ستاد ملی کرونا، تشکیلاتی است که درست چند روز بعد از اعلام رسمی ورود کرونا به کشور و مرگ تعدادی از ایرانیان در قم و گیلان در اوایل اسفند ۹۸ با مصوبه شورای عالی امنیت ملی ایجاد شد، نهادی سیاستگذار و بالادستی که مصوبات آن حکم قانون را دارد و همه دستگاهها و سازمانها ملزم به اجرای مصوبات آن هستند. رئیس این شورا رئیس‌جمهوری است و تعدادی از وزیران از جمله وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزیر کشور، وزیر راه و شهرسازی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر آموزش و پرورش، وزیر گردشگری و میراث فرهنگی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس ستاد کل ستاد مشترک نیروهای مسلح، فرمانده نیروی انتظامی، دادستان کل کشور از جمله اعضای این ستاد بین بخشی هستند.
کمیته‌های مختلفی نیز در زیر مجموعه ستاد ملی مدیریت و مقابله با کرونا ایجاد شده است که معروفترین آنها کمیته علمی است که مسئولیت طراحی اقدامات پیشگیرانه و پروتکل‌های بهداشتی و درمانی مدیریت کرونا را به عهده دارد، علاوه بر آن کمیته اقتصادی، کمیته امنیتی و انتظامی، کمیته اطلاع رسانی نیز در این ستاد فعالیت می‌کند.
مهمترین مصوبات این ستاد که در حدود ۲۲ ماه گذشته در رسانه‌ها و افکار عمومی بیش از همه مورد توجه بوده، مصوبات مرتبط با محدودیت‌های مشاغل، ترددها، پروتکل‌های بهداشتی و پروتکل‌های درمان کرونا و تصمیمات مرتبط با روند واکسیناسیون کرونا بوده است که در مواردی موفق بوده و در مواردی نیز موفقیت چندانی نداشته و گسترش موج‌های سنگین کرونا در پنج پیک نفس گیر و مرگ بیش از ۱۰۰ هزار نفر و مرگهای روزانه تا ۷۰۰ نفر را رقم زده است.
با این حال با شروع دولت سیزدهم، تغییراتی در ترکیب و رویکرد ستاد ملی کرونا رخ داد که تا حد زیادی با دوره قبل متفاوت بود. مهمترین تغییر در این دوره که حدود ۱۰۰ روز از آن می‌گذرد، گسترش واکسیناسیون در سراسر کشور است، تا چند ماه پیش مردم برای تزریق واکسن باید ساعت‌ها در صف می ایستادند و در به در به دنبال جایی برای واکسن زدن می‌گشتند اما امروز به گفته، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری نه تنها مردم به دنبال واکسن نیستند بلکه این دولت است که مراکز متعدد و خلوت واکسیناسیون را در اختیار مردم قرار داده و به دنبال افرادی است که هنوز واکسن نزده‌اند.
رئیسی: دولت جدید برای تامین واکسن قوی عمل کرد
علیرضا رئیسی سخنگوی سابق ستاد ملی کرونا در دولت دوازدهم و معاون سابق بهداشت وزارت بهداشت درباره عملکرد دولت جدید در حوزه مدیریت کرونا به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: دولت جدید در رفع مشکلات تامین منابع مالی و نقل و انتقال پول خیلی خوب عمل کرد و عملکردش خیلی بهتر از دولت قبل است. اوایل دولت در جلسات ستاد ملی کرونا در دولت جدید من هم بودم. در جلسات دولت جدید آقای مخبر به عنوان معاون اول می‌نشست، در جلسات واقعا کاربردی، محکم همان جا، مسئول بانک مرکزی و وزارت امور خارجه هم نشسته بود. در همان جلسه تصمیم می‌گرفتند و همان جا کار را به سرانجام می رساندند. این خیلی مهم است.
او می افزاید: دولت جدید و ستاد ملی کرونا با مدیریت تیم جدید فرآیند تامین واکسن را تسریع کردند. به نماینده وزارت خارجه در همان جلسه ستاد می‌گفتند، همین الان تماس بگیر و هماهنگ کن تا انجام شود. نمی‌گذاشتند برای فردا. بانک مرکزی هم همین طور. بانک مرکزی در دولت جدید خیلی خوب برای تامین واکسن همکاری کرد. واقعا در مقایسه با دولت قبل این میزان همکاری عجیب و غریب است. من در دولت قبل، این میزان همکاری و اراده برای انجام سریع کار را ندیده بودم. واقعا فرآیندهای مالی را دقیق نمی‌دانم، آیا واقعا در دولت قبل مشکلی بود که بانک مرکزی همکاری نمی‌کرد. واقعا هم بانک مرکزی و هم وزارت خارجه در دولت جدید خیلی خوب عمل کردند. مدیریت معاون اول رئیس‌جمهوری هم واقعا خوب و متفاوت بود.
تعییرات ستاد ملی کرونا در دولت جدید
«مسعود مردانی» عضو کمیته علمی ستاد ملی کرونا به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: من عضو کمیته علمی این ستاد هستم و در مورد این کمیته نظر می‌دهم، کمیته علمی ستاد ملی کرونا یک نهاد مشورتی است و بسیاری از مصوبات آن برای اجرا و ابلاغ باید در جلسه ستاد ملی کرونا که با حضور رئیس‌جمهوری تشکیل می‌شود، تصویب شود. در دولت جدید تعداد اعضای این کمیته بیشتر و حدود ۵۰ نفر شده است به همین علت در برخی جلسات فقط چند دقیقه فرصت صحبت کردن به اعضای می‌رسد. در این دوره مثلا مسئولان بوردهای تخصصی گروه‌های تخصصی پزشکی نیز به این کمیته اضافه شده‌اند که شاید حضور همه آنها در همه جلسات این کمیته ضروری نباشد.
با شروع دولت سیزدهم، تغییراتی در ترکیب و رویکرد ستاد ملی کرونا رخ داد که تا حد زیادی با دوره قبل متفاوت بود. مهمترین تغییر در این دوره که حدود ۱۰۰ روز از آن می‌گذرد، گسترش واکسیناسیون در سراسر کشور استوی افزود: البته حضور نمایندگان برخی گروه‌ها مانند گروه پرستاری با توجه به اینکه این گروه درگیری مستقیم و طولانی مدتی با بیماران بدحال دارند و در خط مقدم مبارزه با بیماری کووید۱۹ هستند، مفید و موثر است و امیدوارم توجه به نظرات علمی و کاربردی گروه‌ای دخیل در مدیریت کرونا به تصمیمات بهتری منجر شود اما در مجموع زیاد شدن تعداد اعضای کمیته‌های تخصصی در همه جلسات ممکن است ضروری نباشد.
عضو کمیته علمی ستاد ملی کرونا گفت: برخی مردم تصور می‌کنند همه مسائل کشور در دوران کرونا در ستاد ملی کرونا مدیریت و هدایت می‌شود و مسائلی مانند گرانی مرغ و تخم مرغ را هم از چشم این ستاد می‌بینند در حالی که این ستاد نقشی در این مسائل ندارد. البته ستاد ملی کرونا کمیته های تخصصی متعددی دارد مانند کمیته امنیتی و انتظامی، کمیته اقتصادی، کمیته اجتماعی و کمیته رسانه‌ای اما مهمترین تصمیمات این ستاد در حوزه مدیریت کروناست و مسائل اقتصادی کشور در جای دیگری مدیریت می‌شود.
مردانی ادامه داد: مهمترین تفاوت ستاد ملی کرونا در دولت جدید نسبت به دولت قبل در سرعت گرفتن واکسن مشاهده می‌شود، در دولت قبل واردات و تامین واکسن کرونا قطره چکانی انجام می‌شد به همین علت با موج های متعدد کرونا و مرگ و میرهای متعدد مواجه شدیم اما در دولت جدید به قول دکتر رئیسی، رئیس جمهوری سیل آسا واکسن وارد شد و در مدت کوتاهی تعداد زیادی از مردم واکسینه شدند و اکنون بالای ۶۰ درصد جمعیت کشور و حدود ۷۰ درصد جمعیت بالای ۱۲ سال که گروه هدف هستند، واکسینه شده‌اند و این دستاورد مهمی است که در سه ماه اول فعالیت دولت سیزدهم با مدیریت ستاد ملی کرونا محقق شده است و اکنون ایران یکی از کشورهای پیشرو در واکسیناسیون کروناست.
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: تصمیماتی که در ستاد ملی کرونا در دولت قبل گرفته می‌شد بعضا به علت ناشناخته بودن پاندمی کرونا متفاوت و در مواردی کم اثر بود، مسائلی مانند تاکید بر ضدعفونی کردن سطوح یا محدودیت تردد خودروهای شخصی از این دست است اما اکنون در دولت جدید از تجارب گذشته درس گرفته شده و تلاش می‌شود تصمیمات علمی‌تری در این ستاد گرفته شود.
وی افزود: در مجموع ستاد ملی کرونا در مدت کوتاهی که از دولت جدید می‌گذرد، عملکرد قابل قبولی داشته است، مردم باید به تصمیمات این ستاد اعتماد داشته باشند و به آن عمل کنند تا نتیجه بخش باشد.
مردانی درباره توجه به مقوله سلامت روان بعد از کرونا در ستاد ملی کرونا گفت: در جلسات کمیته علمی این ستاد با حضور دکتر نوربالا مسائل و آسیب‌های روانی کرونا نیز مطرح و بررسی می‌شود، اما مساله این است که مسائل مرتبط با سلامت روان حتی قبل از کرونا نیز در کشور با غفلت و عقب ماندگی‌های زیادی همراه بوده است. در این دوره نیز به دلایل مختلف این مشکلات تشدید شد و احتمالا آثار زیانبار این دوران سخت به خصوص در حوزه سلامت روان تا مدتها بعد از فروکش کردن پاندمی کرونا نیز ادامه خواهد داشت.
تغییر ترکیب ستاد ملی کرونا
حمیدرضا جماعتیدبیر و سخنگوی کمیته علمی ستاد ملی کرونا در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا گفت: از زمان فعالیت دولت جدید تغییرات زیادی در نحوه فعالیت ستاد ملی کرونا و به خصوص کمیته علمی ایجاد شده است، اولین آن، تغییر ترکیب کمیته علمی ستاد ملی کروناست، در دوره جدید تقریبا نمایندگان تمام گروه‌های تخصصی و فوق تخصصی درگیر کرونا به این کمیته دعوت و عضو کمیته علمی شدند به عنوان مثال نماینده فوق متخصصان عفونی، ریه، روانپزشکی، اطفال، ایمونولوژی، طب توانبخشی و ... حدود ۵۰ نفر به ترکیب کمیته علمی ستاد ملی کرونا اضافه شد.آخرین پروتکل های آمریکا، اروپا، آسیا و استرالیا در کمیته علمی ستاد ملی کرونا مورد استفاده قرار گرفت. علاوه بر آن متخصصان برجسته اقتصاد سلامت، اپیدمیولوژی و نماینده طب سنتی ایرانی نیز به ترکیب کمیته علمی ستاد ملی کرونا اضافه شدند
وی افزود: در واقع دبیران بورد تخصصی همه رشته های تخصصی به ترکیب کمیته علمی کرونا اضافه شدند و نظر تخصصی آنها در این کمیته مطرح و بررسی می‌شود. این تغییر وزن علمی این کمیته را بالا برد. در گذشته افرادی عضو این کمیته بودند که جایگاه آنها در مواردی ارتباط مستقیم با مساله کرونا نداشت.
جماعتی ادامه داد: اتفاق دیگری که در کمیته علمی ستاد ملی کرونا افتاد این بود که تلاش شد آخرین پروتکل های علمی پیشگیری و درمان کرونا که در دنیا وجود دارد در این کمیته مطرح و بررسی شود و آخرین پروتکل های آمریکا، اروپا، آسیا و استرالیا در کمیته علمی ستاد ملی کرونا مورد استفاده قرار گرفت. علاوه بر آن متخصصان برجسته اقتصاد سلامت، اپیدمیولوژی و نماینده طب سنتی ایرانی نیز به ترکیب کمیته علمی ستاد ملی کرونا اضافه شدند، یک نفر نماینده از مجلس نیز به عضویت این کمیته درآمد و تلاش شد همه نگاهها در تصمیمات کمیته علمی ستاد ملی کرونا وجود داشته باشد.
گسترش واکسیناسیون در ۱۰۰ روز
وی گفت: در این کمیته به صورت منظم و هفتگی آخرین دستاوردها و پروتکل‌های پیشگیری و درمان کرونا بررسی و بر اساس آنها تصمیم گیری می‌شود. آخرین تصمیم مهم این کمیته ابلاغ تزریق دز سوم واکسن به سالمندان بالای ۶۰ سال، افراد دارای نقص سیستم ایمنی و تایید واکسیناسیون دز سوم برای افراد ۱۲ تا ۱۸ سال است. این تصمیم یکشنبه ۷ آذر در کمیته علمی ستاد ملی کرونا گرفته و در رسانه‌ها اعلام شد و جالب است که فائوچی که بالاترین مقام بهداشتی آمریکاست یک روز بعد از تصمیم ستاد ملی کرونا در ایران، این تصمیم را اعلام کرد.
جماعتی افزود: مهمترین تغییر در ستاد ملی کرونا در دولت سیزدهم این است که از زمان فعالیت دکتر عین اللهی وزیر بهداشت، رویکرد واکسیناسیون تغییر کرد و روند کند واکسیناسیون که در دولت قبل بر پایه تولید واکسن در داخل به کندی پیش می‌رفت، با افزایش واردات سرعت گرفت. در زمان شروع دولت جدید حدود هفت درصد جمعیت کشور واکسن کرونا را تزریق کرده بودند اما اکنون با گذشته حدود ۱۰۰ روز از فعالیت دولت جدید حدود ۷۰ درصد جمعیت گروه هدف یعنی افراد بالای ۱۲ سال حداقل یک دز واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند و به سرعت به سمت ایمنی جمعی با واکسن پیش می‌رویم.
دبیر کمیته علمی ستاد ملی کرونا ادامه داد: اجرای این تصمیم مهم و این تغییر رویکرد اساسی موجب شد به سرعت موارد ابتلا و مرگ و میر در پیک پنجم رو به کاهش برود و مهار شود. اگر این اقدام بسیار مهم علمی و انقلابی انجام نمی‌شد قطعا شاهد موارد بسیار بیشتر مرگ و میر در پیک پنجم و پیک‌های بعدی و خطرناکتر بودیم، بحرانی که دیگر کنترل آن در حد توان نیروهای بهداشتی و درمانی خسته نبود و از نظر اقتصادی نیز خسارت‌های بسیار بیشتری به کشور تحمیل می‌کرد و باعث می‌شد با یک وضعیت فجیع و غیر قابل تحمل در کشور مواجه شویم.در زمان شروع دولت جدید حدود هفت درصد جمعیت کشور واکسن کرونا را تزریق کرده بودند اما اکنون با گذشته حدود ۱۰۰ روز از فعالیت دولت جدید حدود ۷۰ درصد جمعیت گروه هدف یعنی افراد بالای ۱۲ سال حداقل یک دز واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند و به سرعت به سمت ایمنی جمعی با واکسن پیش می‌رویم.
وی گفت: تصمیمات دیگری نیز برای کاهش ترددها و فاصله گذاری اجتماعی اتخاذ شد اما مهمترین عامل کاهش موارد مرگ و میر و ابتلا به کرونا و کاهش موارد بستری در بیمارستان‌ها، سرعت گرفتن و افزایش قابل توجه واکسیناسیون بود که تاثیر بسیار خوب و ملموسی در جامعه داشت و باعث شد به شرایط بسیار بهتری در جامعه برسیم.
جماعتی افزود: البته هنوز خطر رفع نشده و مقاومت گروه‌های ضد واکسن یک خطر جدی است. افرادی که در همه جای دنیا در کشورهای آمریکایی، اروپا و آفریقا هم هستند. همین افراد باعث شدند که در آفریقای جنوبی که میزان واکسیناسیون آن کمتر از ۳۰ درصد است سویه جدید اومیکرون به وجود بیاید. اتفاقی که جهان را دوباره نگران کرده است و هر لحظه ممکن است در یک نقطه دیگر دنیا از جمله ایران تکرار شود.
وی ادامه داد: هر چقدر میزان افراد واکسن‌نزده در یک جامعه بیشتر باشد، با توجه به اینکه ویروس کرونا در مدت بیشتری در بدن این افراد می ماند احتمال جهش ویروس و ایجاد نوع جدید ویروس کرونا بیشتر می‌شود و این یک تهدیه بزرگ برای سلامت مردم جهان است ضمن اینکه واریانت دلتا، دلتا پلاس و امیکرون نیز تهدیدهای جدی هستند که هنوز جهان را تهدید می‌کنند.
دبیر کمیته علمی ستاد ملی کرونا گفت: از همه مردم، روحانیان و متخصصان می‌خواهیم مردم را برای واکسن زدن، تزریق دز دوم و سوم واکسن کرونا تشویق و ترغیب کنند، زیرا هنوز میزان چرخش ویروس کرونا در جامعه بالاست و غفلت و تاخیر در این زمینه می‌تواند کشور را دوباره به شرایط بحرانی و مخاطره آمیز بازگرداند.