برای پیگیری حمل چوب در سقز می خواستم واقعیت مساله را از مسوولان منابع طبیعی این شهرستان جویا شوم بعد از چند روز از انتشار گزارش های مردمی در فضای مجازی در مورد حمل چوب، با روابط عمومی منابع طبیعی صحبت کردم و قرار شد قطع چوب در روستای "خورده لوکی" در ۱۵ کیلومتری سقز را پیگیری کنیم.
مسوولان منابع طبیعی خیلی زود این بازدید را هماهنگ کردند و قرار شد تا روز یک از محل قطع درختانی که دارای مجوز بودند بازدید کنیم، حدود ساعت ۱۱ همراه با رییس و مسوول روابط عمومی اداره منابع طبیعی از اداره راه افتادیم و بعد از اینکه پلیس راه را رد کردیم وارد جاده سقز - مریوان شدیم.
وقتی به اطراف و کوه ها توجه می کردم نشانه های از زمستان را به وضوح می دیدم ولی بر خلاف ظاهر طبیعت، هوای آفتابی و خوبی بر منطقه حاکم بود، درختان بر سوگ برگهایشان که رنگ عوض کرده نشسته بودند و سبزی و نشاط بهار را با غمگینی پاییز به هم آمیخته بودند. طبیعت در پاییز به درختان بی مهری می کند و زیبایی و طراوت آنها را می گیرد و به بهانه بهار، آنها را به خواب زمستانی می برد، بگذریم از ناله درختان و بی مهری پاییز.
بعد از ۱۰ دقیقه رانندگی در مسیر جاده سقز مریوان نزدیک روستای خورده لوکی شدیم نرسیده به این روستا، برای ورود به یک باغ از جاده منحرف شدیم، جاده، خاکی و باریک بود و شیب بسیار تندی داشت و به آهستگی به محل قطع درختان رسیدیم.
وقتی به محل رسیدیم، سه کامیون، یک جرثقیل و حدود هشت کارگر با چند اره را دیدم که درختان قطور را قطعه قطعه می کردند، بعد از اینکه به آنها خسته نباشید و خداقوت گفتم، چند تا عکس از چوب های برید شده تهیه کردم و می خواستم بدانم چرا این درختان را می بُرند؟
درختان قطع شده عمرشان تمام شده
صاحب این باغ کاک عبدالقادر وکیلی که حدود ۶۰ سال داشت، دید که من عکس می گیرم به سراغم آمد و گفت: می بینید طبیعت چه برسر این درختان آورده است؟ گفتم این درخت ها را چرا قطع کردید؟ در جواب گفت: طول عمر این درختان بیش از ۱۵۰ سال است، نه جانی در بدن دارند و نه محصولی برای ما.
کاک عبدالقادر که در حال صحبت کردن بود درختی را نشانم داد که نزدیک به ۲۰۰ سال عمر داشت، این درخت ۲ متر قطر داشت و در نوع خود تنومند و بزرگ بود داخل درخت پوکیده شده بود انگار که نفس های آخرش را می زد و دیگر تسلیم طبیعت شده بود.
وی گفت: درخت های قطعه قطعه دیگر نه نفسی برایشان مانده بود و نه جانی برای تولید اکسیژن، طبیعت بی رحمانه بدنه درختان را نابود کرده و طول عمرشان را به پایان رسانده است.
صاحب باغ در ادامه گفت: این درختان علاوه بر پایان عمرشان و هزینه بالای سم پاشی و نگهداری، آب زیادی مصرف می کنند و بیشتر شاخه هایشان خشک شده است و دیگر توانی برای ادامه حیات ندارند، پرسیدم این درختانی که می برید چه نوع درختی هستند؟ گفت: بیشتر این درختان گردو و بادام هستند که چند سالی است دیگر محصولشان به درد نمی خورد و هیچ تولیدی ندارند.
کاک عبدالقادر از دل کندن از این درختان گفت که سال ها بود محصول می دادند و روزی ما را تامین می کردند ولی اکنون هیچ ثمره ای ندارند و ما مجبوریم این درختان را قطع کنیم و برای ادامه حیات نهال های دیگری را جایگزین کنیم.
نهال؛ جایگزین درختان پیر
صاحب باغ گفت: باتوجه به اینکه قاچاق چوب زیاد شده الحق و الانصاف منابع طبیعی نظارت مناسبی بر روند قطع درختان داشته است و بطور مداوم یکی از کارکنان این اداره بر قطع درختان پیر باغ من نظارت کرده است.
کاک عبدالقادر اضافه کرد: ما مجوز قطع را برای درختان کهن سال گردو و بادام گرفتیم و حق بریدن درختان صنوبر و خود رو را نداشتیم جدا از مجوز خودمان هم از نظر اخلاقی از بریدن درختان خود رو صرف نظر می کنیم چون بر طبیعت دوستی و حفظ درختان واقفیم.
این مرد کهنسال که خیلی علاقمند به باغداری بود و خیلی از فوت و فن های باغداری را بلد بود ما را به جای دیگر باغ برد و زمین های شخم زده را نشانمان داد که برای نهال کاری و جایگزین درختان قطع شده آماده کرده بود، وقتی به حوالی این زمین رسیدم گفت: از این روز به بعد نهال ها روح تازه به این زمین می دهند و خیلی خوشحالم که باغم جوان می شود ولی حیف خودم روز به روز پیرتر.
قاچاق چوب طبیعت را از بین می برد
در این میان به سراغ راننده کامیون رفتم از او پرسیدم چند ساله چوب جا به جا می کنید و تاکنون بار قاچاق داشته اید؟ در جواب گفت: ۲۶ ساله چوب الات را به استان های همجوار و شمالی منتقل می کنم و یک روز هم نشده که بار قاچاق حمل کنم و همیشه با مجوز فعالیت کرده‌ام.
حاج ابوبکر که سیگاری بر لب داشت و از طبیعت لذت می برد گفت: وقتی که بار چوب دارم و از جاده ها تردد می کنم گاهی اوقات مردم سر راه سبز می شوند و از سر دلسوزی به جنگل و طبیعت‌شان، راجع به مجوز و حمل بار پرس و جو می کنند و من به آنها حق می دهم چون این درختان نعمت زندگی هستند.
او اضافه کرد: اگر کسی بار قاچاق حمل کند مردم و مسوولان حق دارند به آن اعتراض کنند چون جدا از نابودی درختان باعث کمبود اکسیژن برای همه ما می شود.
این راننده کامیون در ادامه افزود: چوب های گردو را برای تزئینات به قم، ضایعات چوبی را ساخت برای ام دی اف به سمنان و چوب آلات دیگر را برای تولید کاغذ به ساری می بریم.
قاچاق چوب در سال های اخیر افزایش یافته است
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سقز هم با اشاره به اینکه به دلایل مختلف، قاچاق چوب در طول سال های اخیر افزایش چشم گیری داشته است، گفت: باتوجه به قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور، طرح تنفس و توقیف بهره برداری از جنگل های شمال مصوب و از سه سال قبل شروع شده است، به همین دلیل قاچاقچیان چوب به سمت و سوی استان های زاگرسی همچون کردستان هجوم آورده اند.
عثمان صالح زاده با بیان اینکه کارخانه های چوب و کاغذ و مواد سلولوزی کشور برای صنایع مربوطه همچون تولید کاغذ و ام دی اف و مبل نیاز به مقطوعات چوبی دارند افزود: همچنین بحث معیشت، مشکلات اقتصادی و افزایش قیمت چوب در این مقطع سال باعث شد قاچاق گسترده چوب در این مناطق شکل بگیرد.
وی اضافه کرد: با توجه به اینکه صاحبان باغ های مثمر و صنوبر ستان، به دلایل فنی همچون سن دیرزیستی و عدم باردهی مناسب مایل به اصلاح باغات مثمر خود با استفاده از گونه های اصلاح شده هستند و با استفاده از این طرح از فروش قطعات چوبی بهره‌مند می شوند، لذا نسبت به اصلاح و بازسازی باغ ها با نظر موافقت مدیریت جهاد کشاورزی بعنوان متولی قانونی باغات اقدام کردند.
وی با عنوان اینکه بیشتر درختانی که در این طرح مجوز قطع گرفته اند، دست کاشت (گردو باغی، بادام باغی، زردآلو و سیب و سایر گونه های باغی) و جز اراضی زراعی اشخاص همچون باغات است، یادآور شد: هر درخت دیگری قطع شود با متخلف برخورد خواهد شد.
درختان با گونه باغی مجوز قطع دارند
صالح زاده اضافه کرد: کارشناسان متخصص مدیریت جهاد کشاورزی بعد از بررسی باغ مذکور، مجوز اصلاح و بازسازی باغ (سرشاخه کاری در حد امکان با پیوند کردن همان پایه‌های اصلاح شده و مطلوب و پیوند درختان قطع شده به درختان اصلاح شده) را صادر کردند.
وی افزود: بعد از تایید مجوز توسط جهاد کشاورزی، درخواست حمل چوب های قطع شده به منابع طبیعی ارسال می شود و در نهایت مجوز حمل مقطوعات چوبی با بررسی، نظارت های مختلف (حین قطع و حین بارگیری) کارشناسان این اداره و مطابقت نقشه های اجرایی با مستثنیات اراضی زراعی اشخاص صادر می شود.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سقز ادامه داد: قطع مقطوعات چوبی باغی باید با تایید مجوز از جهاد کشاورزی و تایید حمل آن از منابع طبیعی انجام شود و غیر از این تمام مقطوعات چوبی قاچاق محسوب می شود و با دستور مراجع ذیصلاح قضایی و همکاری نیروهای انتظامی و نظامی متوقف خواهد شد.
منابع طبیعی با جدیت با قاچاق چوب برخورد می کند
امید حافظ قرآن با تاکید بر اینکه مقطوعات چوبی قابل قطع و حمل حتما باید از گونه‌های باغی و صنوبر دست کاشت باشند، گفت: صاحبان باغات با جایگزین کردن گونه های پر بازده و یا پیوند کردن همین پایه های مادری اقدام به اصلاح درختان در باغات می کنند.
وی افزود: باید چوب آلات مقطوعی، ممنوع القطع (درختان خودرو همچون بید، درختان جنگلی در مراتع و اراضی ملی) نباشند و نقشه ارزیابی شده آن با نقشه اجرایی ماده ۵۶ مطابقت داشته باشد که در نهایت مجوز قطع توسط سامانه حمل چوب از اداره‌کل منابع طبیعی کردستان صادر و به راننده حمل قطعات چوبی تحویل داده می شود.
روابط عمومی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سقز اضافه کرد: بعد از اینکه مجوز صادر شد یکی از کارشناسان اداره منابع طبیعی بر قطع و حمل چوب الات باغی نظارت مستمر دارد و در برابر تخلفات جلوگیری می کند.
امسال ۱۸۰ تن مقطوعات چوبی قاچاق در سقز توقیف شده است
صالح زاده گفت: در راستای وظایف حاکمیتی اداره منابع طبیعی با همکاری دستگاه قضایی، نیروهای انتظامی، نظامی و امنیتی در هشت ماه اول سال جاری ۲۸ دستگاه کامیون حامل مقطوعات چوبی در شهرستان با وزن ۱۸۰ تن متوقف و به مراجع قضایی ارجاع داده شده است.
وی با اظهار تاسف از افزایش قاچاق چوب و تهدید بزرگ برای محیط زیست، افزود: جنگل های زاگرس، حفاظتی - حمایتی و کار اصلی آن ها، حفاظت از خاک و نفوذ آب در اعماق زمین است بنابراین نقش آنها در ارتقا جنگل ها مهم و پر رنگ است.
این مسوول منابع طبیعی و آبخیزداری سقز با اشاره به اینکه منابع طبیعی، میراث و امانتی در دست ماست که باید از آن حفاظت کنیم، یادآور شد: در میان عوامل مختلف انسانی، قاچاق چوب، مهمترین عامل نابودی جنگل ها به شمار می رود.
وی ادامه داد: طبق قانون، حمل چوب های درختان مختلف جنگلی و غیرجنگلی، بدون اخذ مجوز ممنوع است و کشاورزان باید پس از تایید اداره جهاد کشاورزی و اخذ مجوز از اداره منابع طبیعی شهرستان نسبت به حمل چوب باغی و صنوبر دست کاشت اقدام کنند.
صالح زاده ضمن دعوت از دوستداران طبیعت، بهره برداران محلی، فعالان منابع طبیعی و محیط زیست، روستاییان و مردم فهیم و با فرهنگ شهرستان سقز برای مشارکت در حفاظت از منابع طبیعی و جنگل های بی‌نظیر زاگرس، از آنان خواست ضمن مشارکت در عملیات اطفا حریق عرصه های منابع طبیعی، گزارش های تخریب و تصرف منابع طبیعی، قطع درختان، بوته کنی و آتش‌سوزی‌ها را از طریق سامانه ۱۵۰۴ و شماره تلفن های ۰۸۷۳۶۲۲۷۸۰۰ و ۰۸۷۳۶۲۱۵۶۵۵ به یگان حفاظت منابع طبیعی اطلاع دهند.
واقعیت امر این است که سوداگران و سودجویان همیشه به دنبال منافع خود می گردند و در این راه از هر حربه و وسیله استفاده می کنند و از طرفی حفاظت و حراست از منابع طبیعی تنها از عهده یک اداره و ارگان خاص با وجود کمبود نیرو و امکانات محدود بر نمی آید.
فرهنگ حفاظت از منابع طبیعی باید در بین اقشار مختلف مردم نهادینه شود و مردم و مسوولان همگی خود را در برابر تجاوز به حریم طبیعت مسوول بدانند و در این زمینه با استفاده از قوانین و مقررات موجود از تخریب طبیعت جلوگیری کنند.
مشارکت مردم کردستان بویژه در مناطق جنگلی در حفاظت و حراست از جنگل ها و طرح جدید زاگرسانه (کاشت بذر درختان جنگلی) این امید را در بین دوستداران طبیعت کردستان ایجاد کرده که فرهنگ حفاظت از منابع طبیعی به خوبی نهادینه شده است.
سقز با بیش از ۲۲۶ هزار نفر جمعیت دومین شهرستان پر جمعیت استان کردستان است که در ۱۹۰ کیلومتری شمال سنندج مرکز این استان قرار دارد.