضعف عضله مواجهند. برخی از سنین کودکی، برخی از بدو تولد و بیماری برخی دیگر از افراد، تازه از سن ۲۰ سالگی و بیشتر نمایان می‌شود. درباره این گروه از بیماران به ایسنا گفت: برای معدودی از انواع بیماری، داروهای متوقف‌کننده روند پیشرفت بیماری تاییدیه گرفته و تجاری‌سازی شده‌اند. مشکلات عدیده‌ای در روند ورود دارو به ایران وجود دارد و در حال حاضر هنوز مرتفع نشده است. این داروها بسیار گرانند و تحریم‌ها هم از طرفی مانع بزرگی محسوب می‌شوند. این داروها گران‌قیمت‌ترین دارو بین تمام داروهای تولیدشده تا کنون نام گرفته‌اند. هزینه داروها از چندصد هزار دلار در سال تا چند میلیون دلار است. مصرف آنها هم بستگی به نوع بیماری فرد دارد و برخی از آنان باید مداوما دارو مصرف کنند و برخی دیگر چهار بار در سال نیاز به تزریق دارند. ما با شرکت تولیدکننده و انجمن‌های حمایتی خارجی هم مذاکره کردیم تا برخی بیماران را برای فاز آزمون بالینی بفرستیم اما مشکلات تحریم تا کنون مانع شده است؛ اگرچه در حال مذاکرات برای رفع آن هستیم. برخی از داروها هم نماینده توزیع‌کننده‌ای در ایران ندارند و به همین دلیل پدر و مادران برای تهیه داروی فرزندانشان مستاصل هستند. مسائل این بیماران بسیار زیاد است.
رسانه‌های اصلاح‌طلب
لزوم مناسب سازی فضاهای شهری و گران بودن ابزار مورد نیاز معلولان
روزنامه شرق در مطلبی نوشت: «بهزاد مروتی» با معلولیت شدید جسمی– حرکتی روبه‌رو است. دیپلم الکتروتکنیک دارد، اما به خاطر شدیدشدن بیماری نتوانست شغلی دست‌وپا کند. او مناسب‌سازی فضاهای شهری را اقدامی مؤثر و لازم می‌داند، اما انتقادی دارد؛ «وقتی به روز جهانی می‌رسیم، بحث درباره مناسب‌سازی فضاهای شهری در اولویت قرار می‌گیرد، اما این اقدام برای امثال ما که به خاطر ازکارافتادگی توان انجام کارهای شخصی خود را هم نداریم به چه کار می‌آید؟ مسئله این است که مشکلات برای ما بسیار زیاد است...». او از قیمت‌های سرسام‌آور ویلچر می‌گوید: «یک ویلچر بسیار معمولی پنج میلیون تومان قیمت دارد. در گروه‌های مجازی افراد زیادی با سند و مدرک از نیاز شدیدشان به یک ویلچر می‌گویند که هیچ توانی برای خرید آن ندارند. قیمت یک ویلچر برقی ایرانی هم بیش از ۲۵ میلیون تومان است که دیگر توان مالی ما به آن نمی‌رسد و همتی هم برای کاهش قیمت‌ها وجود ندارد. معلولی که بی‌کار است یا مشکلات معیشتی دارد، چطور می‌تواند به یک ویلچر چندین‌میلیونی مجهز شود؟». کافی‌نبودن خودروهای سامانه حمل‌ونقل جانبازان و معلولان از مشکلات مهم دیگری است که کاش برطرف شود؛ «بارها پیش آمده که نوبت بیمارستان یا مطب داشته‌ایم، اما سامانه به خاطر تعداد محدود سرویس‌دهی و خودروهای محدود امکان سرویس‌دهی نداشته و نوبت‌های ما هم باطل شده‌اند».
زیست خوب کم‌توانان
روزنامه اعتماد در یادداشتی به قلم علی ربیعی، نوشت: سوم دسامبر مصادف با ۱۲ آذر سال ۱۹۹۲ از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی معلولین اعلام شده است. افراد دارای معلولیت چه جسمی و چه ذهنی بخشی از واقعیت انسانی هر جامعه‌ای هستند. با ایده گرفتن از تعبیر گونار میردالکه معتقد است: «شاخص انسانی بودن یک جامعه از میزان توجه آن جامعه به گروه‌های خاص مانند سالمندان، کودکان و کم‌توانان مشخص می‌شود.» من نیز بر این عقیده‌ام که فرهنگ و شاخص اخلاقی و انسانی بودن یک جامعه را می‌توان با توجه به شیوه رفتار با گروه‌هایی که از فرصت‌های برابر برخوردار نیستند، سنجید. سازمان ملل متحد در پایان دهه ۹۰ میلادی شعار «امکان دسترسی برای همه در هزاره جدید» را انتخاب کرد. فصل مشترک تمام افراد ناتوان و کم‌توان عدم امکان دسترسی به فرصت‌های برابر اجتماعی است. این افراد یا به طور طبیعی و به اصطلاح مادرزادی یا بر اثر سیاست‌های نادرست دولت‌ها مثل سیاست‌های جاده‌ای، محیط‌زیستی، بهداشتی، محیط کار یا جنگ دچار این کم‌توانی شده‌اند. بنابراین روز جهانی معلولان فرصتی مغتنم در جهت افزایش آگاهی جامعه و سیاستگذاران برای ترسیم نقشه راه زیستن خوب در تمامی جنبه‌های سیاسی، اقتصادی اجتماعی و فرهنگی به عنوان حق مسلم شهروندی این افراد است. با نگاهی به وضعیت کنونی این گروه از شهروندان به نظر می‌رسد هنوز مسیری طولانی برای تحقق جامعه مطلوب برای آنان داریم. مشاهده می‌کنیم که هنوز این مساله نه از سوی جامعه و نه از سوی سیاستگذاران به خوبی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. در سال‌های اخیر شاهد واقعیت پدیده رشد سالمندی بدون تامین اجتماعی مناسب نیز هستیم که هم دارای ناتوانی جسمی و ذهنی خواهند بود و بدین‌سان بدترین نوع زیست معلولیت را تجربه خواهند کرد. این شیوه رشد پدیده سالمندی که با عدم حمایت نظام تامین اجتماعی و ناشی از بیکاری در دوران جوانی و میانسالی همراه است در کنار پدیده رشد زنان تنها که امروز کار و حمایت اجتماعی مشخصی ندارند، می‌تواند منجر به افزایش زنان سالمند تنها و ناتوان و مردان سالمند دارای ناتوانی و معلولیت شود. بنابراین برای عبور از این چالش‌ها نیازمند سیاست‌های معطوف به کم‌توانان در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هستیم. اقدامات اصولی حمایتی، پیشگیرانه و توانمندسازی به طور توامان لازمه یک سیاستگذاری درست می‌باشد. به عنوان مثال عدم حق افراد نابینا برای حضور در مجلس فاقد هرگونه توجیهی است. فرهنگ مواجهه با افراد دارای معلولیت نیز نیازمند یک تحول جدی است.
افزایش افسردگی و اضطراب بین معلولان طی پاندمی کرونا
خبرگزاری ایسنا در گزارشی به سخنان معاون آموزشی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور با اشاره به مشکلات روان‌شناختی معلولان طی ۱.۵ سال گذشته، پرداخت و نوشت: در حال حاضر با توجه به شیوع پاندمی کووید ۱۹، درگیری معلولان با مشکلات روان‌شناختی نظیر افسردگی و اضطراب بیشتر شده و دراین‌بین اقدامات انجام‌شده برای رفع مشکلات روان‌شناختی این افراد کافی نبوده است. امین رفیعی‌پور هم‌زمان با روز جهانی معلولان با بیان اینکه پس از پاندمی کووید ۱۹ معلولان نیز همانند همه مردم زمان بیشتری را در منزل سپری کردند و ازاین‌رو مشکلات روان‌شناختی آنها نیز بیشتر شده است، اظهار کرد: در این ایام کاهش ارتباطات اجتماعی در بین معلولین به‌ویژه معلولان شنوایی و دیداری منجر به گوشه‌گیری، افسردگی و کاهش خلق این افراد شد به‌طوری‌که خانه‌نشین شدن معلولان باعث شد آنها از جامعه دورتر شده و در نهایت مشکلات روان‌شناختی آنها نیز بیشتر شود و تعاملات کمتر و فشارهای روان‌شناختی بیشتری را تجربه کنند. در مدت پاندمی کووید ۱۹، درگیری با اختلالات اضطرابی و افسردگی در بین معلولان بیشتر دیده می‌شود و این امر در نگرش و باور آنها نیز اثرگذار است. از سوی دیگر پاندمی کووید ۱۹ در روابط اجتماعی و خانوادگی معلولین تأثیرات انکارناپذیری داشته و این افراد فشارهای زیادی را در این مدت تحمل کرده‌اند.
قانون هست، بودجه و ضمانت نیست!
روزنامه شهروند در مطلبی آورده است: ۱۲ آذر روز جهانی افراد دارای معلولیت است. سازمان جهانی کار می‌گوید اگر معلولی شغل داشته باشد، دیگر معلول نیست. آخرین مرحله توانبخشی برای افراد دارای معلولیت اشتغال است؛ توان‌یاب اگر شغل داشته باشد، می‌تواند زندگی مستقل داشته، تشکیل خانواده دهد و مثل دیگر افراد فعال در جامعه به زیست خود به‌عنوان یک شهروند ادامه دهد. حمایت از معلول و اشتغال این قشر، موضوعی است که در قانون‌اساسی دیده شده اما در اجرا می‌لنگد و نه ضمانت اجرایی درستی دارد و نه نظارت دقیقی برای عملیاتی شدن. متاسفانه حال توان‌یاب‌های ایران در شرایط فعلی اصلا خوب نیست و هر مسئول دغدغه‌مندی باید از جایگاه خود برای حمایت هرچه بیشتر از این قشر یاری‌رسان باشد. در نشست روز جهانی معلول صحبت‌های زیادی عنوان شد؛ از انباشت قوانین پشت سدهای عظیم، نبود بودجه و دیگر الزامات اجرایی تا لزوم تداوم مطالبه‌گری جامعه مدنی برای رسیدن به اهداف حمایتی افراد دارای معلولیت. این نشست که هم نمایندگانی از خانه ملت و شورای شهر داشت، هم نمایندگانی از سمن‌های حمایت از معلولان، دو خبر نویدبخش برای توان‌یاب‌ها داشت. تشکیل کمیته مخصوص اشتغال معلولان در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و تشکیل فراکسیون دفاع از حقوق معلولان در مجلس شورای اسلامی. دو تشکلی که قرار است به‌طور خاص موضوع معلولان و نیازهایشان را در دستور کار قرار دهد.
روز جهانی معلولان در ایران با ویلچر معمولی ۵ میلیون تومانی!
روزنامه شرق از دغدغه‌های معلولان که فقط یک روز به آن توجه می‌شود به ارائه گزارشی پرداخت و نوشت: روی کارت شناسایی‌اش با آرم بهزیستی از شدیدبودن نوع معلولیتش خبر می‌دهد. او تنها نام این بیماری را با خودش به یدک نمی‌کشد، بلکه تمام سال‌های عمرش با چالش همراه بوده است. «مهدی» با کم‌بینایی شدید دست‌وپنجه نرم می‌کند. سال‌هایی با رئیس‌جمهور وقت آقای احمدی‌نژاد عکس دارد و هنوز از اینکه در یک همایش با حضور آقای روحانی به‌عنوان سیاهی‌لشکر همراه با ۳۰ نفر دیگر از نابینایان شرکت کرده، دلخور است. او حالا در خیابان «آیت» تهران دست‌فروشی می‌کند. پنج سال است عروسک می‌فروشد. می‌گوید: «اصلا به من شغل ندهند، دیگر نمی‌خواهم. فقط یک غرفه و جایی بدهند که حداقل بساط کنم. سود حاصل از فروش عروسک‌های من بسیار ناچیز است؛ اما از خانه‌نشستن و بیکاری بهتر است که کلی فکر و خیال و نگرانی سراغم نیاید». قرار است در این گزارش فقط مشکلات و صحبت‌های معلولان روایت شود. از آنهایی گفته شود که نه‌تنها روزها، بلکه تمام لحظاتشان به خاطر داشتن نوعی از معلولیت به‌سختی سپری می‌شود. بهانه ما از این روایت، رسیدن روزی جهانی است که به‌نام معلولان نام‌گذاری شده، ولی از فردای این روز دیگر صحبتی از آنها نمی‌شود. «مهدی»، چرخ‌دستی‌اش را با یک دست حمل می‌کند و با دست دیگر عصای سفیدش را هم روی زمین می‌لغزاند. غلتک انتهای عصایش شکسته و بدنه عصا کج شده است. بارها چرخ ماشین روی عصا رفته، اما مهدی مجبور است این عصا را تا زمانی که بهزیستی عصای جدیدی می‌دهد، نگه دارد و از آن استفاده کند. سازمان بهزیستی علاوه‌بر مستمری ۳۵۰ هزار تومانی ماهانه، هر چهار سال یک بار عصایی هم به نابینایان می‌دهد و تمام!
جمع بندی:
به مناسبت روز جهانی معلولان، سازمان ملل هر سال شعاری را برای این روز، برمی‌گزیند. شعار امسال روز جهانی معلولین «پیش بسوی دنیایی فراگیر، دسترس پذیر و پایدار بعد از بیماری کرونا با راهبری و مشارکت افراد دارای معلولیت» انتخاب شده است. در بررسی امروز رسانه‌های داخلی مشخص شد که رسانه‌های اعتدالگرا در مطالب منتشر شده خود به اجرا نشدن قانون حمایت از حقوق معلولان و تخصیص بودجه برای تامین داروی بیماران، پرداخته‌اند. رسانه‌های اصولگرا نیز در این زمینه به محورهایی همچون قانون به کارگیری معلولان، سردرگمی و چالش برخی سازمان‌های مردم نهاد، مشکلات دارویی و لزوم مناسب‌سازی فضاهای شهری و لزوم اجرایی شدن قوانین تصویب شده، اشاره کرده‌اند. افزایش افسردگی و اضطراب بین معلولان طی پاندمی کرونا و گران بودن ابزار مورد نیاز معلولان از محورهای مورد بررسی در رسانه‌های اصلاح‌طلب است.