رئیس مدرسه مطالعات بین المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز با بیان اینکه ایران و آمریکا نیاز به توافق هسته ای دارند، گفت: اکنون روزنه‌ای مقابل برجام باز است که می تواند به سرانجام برسد.
«سید ولی‌رضا نصر» مشهور به ولی نصر استاد دانشگاه، متفکر سیاسی و مفسر مسائل بین‌المللی و از استادان شناخته‌شدهٔ مسائل خاورمیانه در غرب است که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۸ میلادی مشاور باراک اوباما و سپس ریچارد هولبروک در این دولت دموکرات بود.
نصر روابط نزدیکی با دموکراتها دارد و مشاوره به هیلاری کلینتون، همکاری با دنیس راس دیپلمات برجسته آمریکا در امور خاورمیانه و عضویت در شورای روابط خارجی آمریکا (CFR) در سوابق وی دیده می‌شود.
این استاد روابط بین الملل در دانشگاه جانز هاپکینز روز چهارشنبه در گفتگویی اختصاصی با خبرنگار ایرنا در نیویورک در پاسخ به سوالی درباره آینده مذاکرات برجام با توجه به رفت و آمدهای منطقه ای و فضاسازی ها و طرح های ضد ایرانی رژیم اسرائیل و اقدامات اعتمادساز آمریکا در این زمینه گفت: هر دو طرف دیدگاه‌هایی دارند که ریشه اش در سه موضوع است؛ یکی، دیدگاه انصاف، حق و ثبات است که نتیجه گیری نهایی را در کجا می بینند. دوم، اینکه چه بهره برداری‌ای می‌خواهند از توافق نهایی درباره برجام داشته باشند و سوم، چشم و حواس هر دو به سوی سیاست داخلی کشورهایشان است که بازتاب یک توافق نهایی در موضع دولت های ایران و آمریکا در داخل کشور چه خواهد بود.
رئیس مدرسه مطالعات بین المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز تاکید کرد: دیپلماسی جدا از مسائل سیاست داخلی نیست و در خلاء انجام نمی شود. ما گاهی درباره دیپلماسی در خلاء صحبت می‌کنیم. می گوییم یکسری مسائل تکنیکی این طرف است و یکسری مسائل تکنیکی آن طرف، این شدنی است، آن شدنی نیست. یا چه ضمانتی در طرف مقابل مطرح است، اگر یک طرف موافقت کند، طرف مقابل چگونه می خواهد جواب بدهد. ما چگونه می خواهیم تضمین کنیم که توافق نهایی مساله را حل می‌کند؟
این تحلیلگر ارشد مسایل بین المللی ادامه داد: همه اینها در خلاء است و قابل تصور و قابل حل است اما سرانجام هر توافق یا قراردادی در وین یا هر جا که انجام شود، چه در آمریکا و چه در ایران بازتاب داخلی دارد.
نصر تصریح کرد: اصولا مسائلی که برجام بطور آنی در سال ۲۰۱۵ با آن مواجه شد، مسائل داخلی بود چه در آمریکا و چه ایران. خود برجام، اول کار شکست نخورد. ممکن است روالش به سرعتی که طرفین فکر می‌کردند، نبود که این مسائل معمولا در هر قرارداد بین المللی وجود دارد اما آنچه برجام را سرانجام دچار مشکل کرد، مسائل داخلی بود.
این استاد دانشگاه جانز هاپکینز افزود: این موضوع هنوز هم وجود دارد و جزو مذاکرات است. به عبارتی، دیپلمات ها برای مذاکرات می‌روند ولی سرانجام جوابگوی سیاستگذاران هستند و گاهی برای سیاستگذاران، ثبات داخلی مهمتر از قرارداد و توافق بین المللی است.
وی تصریح کرد: اکنون روزنه ای مقابل برجام باز است که به سرانجام برسد و چون ۶ دور مذاکره در دولت پیشین در ایران صورت گرفته و اکنون تیم جدید روی کار آمده است. خود این امر، شکافی بین ۶ دوره قبلی مذاکرات و دوره آتی خواهد بود.
این مفسر مسائل بین المللی اظهار داشت: قطعا ایران با موضع جدیدی به مذاکرات برگشته است هم از نظر نحوه مذاکره و هم از نظر آنچه می خواهد روی میز بگذارد و آمریکا نیز بتدریج به این نتیجه رسیده که تضمین‌هایی که در برجام اولیه بود، اکنون ممکن است برای وضعیت امروزی جوابگو نباشد و از حالا در نظر دارد ببیند آیا می شود پایه ای برای مذاکرات بعدی بگذارد یا خیر.
رئیس مدرسه مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز تصریح کرد: به اعتقاد من برای طرفین خیلی سخت خواهد بود که در کوتاه مدت بتوانند به نتیجه‌ای برسند که مساله را حل کنند.
نصر ادامه داد: برای تمام مسائل تکنیکی، هر ۲ کشور احتیاج به یک توافق هسته‌ای دارند. هر چقدر ایران تکیه به اقتصاد داخلی کند و هر چقدر هم تا به حال قادر بوده فشار تحریم‌های حداکثری را تحمل کند و اقتصاد ایران تحرکی داشته است، تداوم تحریم ها در دراز مدت عملی نیست.
این تحلیلگر مسائل بین المللی درباره تاثیر دراز مدت تحریم‌ها بر جوامع افزود: تحریم‌ها هم منجر به فقر جوامع می‌شود و هم موجب می‌شود سرمایه‌گذاری صورت نگیرد و حتی بر مسائلی همچون صنعت آب و برق و انرژی تاثیر خواهد گذاشت.
وی افزود: دیدیم که تحریم دراز مدت عراق از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۳ چه کرد. طبقه متوسط را منهدم کرد. تمام نهادهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را از درون خالی کرد و چیزی برای آن کشور باقی نمانده بود وقتی که آمریکا در سال ۲۰۰۳ به آن حمله کرد.
چرا ایران و آمریکا به یک توافق هسته ای نیاز دارند؟
استاد دانشگاه جانز هاپکینز گفت: اصولا ایران برای ثبات خود حتی برای زمانی که آمریکا دیگر در خاورمیانه (غرب آسیا) درگیر نباشد و بتواند نقش بیشتری در اقتصاد و سیاست منطقه بازی کند، نیاز دارد که بنیه اقتصادی اش قویتر از اکنون که تحت تحریم‌هاست، باشد. از این رو، به نفع ایران است که فشار اقتصادی را از روی خودش بردارد.
نصر ادامه داد: برای آمریکا هم یک توافق هسته‌ای که هم مساله هسته‌ای ایران را از حالت التهاب کنونی درآورد و حداقل ثباتی را در منطقه ایجاد کند، به آمریکا کمک می‌کند به هدفش که اکنون کم کردن تنش در منطقه و توجه به شرق آسیا است، راحت‌تر دست یابد.
از ولی رضا نصر سوال شد: برنامه‌های دولت جو بایدن مبنی بر خروج آشفته نیروها از افغانستان و کاهش نیروها در عراق ، آیا به منزله کاهش اهمیت غرب آسیا برای دولت بایدن است؟ این رویکرد با چه هدفی اجرا می شود و اگر تحولی در منطقه رخ دهد، آمریکا چگونه بازگشت خود را توجیه خواهد کرد؟
این استاد دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا توضیح داد: همه این ها، پرسش های اساسی است و بر سر آنها بحث های بسیاری بوده است و این بحث با دولت بایدن شروع نشده است بلکه به دولت باراک اوباما و حتی شروع برجام بازمی گردد. شروع مذاکره برجام، ریشه در هدف آمریکا برای انتقال نیروهای نظامی، دیپلماتیک و اصولا توجهش از غرب آسیا به شرق آسیا بود.
این تحلیلگر ارشد مسائل منطقه اظهار داشت: دولت اوباما نیز می خواست تنش با ایران را فیصله دهد تا بتواند توجه بیشتری به شرق آسیا داشته باشد. ترامپ نیز این سیاست را بطور نادرست و مغشوشی دنبال کرد که البته در آنِ واحد، هم تنش با ایران را زیاد کرد و هم تنش با چین.
رئیس مدرسه مطالعات بین المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا افزود: بایدن این مساله را بطور اساسی تر دنبال می کند و هدف سیاست خارجی آمریکا اکنون این است که اصولا خاورمیانه اهمیت سوق الجیشی، اقتصادی و ژئو استراتژیکی که فکر می کرد در دو دهه گذشته دارد، دیگر ندارد.
نصر تصریح کرد: آینده سیاست کلان دنیا در مقابله آمریکا با چین و روسیه است. ژنرال متیس وزیر دفاع دولت ترامپ، دکترین جدید نظامی ارائه و بر اساس آن اعلام کرد که مقابله با تروریسم و مسائل منطقه خاورمیانه باید اهمیت کمتری داشته باشد و حواس سیاست خارجی آمریکا باید معطوف به رقابت با قدرت های بزرگ دنیا یعنی چین و روسیه شود.
رئیس مدرسه مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز اظهار داشت: دو طرف می خواهند به توافقی دست یابند، مساله این است اما عدم اعتماد و شکافی که بین آنها نسبت به اینکه توافق نهایی را چه می بینند، مانع توافق شده است.
دکتر نصر خاطر نشان کرد: از سوی دیگر سیاست داخلی به دیپلماسی در هر ۲ کشور جای انعطاف بسیار نمی‌دهد. به عبارتی، فشاری روی دیپلمات‌ها وجود دارد که تا چه حدی می توانند با همدیگر کار کنند تا به توافق نهایی برسند.
وزن و تاثیر صداهای مخالف بر کار دیپلمات ها و سیاستمداران
این استاد دانشگاه جانز هاپکینز در پاسخ به این سوال، با توجه به اینکه عده ای در داخل آمریکا همچنان در تلاشند مذاکرات برجام از سرگرفته نشود، صداهای مخالف در دولت بایدن چقدر وزن داشته و چه تاثیری بر تداوم مسیر دیپلماسی و بازگشت آمریکا به تعهدات برجامی دارند؟ اظهار داشت: سخت است که بطور قاطع گفت که این صداهای مخالف چه میزان تاثیر دارد ولی تاثیر خود را دارند. سیاست در هر دو کشورِ آمریکا و ایران بگونه ای باز است و بدون شک فشارهای داخلی تاثیر گذار است اما نمی‌توان بطور قاطع گفت تا چه حد تاثیر دارد .
این تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه و بین المللی اظهار داشت: آمریکا سیستمی دارد که صداهای مختلف قادر به ابراز عقیده شان هستند. شما کنگره و سنا را دارید که هر سناتور و نماینده می تواند قویا روی دولت فشار وارد کند.
استاد دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا ادامه داد: دیدیم وقتی برجام توافق شد و به اجرا درآمد، فشار بسیار زیادی در کنگره آمریکا علیه برجام بود که این توافق کافی نیست و به اندازه کافی تضمین هسته‌ای ندارد و مسائل منطقه و موشکی را در برنگرفته است . حالا این موضع گیری صحیح یا غلط ، در جو سیاست داخلی آمریکا عنادی با برجام ایجاد کرد که تبدیل به فشار بر دولت اوباما شد.
نصر توضیح داد: وقتی شما "سیستم و نظامی باز" دارید، آنها که مخالف یک موضوع در سیاست خارجی هستند، قادر به فشار و ایجاد مقاومت در برابر آن هستند.
وی خاطر نشان: ایران هم دارای چنین فضایی مثل آمریکا است و این خیلی با کشورهایی مثل چین یا عربستان که "سیستم و نظام بسته ای" دارند - که نمی تواند انتقادی مطرح و جوسازی بصورت باز انجام شود- فرق دارد و فشاری روی حکومت وارد نمی شود.
استاد دانشگاه جانز هاپکینز ادامه داد: اکنون چه در ایران و چه در آمریکا ، هر روز و هر دور که مذاکرات صورت می‌گیرد، بازتاب آن در رسانه‌ها دیده می شود و همانطور که مذاکرات در حال انجام است، فضاسازی می‌تواند بطور آنی علیه آن ایجاد شود و تبدیل به فشار روی حکومت و دیپلمات‌ها شود.
ایجاد سیستمی در منطقه برای حل مسائل در درون
رئیس مدرسه مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز در پاسخ به این سوال که دستیابی طرفین به یک توافق چه تاثیری بر سایر موضوعات و منطقه ی خاورمیانه و عرصه بین المللی خواهد داشت، گفت: منطقه در یک روند در حال پذیرش مسوولیت بیشتر برای حل مسائل خودش هست. البته هنوز راه بسیاری مانده تا این کار انجام شود.
وی افزود: به ویژه پس از سال‌ها شکاف عمیق بین ایران و عربستان و چند کشور دیگر منطقه، این روند سخت خواهد بود ولی برای اینکه منطقه بتواند به مقطعی برسد که سیستم و نظامی ایجاد کند تا بتواند مسائل خودش را بدون دخالت قدرت های بزرگ، در درون خودش حل کند، لازم است تنش هایی که اکنون در منطقه است کاهش یابد .
نصر خاطر نشان کرد: این تنش ها فقط اکنون مساله هسته ای نیست بلکه نزاع هایی است که در سوریه، یمن، لبنان و عراق وجود دارد که می تواند با مذاکرات منطقه ای حل و فصل شود.
این تحلیلگر و مفسر ارشد مسائل غرب آسیا ادامه داد: حل این مسائل ممکن است باعث صلح غایی نشود ولی منطقه باید گام به گام بتواند این مسائل را حل و فصل کند. مساله هسته ای اکنون یکی از مسائل بزرگ منطقه است و می تواند باعث افزایش یا کاهش تنش منطقه‌ای شود و به عبارتی می‌تواند باعث انگیزه روابط بهتر هم بین ایران و غرب و هم بین ایران و و دیگر کشورهای منطقه شود.
دکتر نصر تصریح کرد: اگر و در شرایطی مساله هسته ای حل شود، انگیزه بیشتری برای آمریکا و اروپا خواهد بود که کشورهای منطقه را تشویق به کمک به ایران برای حل مسائل منطقه ای کنند.
رئیس مدرسه مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز در عین حال تاکید کرد: مساله هسته ای ایران به ظاهر از مسائل منطقه ای جدا است ولی درعین حال به نوعی این ۲ موضوع با هم مرتبط هستند.
ادامه دارد ....