عراق در همسایگی ایران با توجه به اشتراکات فرهنگی و مذهبی، وجود مرزهای مشترک و تعداد زیادی از شیعیان در این کشور به عنوان یکی از مهمترین بازارهای هدف گردشگری کشورمان انتخاب شده است. شهر مشهد نیز به عنوان یکی از اصلی ترین مقصد زیارتی شیعیان در روزهای پنج شنبه و جمعه (۴ و ۵ آذر) میزبان برگزاری همایش مشترک فعالان گردشگری ایران و عراق بود.
هیات گردشگری عراق متشکل از ۶۰ آژانس گردشگری این کشور به عنوان یکی از بزرگترین گروه هایی به شمار می رود که تاکنون به ایران سفر کرده اند.
ساماندهی حدود ۹ میلیون نفر که سالانه بین ایران و عراق جابجا می شوند و رسیدگی به نگرانی ها و مشکلاتی که با فعالیت دلالان برای گردشگران عراقی به وجود می آید و رسمیت بخشیدن به سفرهای گروهی مهمترین دغدغه دو طرف در دو روز مذاکرات فشرده در مشهد مقدس بود. چنین همایشی در این سطح، برای نخستین بار در ایران برگزار می شد.
تعدادی از مقامات ایرانی در این همایش حاضر بودند که از جمله آنها می توان به علی اصغر شالبافیان، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی، محمود ادیب مدیرکل کنسولی وزارت خارجه، محمدرضا دشتی اردکانی رییس فراکسیون گردشگری مجلس، سید مجتبی محفوظی نماینده آبادان و رییس کمیته گردشگری کمیسیون فرهنگی مجلس، علی عابدی سرکنسول ایران در بصره، مجتبی کریمی شصتی سرکنسول ایران در کربلا، محمد حسین صوفی مدیرعامل کانون اتومبیل رانی و جهانگردی، حرمت الله رفیعی رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران و نکونام رییس هیاًت مدیره انجمن حرفه ای گردشگری سلامت کشور و همچنین نمایندگانی از آژانس های گردشگری ایلام، خراسان رضوی، آذربایجان غربی و کرمانشاه اشاره کرد.
از طرف عراق نیز مقام هایی در این همایش حاضر بودند. عبدالکریم جاسم کریم سرکنسول عراق در مشهد، سیدرائد رییس کمیسیون گردشگری استانداری کربلا، عزیز التمیمی نماینده شرکت های گردشگری عراق و همچنین نمایندگان آژانس های هواپیمایی و شرکت های گردشگری زیارتی شهرهای بغداد، بصره، نجف، حله و کربلا هم در این همایش حضور یافته بودند.
فعالان گردشگری عراق در دو روز همایش ضمن حضور در نشست کسب‌وکار با کسب‌وکار/ B۲B و جلسات پرسش و پاسخ از ۳ بیمارستان فوق تخصصی رضوی، اکبر، امام رضا ۲، هتل های هما و قصر طلایی و مجتمع تجاری و مرکز خرید الماس شرق بازدید کردند.
توسعه مناسبات ایران و عراق با گردشگری
معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سخنرانی خود در این همایش گفت: گردشگری ابزار توسعه مناسبات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایران و عراق است و توسعه و تسهیل زیارت بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) در این راستا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
علی اصغر شالبافیان بر اهمیت تسهیل و توسعه زیارت امام رضا (ع)، حضور فعالان گردشگری عراق به عنوان فرصتی برای توسعه مناسبات مشترک نه تنها برای خراسان رضوی بلکه برای کل استان ها و حمایت از شرکت های گردشگری رسمی و قانونی عراق به عنوان سیاست قطعی وزارت میراث فرهنگی تاکید کرد.
او از تلاش برای ساماندهی مرزهای زمینی دو طرف سخن گفت و از برگزاری نشست های مشترک بین عراق و ایران حمایت کرد. بر اساس اظهارات معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، برنامه ریزی برای برپایی نمایشگاه های گردشگری موضوعی خاص مانند گردشگری سلامت در عراق و درخواست از شرکت های عراقی برای فرهنگ سازی بین مردم عراق برای سفر از طریق شرکت های گردشگری رسمی و ترغیب آنها به سفرهای گروهی نیز در دستور کار قرار دارد.
از سوی دیگر، تدوین پیش نویس سند همکاری‌های گردشگری در حوزه ورود گردشگران عراقی و درخواست از شرکت های عراقی برای ارائه اطلاعات دقیق جهت تنظیم سند مذکور و راه اندازی سامانه ای با همکاری وزارت امور خارجه در راستای تسهیل صدور روادید از طریق خدمات ویزای الکترونیک که در حال حاضر ۸۰ درصد این سامانه نهایی شده، از دیگر برنامه های طرف ایرانی است.
آنچه طرفی عراقی می‌خواست
فعالان گردشگری عراق در این همایش در سخنانی، به بیان خواسته های خود در زمینه توسعه گردشگری بین دو کشور پرداختند. لغو ویزای زمینی همانند لغو روادید هوایی بین دو کشور و تنظیم تفاهم نامه بین شرکت های دو طرف برای رسمیت بخشیدن به سفرهای گروهی از مهمترین خواسته های آنها بود.
همچنین فعالان گردشگری عراق پیشنهاد مبادله گردشگر و زائران با رعایت شیوه نامه های بهداشتی مشخص و ارائه مدارک سفر از سوی آژانس های معتبر ایرانی و پیشنهاد حذف عوارض خروج از ایران جهت افزایش سفر گردشگران ایرانی به عراق را نیز مطرح کردند.
آنها همچنین خواستار اصلاح و بهبود وضعیت و فرآیند صدور ویزا در کنسولگری ایران در نجف بودند. این فعالان گردشگری در خصوص تعیین یک مرکز برای دریافت تست پی سی آر/ PCR نیز کرده و خواستار حذف آن به دلیل هزینه بالا شدند. مدیر آژانس های مسافرتی اقلیم کردستان هم خواستار عبور زائران ایرانی از کردستان عراق شد.
خواسته‌های طرف ایرانی
شرکت کنندگان ایرانی هم در این همایش بر تحول گردشگری با شروع دولت سیزدهم تاکید و پیشنهاد امضای سند توسعه گردشگری بین طرفین را مطرح کردند. توسعه روابط دو جانبه و امنیت گردشگران عراقی، افزایش ظرفیت صدور ویزا به ویژه برای کشورهای همسایه و رعایت شیوه نامه های بهداشتی ضمن احیای روابط گردشگری از دیگر مسائلی بود که طرف ایرانی روی آن تاکید داشت.
طرف ایرانی همچنین خواستار تلاش برای تنظیم دستورالعمل روادید گردشگری از سوی وزارتخانه های امور خارجه و گردشگری شد و از طرف عراقی خواست صدور ویزای زمینی مسافران و زائران ایرانی را بر اساس اقدام متقابل تسهیل کند.
آنها همچنین بر افزایش تورهای گردشگری سلامت از سوی آژانس های عراقی تاکید کرده و خواستار تلاش برای پیگیری مشکلات ویزای دانشجویان عراقی به عنوان یکی از دغدغه های طرف عراقی و افزایش صدور ویزای زمینی در کنسولگری ایران در بصره شدند. آنها همچنین پیشنهاد دادند دفتر مشترک ایران و عراق در تمامی مبادی ورودی و خروجی راه اندازی شود.
پیشنهادهای بخش خصوصی گردشگری ایران
فعالان گردشگری ایران هم در این همایش پیشنهاد راه اندازی میز گردشگری در کنسولگری های خارج از ایران جهت ثبت تقاضای سفر گردشگری به ایران را مطرح کردند. آنها تاکید داشتند در تنظیم اسناد و تفاهم نامه های وزارت خانه های امور خارجه و گردشگری نظر بخش خصوصی نیز اخذ شود.
فعالان بخش خصوصی گردشگری ایران با اشاره به مشکلات دریافت ویزای زائران پاکستانی، افغانستانی و هندی که از ایران به عراق سفر می کنند، بر مشروط شدن ورود عراقی ها به ایران به رزرو مراکز اقامتی ایران تاکید کردند.
آنچه بر جای ماند
در پایان این همایش با امضای ۲۰ قرارداد بین شرکت های گردشگری دو طرف مقرر شد در آینده ای نزدیک شاهد افزایش ورود گردشگران عراقی به ایران باشیم. مناسب سازی قیمت های تورهای گروهی برای گردشگران عراقی، ارائه بسته ای ارزان سفر به مشهد مقدس و تورهای ترکیبی مشهد- قم- شیراز برای جذب عراقی از طریق تور، همکاری هتل ها، آژانس ها و شرکت های هواپیمایی برای مناسب سازی قیمت تور ایران در عراق و برگزاری همایش مشابهی با حضور فعالان بخش خصوصی گردشگری ایران در کشور عراق از مفاد ۲۰ قراردادی بود که بین شرکت های گردشگری دو کشور ایران و عراق امضا شد.
معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تصمیم گرفته همایش های مشابهی را با دیگر کشورهای بازار هدف برگزار کند تا از طریق فضای ایجادشده و هم اندیشی با صاحب نظران به تبادل گردشگر با این کشورها نیز بپردازد. بر این اساس و با همکاری بخش خصوصی مرتبط، برگزاری همایش های مشابهی با فعالان بخش خصوصی جمهوری آذربایجان، عمان و پاکستان نیز در دستور کار قرار دارد.