دکتر مصطفی قانعی روز جمعه به مناسبت فرارسیدن هفته پژوهش در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، اظهار داشت: روند رشد فعالیت های پژوهش در ایران روندی بسیار مهم و باارزش بوده و ضروری است به ویژه در هفته پژوهش دست اندرکاران این حوزه مهم در کشور برای ادامه و پیشبرد این روند تشویق شوند.
هفته پژوهش و فناوری با شعار "پژوهش و فناوری؛ پشتیبان تولید" در سال جاری از ۲۰ تا ۲۶ آذر ماه گرامی داشته می شود.
وی با بیان اینکه، با زحمات هیات علمی دانشگاه، دانشجویان دکتری و مدیران پژوهشی، رتبه ایران در حوزه علم و فناوری در دنیا ارتقا یافته است، افزود: بر اساس قضاوت های بین المللی در هفته پژوهش در این زمینه ایران رتبه آبرومندانه ای کسب کرده است و ما باید به خودمان افتخار کنیم.
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری درعین حال از اینکه، مردم هنوز نتوانسته اند سهم پژوهش را در سفره خود بچشند، این مهم را یک مطالبه مردمی و البته مطالبه مجموعه نظام از بخش پژوهش کشور دانست.
وی افزود: در واقع این مدیران هستند که باید بر اساس بلوغی که در کشور در طول سال های اخیر حاصل شده است، ترجمان علم و فناوری را در جهت بهبود معیشت مردم رقم بزنند.
قانعی ادامه داد: شاید یک دهه قبل نمی شد این حرف ها را زد چراکه حوزه علم و فناوری در کشور به بلوغ نرسیده بود و نمی توانستیم این قدر کارایی داشته باشیم، اما امروز در حوزه هایی که عزم و اراده وجود داشته است، نشان داده ایم با علم و فناوری توانسته ایم امنیت کشور و نظام را تضمین کنیم.
وی با اشاره به تولید بخشی از داروهای وارداتی از سوی پژوهشگران حوزه سلامت در کشورمان با استفاده از علم و فناوری، اظهار داشت: در شرایط شیوع بیماری کرونا حتی موفق به تولید واکسن کرونا شدیم، این بدان معنی است که توسعه و سرمایه گذاری در حوزه علم و فناوری معیشت و امنیت کشور را تضمین کرده است و نام ایران را در فهرست سازندگان برخی تجهیزات حوزه سلامت قرار داده است.
مشکل حوزه پژوهش کشور بیشتر مدیریتی است
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در ادامه؛ یکی از معضلات اصلی حال حاضر حوزه پژوهش در کشور را مشکل مدیریتی دانست و افزود: حوزه پژوهش در واقع نیازمند مدیریت اثربخشی است که بتواند جریان نخبگان را به سمت رفع نیازهای مردم سوق دهد.
قانعی با تاکید بر اینکه، حوزه پژوهش در کشور نیازمند رهبری و مدیریت علمی و مدبرانه است، ادامه داد: انتظار این است که مدیران آنقدر به علوم مدیریت مسلط باشند که بتوانند به بهترین شکل از سرمایه های انسانی که فرهیخته ترین آنها در کشورمان وجود دارد، استفاده کنند.
وی همچنین گفت: به طور حتم وجود برخی مشکلات در حوزه پژوهش به هیچ عنوان به پژوهشگران ارتباطی ندارد بلکه بیشتر مشکلات این حوزه مدیریتی است.
قانعی با تاکید بر اینکه، پژوهش در کشور با شعار و دستور شکوفا نمی شود، افزود: یکی از نقایصی که بنده گاها در حوزه پژوهش مشاهده می کنم این است که گاهی یک مسوول می گوید ما پژوهش کاربردی یا پژوهش محصول‌محور می خواهیم در صورتی که این وظیفه برعهده خود مدیریت و رهبر مجموعه و نه پژوهشگر است.
حوزه پژوهش نیازمند حمایت رسانه‌ای بیشتر
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با تاکید بر اینکه، پژوهشگر نیازمند راهبری است، افزود: مسیر و سمت و سوی حرکت پژوهشگر را مدیر تعریف می کند و جریان رسانه ای در کشور نیز این را باید از دست اندرکاران حوزه علم و پژوهش کشور پیگیری کند.
قانعی، رفع مسائل و معضلات حوزه پژوهش در بخش های مختلف از جمله ساختار، برنامه ریزی و اجرا در این حوزه را نیازمند پرداخت بیشتر از سوی رسانه ها دانست.
وی با بیان اینکه، امروز پیشرفت فناوری، نفوذ و تاثیرگذاری رسانه ها در جامعه را برای رفع مسائل و مشکلات کشور به شکل محسوسی افزایش داده است، اضافه کرد: حوزه پژوهش نیز از این امر مستثنی نیست و رسانه می تواند نقش و اثرگذاری خود را در بهبود هرچه بهتر این حوزه ایفا کنند.
وی افزود: رسانه ها باید برنامه های مدیران و راهبران حوزه پژوهش و علم و فناوری در کشور برای رفع مسائل از جمله مشکلات معیشتی مردم را مطالبه کنند یا اینکه از مدیران بخواهند که مثلا برنامه آنها برای ساخت خودرو باکیفیت و ارزان تر برای مردم چیست؟ یا برنامه آنها برای تامین و توزیع بهتر مایحتاج اساسی مردم با استفاده از فناوری چیست؟ هفته پژوهش که در حال برگزاری است باید هفته ای باشد که مردم با اقدامات مسوولان و دست اندرکاران در حوزه های مختلف از جمله حوزه علم و فناوری در ایجاد رفاه و کاهش هزینه های زندگی خود آشنا و مطلع شوند.
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در خصوص بحث مربوط به موازی کاری ها و جزیره ای عمل کردن در حوزه پژوهش نیز با بیان اینکه، این یکی از معضلاتی است که در دو سه دهه قبل بسیاری از کشورهای دنیا با آن دست و پنجه نرم کرده اند، افزود: آنها برای رفع این مشکل در حوزه هایی که دولت نیاز داشته است، مشوق های بزرگ تعریف و کاری کرده اند که تمام بودجه و موازی کاری ها به سمت حل مساله اصلی هدایت شود.
به گفته وی، برای رفع موازی کاری باید روی نقطه کانونی به عنوان نقطه ای که نیازهای اصلی کشور وجود دارد، کشش ایجاد کنند و محقق به سمتی می رود که بودجه ها وجود دارد.
حوزه زیست فناوری از خروج یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار ارز جلوگیری کرد
قانعی به عنوان دبیر ستاد زیست فناوری کشور در ارتباط با دستاوردهای پژوهشی در این حوزه و رفع نیازهای مردمی گفت: یکی از اقدامات ما در سال های اخیر حمایت از جریان تولید واکسن آنفلوآنزا بود که با وجود آنکه سال قبل ایران ۵۰ میلیون دلار هم برای خرید این واکسن پرداخت کرده بود اما در جریان بیماری کووید ۱۹ از فروش این واکسن به کشورمان خودداری کردند که با کوشش و همت پژوهشگران کشورمان این واکسن امسال در کشور ساخته شد. این یعنی اینکه امنیت و سلامت در این حوزه تامین شد.
وی با اشاره به ساخت واکسن ایرانی سرطان دهانه رحم (HPV) توسط پژوهشگران حوزه سلامت در کشورمان و ورود آن به بازار کشور افزود: اینها محصولاتی است که رسانه ای و اعلام شده است و به این ترتیب مردم نتایج تحقیقات را مشاهده کرده اند.
قانعی گفت: در زمینه مشکل تولید فرآورده های پلاسما نیز که در کشور حل نشده بود، ما بدون وابستگی به شرکت‌های خارجی موفق به تولید فرآورده‌های پلاسما به شیوه نوآورانه شدیم.
وی اظهار داشت: با حمایت مناسب از حوزه پژوهش در حوزه زیست فناوری کشورمان بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیارد دلار از واردات به کشور به دلیل تولید محصولات زیستی ساخت داخل کاسته شد. این مساله در آمار ۶۰ سال گذشته مشخص است.
قانعی با اشاره به واردات ۳۳ دارو به کشورمان در دهه گذشته افزود: در حال حاضر خودمان با تکنولوژی بالا در حوزه زیست فناوری این داروها را در داخل کشور تولید می کنیم و اینها بیانگر کاهش خروج ارز از کشور و تاثیر سرمایه گذاری بر حوزه بیوتکنولوژی است. در تمام بخش های بیوتکنولوژی برنامه داشته و قصد داریم تا حد ممکن از خروج ارز از کشور و واردات جلوگیری کنیم.
دولت و بخش خصوصی در حوزه پژوهش باید در کنار هم باشند
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در ادامه در خصوص برخی اظهارات مبنی بر اینکه، کار پژوهش باید تنها از سوی بخش خصوصی یا بخش دولتی انجام شود، گفت: دولت می تواند بخش های تحقیقاتی خود را به صورت غیرمستقیم به تعدادی زیرپروژه تبدیل و به بخش خصوصی واگذار کند.
قانعی ضمن تاکید بر حمایت هرچه بیشتر دولت از فعالیت ها و پروژه های پژوهشی بخش خصوصی در کشور، توجه به شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها در بخش خصوصی برای شکل گیری اقتصاد دانش بنیان را فوق العاده مهم و حیاتی دانست.
وی درخصوص اینکه گفته می شود پژوهش دولتی به نتیجه مطلوب نمی رسد نیز با تایید این مطلب، گفت: به طور حتم همینطور است و پژوهش تنها در بخش خصوصی به نتیجه می رسد و اثربخش خواهد بود.
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تنها راه اثربخشی پژوهش در کشور را مدیریت به منظور تربیت صحیح نیروی انسانی از سوی دولت و البته شکل گیری تمام فناوری ها و تبدیل به سرمایه و تولید نهایی در بخش خصوصی دانست و افزود: مدیریت در بخش خصوصی با دلسوزانه با اثربخشی و کارایی بیشتر و کاهش هزینه ها همراه است اما در بخش دولتی با پول دولتی پژوهش به نتیجه دلخواه و موثر نمی رسد.
قانعی گفت: دولت نمی تواند پژوهشگر یا تولیدکننده خوبی باشد بنابراین باید یک استراتژی مناسب برای تربیت نیروی انسانی ماهر و دانشمند داشته باشد، به طوری که معاون علم و فناوری، صندوق نوآوری و بانک ها به عنوان حامی پژوهشگران و شرکت های دانش بنیان انجام وظیفه کنند.