سال۱۳۹۶ قانون هوای پاک درکشور تصویب شد، اما سوال اینجاست که چرا همچنان هوا آلوده است که برمی‌گردد به نحوه اجرای بندهای این قانون، آنهایی که به اعتبار نیاز داشتند مانند نوسازی ناوگان حمل ونقل عمومی، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده درست اجرا نشدند و در مقابل بر منابع آلاینده نیز اضافه شد.
چندی پیش مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام کرده بود که مطالعات نشان می دهد هر سال حدود ۴۰ هزار نفر در کشور به دلیل مواجهه با غلظت آلایندگی ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در هوا جان خود را از دست می دهند که این تعداد تقریبا معادل ۱۰ درصد کل موارد فوتی ها است، این عدد در دنیا به ۷ میلیون نفر می رسد.
برای مقابله با آلودگی هوا در دنیا تجارب موفقی وجود دارد، به عنوان مثال حدود ۳۰ سال پیش توکیو به علت ترافیک بالا با آلودگی هوا و محیط زیست مواجه بود اما ژاپن با فرهنگ سازی در پایتخت پرجمعیت خود موفق به کنترل ترافیک و کاهش آلودگی هوا شد و امروز توکیو با تغییر عادت های شهری مردم، تغییر مهندسی و فضای سبز خیابان ها و استفاده از مترو و قطار شهری دیگر آلودگی هوا ندارد.
هند هم یکی دیگر از کشورهای موفق دنیا برای مقابله با آلودگی هوا است، تا چندی پیش دهلی نو آلوده ترین پایتخت جهان بود که با جایگزینی خودروهای هیبریدی به جای خودروهای سوخت فسیلی تا حد زیادی موفق به کاهش آلودگی هوا شد در واقع دولت به شرکت هایی که خودروی الکترونیکی تولید می کنند تسهیلات می دهد که در راستای آن گسترش ایستگاه های شارژ الکتریکی خودرو و پرداخت بخشی از هزینه‌های شارژ را نیز به عنوان برنامه های تشویقی انجام داد.
فرانسه نیز برای مقابله با آلودگی شهر پاریس اقدام به ایجاد مسیرهای ویژه دوچرخه سواری کرد و بیش از ۱۰ هزار پارکینگ دوچرخه ساخت، همچنین پاریس با اجرای طرح ممنوعیت تردد برای خودروهای مدل ۱۹۹۷ و ماقبل از آن برای کاهش گازهای گلخانه‌ای گام برداشت و تا سال ۲۰۵۰ قصد دارد ۷۵ درصد این گازها را کاهش دهد، تردد این خودروها در پاریس مشمول جریمه‌های سنگین خواهد بود، این در حالی است که در کشور ما همچنان شاهد تردد خودروهایی هستیم که سالهاست از سن تردد آنها گذشته است.
یکی از شهرهایی که در سال ۱۹۹۲ سازمان ملل آن را آلوده ترین شهر اعلام کرد مکزیکوسیتی پایتخت مکزیک است، مشهور بود که در این شهر به خاطر آلودگی هوا پرنده‌ها هنگام پرواز می مردند و روی زمین می افتادند، در سال ۱۹۹۰ شاخص آلاینده ها در این شهر ۳۳۰ روز بالاتر از حد استاندارد بود اما امروز با اجرای برنامه‌های منسجم مقابله با آلودگی نام این شهر حتی در میان ۱۰ شهر اول آلوده جهان هم نیست.
راه اندازی پالایشگاه‌هایی برای تولید سوخت مناسب با گوگرد پایین، راه اندازی سیستم اتوبوسرانی سریع، جایگزینی اتوبوس های فرسوده با اتوبوس های نو، دور تر کردن کارخانه ها و مراکز صنعتی از حومه شهر و توسعه مترو برخی از اقدامات دولت مکزیک در راستای کاهش آلودگی هوا بود، علاوه بر این کشورهای چین و انگلستان هم جزو کشورهای موفق در کاهش آلودگی هوا هستند، این تجارب نشان می دهد که می توان آلودگی هوا را با یک سری کارهای نه چندان پرهزینه هم کاهش داد اما سوال این است که چرا در ایران با وجود تصویب قانون هوای پاک همچنان شاهد آلودگی هوا و متاسفانه افزایش آن در کلانشهرها به ویژه تهران هستیم که به گفته معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اجرایی نشدن بندهایی از قانون هوای پاک که نیاز به بودجه و اعتبار دارد موجب شده تا آلودگی هوا کاهش نیابد و حتی بر منابع آلاینده کلانشهری مانند تهران نیز اضافه شود.
داریوش گل علیزاده روز شنبه در گفت وگو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: سال ۱۳۹۶ قانون هوای پاک در کشور تصویب شد اما بندهای آن آنطور که باید اجرایی نشد چون بخش های زیادی از آن به بودجه نیاز داشت از این رو در اجرا با مشکل مواجه شدند، همچنین یک سری از بندها مانند جلوگیری از تردد خودروها و موتورسیکلت های دودزا و یا جریمه کردن آنها به دلایل اجتماعی و معیشتی اجرا نشد.
وی افزود: موتورسیکلت های تهران بیش از ۸۷ درصد کاربراتوری و فرسوده هستند که بر اساس قانون، پلیس باید مانع تردد آنها در سطح شهر شود، اما اجرا نمی شود که این دوگانگی بین معیشت و آلودگی هوا است.
معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: تکالیفی که از قانون هوای پاک بر زمین مانده تکالیفی نیست که در لحظه جواب دهد، مثلا بحث نوسازی حمل و نقل عمومی کاری است که باید طی سال ها انجام می شد تا اثر خود را برجای می گذاشت اما اجرا نشد، راهکارهایی که در زمان اوج آلودگی هوا در کمیته های اضطرار ارائه می شود اقدامات آنی و فوری برای جلوگیری از ورود به شرایط بدتر آلودگی هوا است.
گل علیزاده گفت: خیلی ها می پرسند که با داشتن قانون هوای پاک پس چرا همچنان آلودگی هوا داریم و حتی کاهش هم نمی یابد؛ چون در این راستا اتفاقی نیفتاده است حتی منابع انتشار آلاینده ها نه تنها کم شده بلکه افزایش یافته است، چون خودروهای فرسوده از رده خارج نشدند و روز به روز هم بر تعداد خودروها، صنعت و جمعیت کلانشهری مانند تهران اضافه می شود، بر این اساس میزان مصرف انرژی و سوخت هم روز به روز بیشتر می شود، با این وجود زمانی که جو ساکن می شود و واورنگی دما رخ می دهد آلودگی بیشتر می شود.
وی افزود: اقداماتی که در قانون هوای پاک دیده شده یک سری اقدامات مستمر مانند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده است که باید به طور مداوم اجرا شوند تا برسیم به نقطه ای که خودروی فرسوده آنچنانی نداشته باشیم که آنهم به درستی اجرا نمی شود، سالها است که اسقاط خودرو نداریم برای همین ضمن اینکه تعداد خودروهای فرسوده دارد اضافه می شود سن فرسودگی خودرو هم در حال افزایش است، یعنی هر چه خودرو فرسوده تر شود میزان انتشار آلاینده ها هم بیشتر می شود، همچنین توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی یکی دیگر از راهکارها است که آنهم باید مداوم اجرا شود تا تاثیرشان را بر کاهش آلودگی هوا بگذارند.
معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: خودروها به عنوان منابع متحرک سهم ۴۰ درصدی در انتشار آلودگی دارند این در حالی است که ۱۰ درصد خودروهای تهران فرسوده اند و این هم امری طبیعی است چون دیگر خودروها از استاندارد خارج شده اند از این رو میزان آلایندگی آنها هم افزایش یافته است، این عدد تقریبا در همه کلانشهرها یکسان است، هر خودروی فرسوده ۲۰ برابر یک خودروی استاندارد آلودگی ایجاد می کند بنابراین طبیعی است که همواره آلودگی هوا داشته باشیم.
گل علیزاده افزود: در تهران و کرج خودروها نقش بیشتری در انتشار آلاینده به ویژه از منظر ذرات معلق دارند، خودروهای دیزلی بیشترین سهم را دارند، در تهران سهم خودروها در انتشار ذرات معلق حدود ۶۰ درصد است که در این میان سهم خودروهای دیزلی حدود ۳۲.۸ دهم درصد است، خودروهای دیزلی که در ناوگان حمل و نقل استفاده می شوند شامل اتوبوس ها و کامیون ها نیز عموما سن بالایی دارند و فیلترهای جاذب دوده هم روی آنها نصب نشده است از این رو مدام در حال انتشار آلودگی هستند.
وی ادامه داد: ۹۷ درصد تولید انرژی در کشور سوخت های فسیلی است که در خودرو، کارخانه ها و موتورخانه های منازل و ادارات می سوزد و انتشار آلایندگی دارند که برای کاهش آن باید به سمت انرژی های پاک حرکت کنیم، ظرفیت زیادی در زمینه انرژی های پاک در کشور وجود دارد اما استفاده نمی کنیم، با این شرایط قطعا ما سالها آلودگی هوا را خواهیم داشت چون علاوه بر اینکه این اقدامات را باید انجام دهیم از انجام یک سری اقدامات هم باید خودداری کنیم که این کار را نمی کنیم.
معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت: الان ورودی انتشار آلاینده ها باز است و سال به سال هم بیشتر می شود، در تهران سالانه به اندازه یک شهرستان جمعیت به آن اضافه می شود که حدود ۲۰۰ هزار نفر است که تمام این جمعیت مصرف انرژی دارند و از خودرو استفاده می کنند، بنابراین یعنی ورودی انتشار باز است اما اقدامات در حدی نیست که آلاینده ها را کاهش دهد، در این میان بخش زیادی هم مهاجر هستند چون آمدیم تمام تمرکز صنعت و اشتغال را در تهران ایجاد کردیم و دیگر شهرها خالی می شوند، الان روند مهاجرتی از روستاها به شهرها، از شهرها به مراکز شهرستان، از مراکز شهرستان ها به مراکز استان ها و از آنجا به شهرهای برخوردارتر مانند تهران، اصفهان، شیراز یا مشهد شکل گرفته است.
وی اظهارداشت: اگر بخواهیم این مساله را حل کنیم باید در بلند مدت به توسعه مناطق محروم و کم برخوردار نگاهی داشته باشیم، یعنی اگر بخواهیم تهران را نجات دهیم خیلی از هزینه هایی که حتی شهرداری تهران انجام می دهد می تواند برای شهرهای دیگر انجام دهد تا تهران حفظ شود اما می بینیم که خیلی از قوانین، مقررات، طرح ها و پروژه های ما مغایر با سیاست های کاهش آلودگی هوا است.
گل علیزاده گفت: به عنوان مثال در تهران مراکز تجاری بزرگی ایجاد شده و همچنان هم ادامه دارد که منجر به افزایش ترافیک می شود، زمانی که ترافیک زیاد می شود آلودگی هم بالا می رود چون خودرویی که درجا کار می کند ۵ برابر بیشتر از خودروی در حال حرکت آلودگی ایجاد می کند ضمن اینکه پروژه های بزرگی که در تهران اجرا می شود مبنایشان خودرو محوری است مثلا مرتب اتوبان اضافه می کنیم، اتوبان ها را دو طبقه می کنیم و تونل می زنیم که این کار این پیام را به ما می دهد که اگر خودرویی در منزل دارید بیرون بیاورید چون ما برای شما جاده درست کرده ایم، مثلا اگر یک کیلومتر معبر برای ۴ خودرو داشتیم حالا آنرا دو کیلومتر کردیم اما برای ۹ خودرو که این روند از حجم ترافیک کم نکرده بلکه بدتر هم شده است.
وی افزود: با این حساب به این نتیجه می رسیم که اجرای بندهای قانون هوای پاک قابل قبول نیست، برخی تکالیف اصلی که یک سری تکالیف هزینه ای هستند مانند نوسازی حمل و نقل عمومی، نوسازی خودروهای فرسوده، توسعه احداث نیروگاه های تجدید پذیر و برقی کردن موتورسیکلت ها، در اجرای آنها هیچ اتفاقی نیفتاده که اگر هم افتاده خیلی خیلی ناچیز بوده است اما در برخی بندهای دیگر مانند تدوین استانداردها، ارتقاء استانداردها در بحث خودرو و سوخت اتفاقاتی افتاده اما کافی نیست.
معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در بحث سوخت به رغم اینکه کیفیت سوخت ها بهتر شده اما چون توزیع سراسری انجام نمی شود به آن مصونیت لازم نرسیده است اما با این شرایط اگر در تهران سوخت، خودرو و موتورخانه های منازل استاندارد باشد اما به محض رخ دادن وارونگی دما و ساکن شدن هوا باز هم آلودگی هوا خواهیم داشت چون خارج از توان اکولوژیک شهر بارگذاری کرده ایم.
وی ادامه داد: در دنیا اگر بخواهند در مکانی بارگذاری کنند ابتدا ظرفیت خودپالایی آن منطقه را می سنجند، مثلا فلان رودخانه تا چه اندازه می تواند آلودگی را به طور طبیعی پالایش کند که بر اساس همان برنامه ریزی می کنند، معمولا به مجریان اعلام می کنند که اگر اقدامات آلودگی ایجاد می کند اجازه دارید تا این حد آلودگی ایجاد کنید و حتی باید پولش همان میزان را هم بدهند اما در کشور ما هر فعالیتی که انجام می شود هیچ ظرفیت خودپالای آن منطقه بررسی نمی شود، تا زمانی که ۳ برابر مصرف انرژی دنیا انرژی مصرف می کنیم نباید انتظار داشته باشیم که آلودگی نداشته باشیم.
گل علیزاده گفت: اکنون همه شهرهای استان تهران به هم تنیده و وصل شده اند مثلا تعداد زیادی منازلشان شهرهای اطراف تهران است اما محل کارشان در تهران است، حتی بزرگراه تهران شمال هم مغایر سیاست های کلان محیط زیست است، چون با راه اندازی کامل آن و کاهش زمان دسترسی از شمال به تهران جمعیت روز در تهران افزایش می یابد، مثلا افراد خانه خود را در شمال انتخاب می کنند اما محل کارشان تهران است چون دیگر در تردد مشکلی ندارند، در حالی که در تهران بخواهیم مثلا از شرق به سمت غرب برویم دو ساعت زمان می برد.
وی تاکید کرد: بنابراین کاهش آلودگی هوا هم به اجرای بندهای قانون هوای پاک، هم اجرا نکردن یک سری کارها و فرهنگ سازی نیاز دارد، در این میان هم می توان از تجربه موفق کشورهای دیگر استفاده کرد تا شاهد آسمانی آبی در کشور به ویژه کلانشهرها باشیم.
۹۰۱۴