به گزارش ایرنا، سلامت روان همچون سلامت جسم از اهمیت بالایی برخوردار است که هرگونه اختلال در آن بر نحوه تفکر انسان، احساسات و دیگر جنبه‌های زندگی او تاثیر می‌گذارد.
افراد دارای اختلالات روانی نیازمند درمان و بازتوانی هستند، با این وجود خیلی از این افراد از درمان واهمه دارند و این مقوله برای آنها به یک تابو تبدیل شده است.
در واقع بسیاری از افراد به دلیل ترس از برچسب هایی که ممکن است از سوی جامعه به آنها تحمیل شود، به سراغ درمان اختلالات روانی خود نمی روند و نتیجه آن آمارهای قابل توجه افسردگی، خشونت و روان پریشی در سطح جامعه است.
خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز قزوین، برای بررسی هرچه بیشتر از اهمیت سلامت روان و همچنین وضعیت بیمارستان اعصاب و روان ۲۲ بهمن، مصاحبه ای را با دکتر عادله عسگری دیارجانی متخصص اعصاب و روان و دبیر هیات مدیره انجمن علمی روان پزشکان شاخه قزوین ترتیب داد که ماحصل آن در ادامه آمده است.
ایرنا: در خصوص شایع ترین اختلالات اعصاب و روان که شهروندان قزوینی با آن مواجه هستند، توضیح بفرمایید؟ و اینکه بیشترین دلیل بستری بیماران اعصاب و روان در بیمارستان ۲۲ بهمن چیست؟
بیماری های خلقی بیشترین دلیل مراجعات بیماران در حوزه سلامت روان است که در زیر مجموعه بیماری خلقی، افسردگی شایع ترین اختلال است که در خصوص بستری افراد به بیمارستان اعصاب و روان ۲۲ بهمن با آن مواجه هستیم.
عامل دیگری که در افزایش میزان بستری ها دخیل است؛ افزایش و رشد مصرف مواد مخدر و مواد محرک در زنان و مردان است. اما آنچه که امروز مطرح است، عدم توجه زنان به سلامت روان خود است.
خیلی وقت ها تصور می شود زنان نسبت به مصرف مواد مخدر در مصونیت هستند در حالی که امروزه مصرف مواد مخدر در زنان بیشتر جنبه خود درمانی دارد و نسبت به دهه های گذشته مصرف آن افزایش یافته است.
ایرنا: اشاره کردید به آسیب پذیری زنان، به نظر شما چرا زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به بیماری های اعصاب و روان هستند؟
در تحقیقاتی که اخیرا بین زنان قزوینی انجام شده است، غالب بانوانی که با اختلالات اعصاب و روان دست و پنجه نرم می‌کنند کسانی هستند که حاضر به درمان بیماری خود نیستند و برای رهایی از برخی برچسب ها از جمله روانی، اعصاب قرصی و دیوانه که معمولا از سوی همسر و نزدیکان صورت می گیرد؛ شروع به مصرف مواد مخدر و یا قرص های مخدر دار و محرک روان می‌کنند.
تابوی مراجعه به روانشناس و روانپزشک باعث می‌شود بسیاری از افراد جامعه به خوددرمانی روی آورده و از این رو ضررهای بسیاری به جامعه متحمل کنند.
ایرنا: در خصوص درمان زنان مبتلا به بیماری های اعصاب و روان توضیح دهید، آیا به همان اندازه که زنان زودتر از مردان به سمت آسیب هدایت می شودند، با همین سرعت و شتاب نیز درمان می شوند؟
اسم و عیب گذاشتن روی بیماران اعصاب و روان، عدم همکاری خانواده ها، اهمیت قرار دادن مسئولیت های زن نسبت به بیماری اش و مسائل فرهنگی باعث می شود تا خیلی از زنان در قبال بیماری و سلامت روان خود بی تفاوت باشند
متاسفانه خیر! درمان و بستری مردان در بیمارستان های اعصاب و روان بسیار راحت تر از درمان و بستری زنان است در حالی که در برخی مواقع درمان زنان به دلیل آسیب پذیرتر بودن جنس زن، لازم و اضطراری است.
اسم و عیب گذاشتن روی بیماران اعصاب و روان، عدم همکاری خانواده ها، اهمیت قرار دادن مسئولیت های زن نسبت به بیماری اش و مسائل فرهنگی باعث می شود تا زنان در قبال بیماری و سلامت روان خود بی تفاوت باشند و با وجود مشکل یا به مراکز اعصاب و روان مراجعه نکنند و یا اگر مراجعه کردند؛ حاضر به شرکت در فرایند درمان نشوند.
ایرنا: چه عواملی می تواند تابوی درمان اختلالات اعصاب و روان را تشدید کند؟
تیمارستان یک واژه آزار دهنده است و پزشکان و بسیاری از فعالان حوزه سلامت روان تلاش دارند واژه بیمارستان اعصاب و روان را جایگزین آن کنند.
در ابتدای پاسخ به این سوال لازم است این توضیح را مطرح کنم که واژه تیمارستان یک واژه آزار دهنده است و پزشکان و بسیاری از فعالان حوزه سلامت روان تلاش دارند واژه بیمارستان اعصاب و روان را جایگزین آن کنند.
از آن جایی که درمان سلامت روان همچون سایر بیماری ها از اهمیت بالایی برخوردار است بنابراین لازم است در این خصوص آموزش هایی به عموم شهروندان داده شود به عنوان مثال واژه‌هایی مانند بیمار روانی اگر از زبان اکثریت جامعه حذف شود؛ شاید بتوان گام هایی در این خصوص برداشت و افراد دارای اختلال بدون هیچ ترس و تابویی برای درمان بیماری خود پیش قدم شوند.
ایرنا: افراد به چه مرحله ای از بیماری می‌رسند که بستری می شوند؟
در بستری کردن بیماران یکسری دستورالعمل‌ها وجود دارد به عنوان مثال زمانی که بیماری برای خود فرد و اطرافیان آن خطرناک باشد، پزشک برای حمایت بیمار بستری وی را تشخیص می دهد، به عنوان مثال در بیماریهای خلقی یکی از فاکتورهایی که نشان می‌دهد بیمار باید بستری شود داشتن افکار خودکشی است.
بیماری که دارای افکار خودکشی جدی داشته باشد حتما باید بستری شود تا مطمئن باشیم که بیمار در وهله اول به خود آسیب نمی زند و در مراحل بعدی تحت درمان قرار می گیرد.
یکی دیگر از دلایل بستری بیماران اعصاب و روان اطمینان از عدم مصرف دارو توسط بیمار است.
درصد بالایی از بیماران چون بیماری خود را قبول ندارند بنابراین در منزل داروهای تجویزی خود را کنار می‌گذارند و چون عدم مصرف دارو باعث می شود تا اختلالات خلقی و شخصیتی بیمار بیش از پیش شود؛ و امکان امکان بروز هر حادثه‌ای توسط بیمار ممکن می شود بنابراین در این موارد نیز بستری امری ضروری است.
دسته دیگر از بیمارانی که نیاز مبرم به بستری دارند؛ آن دسته از افرادی هستند که دچار توهم، هذیان گویی های جدی و شیدایی هستند.
در بین بیماران مبتلا به اختلالات اعصاب و روان، افرادی هستند که علاوه بر سلامت روان، سلامت جسمی شان نیز در معرض خطر است به عنوان مثال بیمارانی هستند که وقتی مبتلا به اختلالات روانی می شوند از مصرف وعده های غذایی خود چشم می پوشانند و یا هیچ گونه فعالیتی ندارند یعنی بیماری غالب بر سلامت جسمی است و حیات او را تهدید می کند در این موارد نیز بیمار باید بستری شود.
ایرنا: در خصوص دوران شیدایی توضیح دهید؟
در مدت زمان ابتلای بیمار به دوره های شیدایی که زیر مجموعه اختلالات دوقطبی است؛ معمولاً بیمار دچار انرژی مازاد از جمله افزایش میل جنسی غیر نرمال، ولخرجی، سرخوشی و انجام کارهایی به دور از شان و شخصیت خود و خانواده اش می شود.
معمولا افراد مبتلا به دوره های شیدایی زمانی که به انجام کارهای غیر طبیعی خود که به صورت هیجانی و مقطعی است، فکر می کنند از کارهای خود پشیمان شده و دچار ناراحتی و آزار و حسی مشابه عذاب وجدان می شوند.
گاهی حس سرخوشی ممکن است برای بیمار مشکلات و مخاطراتی را به وجود آورد و گاهی نیز ممکن است بیمار در زمان عذاب وجدان خود بیش از حد خودآزاری کند در نتیجه در چنین دورانی بیمار باید بستری شود و چنین نیست که بیمار در منزل و بدون کمک پزشک بتواند خود درمانی کند.
ایرنا: در خصوص رویکرد درمانی بیمارستان ۲۲ بهمن قزوین توضیح بفرمایید؟
در حال حاضر رویکرد پزشکان شاغل در بیمارستان اعصاب و روان ۲۲ بهمن قزوین حمایت‌های سرپایی از بیماران روان است.
بیمارانی که از حمایت های خوب خانوادگی برخوردار هستند و مطمعن هستیم که خانواده شرایط درمان در منزل را برای بیمار فراهم می‌کنند و شناخت کافی در برخورد با بیمار را دارند و حواسشان به مصرف داروی بیمار است؛ بنابراین درمان در این افراد به صورت سرپایی صورت می گیرد.
ایرنا: مدت زمان بستری در بیمارستان اعصاب و روان چقدر است؟
مدت زمان بستری در بیمارستان اعصاب و روان بستگی به روند درمان و بهبودی بیمار دارد ولی چون داروهای تجویزی ما تا ۲ هفته طول می‌کشد که اثر بخشی خود را نشان دهند بنابراین اغلب بستری ها بالای ۲ هفته تا یک ماه است.
در مواردی که بیمار دارای اختلال شخصیتی باشد؛ به عنوان مثال به دنبال مصرف مواد مخدر و یا برخی داروهای محرک به صورت دوره‌ای پرخاشگر شده باشد، مادامی که مطمئن شویم اثر ماده محرک از بدن او رفته است بستری اش ادامه دارد و ممکن است در هفته اول بستری بیمار اثر ماده مصرفی از بین برود و نیاز به مصرف دارو نداشته باشد در این صورت بیمار زیر ۲ هفته ترخیص خواهد شد.
ایرنا: آیا بیمارستان ۲۲ بهمن در خصوص بیمارانی که هم به معضل اعتیاد دچار هستند و هم دارای بیماری اعصاب و روان هستند؛ پذیرش دارد؟
در بیمارستان اعصاب و روان ۲۲ بهمن مرکزی برای بستری بیماران دارای اعتیاد های سخت وجود ندارد و تنها یک کمپ ترک اعتیاد سرپایی در این بیمارستان موجود می باشد در حالی که نیاز است یک مرکز ترک اعتیاد در این بیمارستان احداث شود چراکه برخی بیماران مبتلا به اختلالات روان، افرادی هستند که همزمان دچار معضل اعتیاد هستند.
در کمپ ترک اعتیاد سرپایی موجود در بیمارستان ۲۲ بهمن یکسری مشاوره های انگیزشی برای بیماران ارائه می شود و سعی داریم در فضای کاملا دوستانه مضرات استفاده از مواد مخدر را با خود بیمار بررسی کنیم و انگیزه بیمار را برای درمان و ترک بیماری افزایش دهیم.
بنابراین اقداماتی که برای ترک اعتیاد در بیمارستان ۲۲ بهمن صورت می گیرد؛ توسط خود بیمار است و اقدامات عملی و درمانی توسط این مرکز به جز مشاوره های ارائه شده صورت نمی گیرد.
ایرنا: در خصوص وضعیت بخش های زنان در بیمارستان ۲۲ بهمن توضیح بفرمایید.
بیمارستان اعصاب و روان ۲۲ بهمن دارای چند بخش با ۳۰ تخت مختص به زنان است، آنچه که در خصوص در بخش زنان این بیمارستان مطرح است، عدم تمایل زنان و خانواده آن ها به بستری است.
ما در بخش زنان با معضلی به نام کمبود تخت مواجه نیستیم و به ندرت پیش می آید که هر ۳۰ تخت بخش زنان پر باشد و همانطور که قبلا هم اشاره کردم این موضوع نشان از آن دارد که زنان کمتر برای بستری مراجعه می کنند.
بستری نکردن زنانی که دارای اختلال هستند و پزشک ترجیح و تشخیص بستری او را می دهد؛ می تواند عواقب جبران ناپذیری برای خود فرد و جامعه داشته باشد و برعکس بستری افراد می تواند در سیر درمان بسیار موثر باشد.
یکی از دغدغه هایی که در بیمارستان ۲۲ بهمن دغدغه تمام پزشکان است همین معضل عدم پذیرش بستری زنان توسط همسر، پدر و برادر بیمار است.
ایرنا: برای شکستن تابوی مراجعه به مشاور و روانپزشک چه اندازه نیازمند فرهنگ سازی هستیم؟
راهکار شکستن تابوی مراجعه به روان پزشک فرهنگ سازی است که تحقق آن نیز نیازمند وجود یک سری زیرساخت‌های اولیه است به عنوان مثال در کشورهای پیشرفته، بیمارستان های اعصاب و روان به صورت ایزوله و جدا وجود ندارند و در بیمارستان‌های عمومی دارای بخش هستند.
از نظر من تنها راهکار شکستن تابوی مراجعه به روان پزشک فرهنگ سازی است که تحقق آن نیز نیازمند وجود یک سری زیرساخت‌های اولیه است به عنوان مثال در کشورهای پیشرفته، بیمارستان های اعصاب و روان به صورت ایزوله و جدا وجود ندارند و در بیمارستان‌های عمومی دارای بخش هستند.
یعنی علم روانپزشکی در خصوص بیمارستان های اعصاب و روان بر این پایه است که نباید بیمارستان های اعصاب و روان به صورت تک هسته‌ای وجود داشته باشند.
روانپزشکان جامعه نگر زمانی معتقد بودند باید یکسری اماکن با عنوان آسایشگاه های اعصاب و روان وجود داشته باشد که بیماران را جدا کند و اعتقاد داشتند که این ایزوله باعث می شود که بیماران و مردم آسیب نزنند؛ امروزه نظری بر خلاف این استدلال دارند.
جامعه نگران امروز معتقدند بیماران اعصاب و روان باید در بطن جامعه و خانواده باشند، دارای شغل و امکان تحصیل داشته باشند چرا که این افراد بعد از درمان می توانند شهروندان بسیار مفیدی باشند و این نگاه ِ امروز جامعه نگران، نسبت به افراد دارای اختلال نگاهی سازنده است.
تفکری که بیماران اعصاب و روان را از یک بیمارستان عمومی جداکنیم، تفکری کاملاً منسوخ است که متاسفانه ما هنوز در ایران این مدل بیمارستان هایی که به صورت جنرال دارای بخش های اعصاب و روان باشند را نداریم.
ایرنا: بیمارستان بوعلی شهر قزوین و همچنین بیمارستان ولایت دارای بخش اعصاب و روان هستند آیا ماهیت این بخش ها با آنچه که شما می گویید متفاوت است؟
ما در بیمارستان‌های بوعلی و ولایت در سال های گذشته بخش هایی با عنوان اعصاب و روان داشتیم به دلیل عدم همکاری بخشی همکاران و مسولان سابق این بخش ها عملا حذف شدند و در حال حاضر در بخش هایی که با نام اعصاب و روان در بیمارستان ها وجود دارند، بدون ماهیت هستند و هیچ بیمار اعصاب و روانی در این بخش ها پذیرش نمی شوند.
ادغام بیمارستان اعصاب و روان با بیمارستان عمومی نیز نیاز به فرهنگ سازی دارد و یک سری سیاست‌های کلان باید در این خصوص با ساز و کاری قانونی روی کار بیایند.
در تمام کشورها از جمله ایران رسانه‌ها و اهالی فرهنگ و هنر نقش سازنده‌ای در باب کردن یک رسم و فرهنگ مثلا ادغام بیمارستان های اعصاب و روان با بیمارستان های عمومی دارند اما متاسفانه ما در برخی رسانه ها، سریال ها و فیلم های سینمایی شاهد به تصویر کشیدن غلط از برخی بیماران اعصاب و روان هستیم به عنوان مثال در یک سریال دیده می شود که بیمار اعصاب و روان، بسیار پرخاشگر است و دچار حمله های عصبی خطرناک و در نتیجه قتل می‌شود در حالیکه درصد بسیار کمی از بیماران اعصاب و روان دارای چنین رفتار های جنون آمیز هستند.
ایرنا: آیا شهروندان عادی در خصوص ارتباط با بیماران اعصاب و روان باید دچار نگرانی باشند؟
طی تحقیقاتی که در استان قزوین در چند ماه اخیر صورت گرفته؛ بیماران اعصاب و روان نسبت به مردم عادی و مردم عادی نسبت به این بیماران دارای تابو هستند و مردم فکر می‌کنند که باید از فردی که دارای اختلال اعصاب و روان است دوری کرد.
در حالی که بیماری هایی مانند افسردگی و اضطراب جزو بیماری هایی هستند که تقریباً ۹۰ درصد افراد جامعه برای یک بار هم که شده آن را تجربه کردند و این موضوع را باید پذیرفت که به دلیل شرایط جغرافیایی سیاسی و اقتصادی احتمال ابتلای هریک از ما به بیماری های اعصاب و روان وجود دارد.
باید اذعان کرد با توجه به شرایطی مثل کرونا که روز به روز شیوع آن بیشتر می‌شود طبیعتاً ابتلا به اختلالات روانی نیز افزایش می یابد.
نگاه منفی جامعه ما باید نسبت به مصرف داروهای اعصاب و روان و بستری بیماران تغییر کند، تقریباً همه ما به صورت مقطعی و یا ثابت دچار برخی اختلالات هستیم و افرادی که برای درمان خود به روانشناس و یا روانپزشک مراجعه می کنند دارای جسارت بیشتری نسبت به سایر افرادی هستند که بیماری را از خود و دیگران مخفی می‌کنند.
ایرنا، گفتید امکان ابتلای هر یک از ما به بیماری های اعصاب و روان ممکن است؛ برای پیشگیری از ابتلا چه راه کارهایی وجود دارد؟
ابتلا به بیماری های اعصاب و روان ترسناک نیست. در علم روانشناسی سه سطح پیشگیری از اختلالات اعصاب و روان وجود دارد.
پیشگیری اولیه شامل عموم جامعه می شود در این سطح از پیشگیری به افراد جامعه آموزش داده می شود که بیماری ها دارای چه علائمی هستند و بر اساس این آموزش ها فرد متوجه می شود که آیا بیمار است یا خیر؟
در پیشگیری ثانویه افراد مبتلا به اختلالات درمان می شوند و به بیمار کمک می‌شود که به جامعه بازگردد و آنچه که بیمار به دلیل ابتلا به اختلال خود از دست داده بازتوانی شود.
اما متاسفانه در استان قزوین ضعف هایی در سطح پیشگیری اولیه و ثانویه وجود دارد.
مراحل درمان بیماران به صورت کامل صورت می‌گیرد اما وقتی فرد مبتلا به جامعه باز گردانده می‌شود، وارد فضای سمی می شود و اثربخشی درمان کم و بیماری مجدد به چرخه ظهور باز می گردد.
ایرنا: چه قشر از افراد در معرض بیشتر ابتلا به بیماری های اعصاب و روان قرار دارند؟
براساس تجربیاتم افراد دارای معضلات اجتماعی مثلا کسانی که پدر و مادرشان دارای اعتیاد است و یا افرادی که از همسرشان جدا شده اند و یا اتباع خارجی و پناهنده بیشتر در معرض ابتلا هستند.
ایرنا: در خصوص هزینه های درمان بیماران توضیح دهید؟
بیمه بسیاری از هزینه های درمان و بستری بیماران اعصاب و روان را متقبل می‌شود که البته این هزینه ها سقف دارد اما افرادی هم هستند که نیاز به درمان و بستری دارند و به دلیل هزینه‌های بالا و نبود بیمه از درمان و بستری امتناع می ورزند.
خوشبختانه در خصوص هزینه های درمانی، بیمه بسیاری از هزینه های درمان و بستری بیماران اعصاب و روان را متقبل می‌شود که البته این هزینه ها سقف دارد اما افرادی هم هستند که نیاز به درمان و بستری دارند و به دلیل هزینه‌های بالا و نبود بیمه از درمان و بستری امتناع می ورزند.
ایرنا: پذیرش بیماران در بیمارستان ۲۲ بهمن بر اساس چه معیاری است؟
شناسایی برخی افراد بیمار، توسط درمانگاه بیمارستان ۲۲ بهمن صورت می گیرد، این درمانگاه هر روزه توسط همکارانم، به مراجعه کنندگان خدمات دهی می کند.
بستری و پذیرش برخی بیماران دیگر نیز توسط نامه‌های ارجاعی از برخی از همکارانمان و همینطور برخی سازمان ها مانند بهزیستی و دستگاه قضا صورت می گیرد.
بستری آن دسته از بیماران اعصاب و روان که با پای خودشان به مرکز مراجعه کردند؛ نه اجباری است و نه اختیاری.
بستری ۹۰ درصد بیماران اعصاب و روان به دلیل اینکه منکر بیمار بودن خود می شوند باید با رضایت خانواده و افراد درجه یک آنها صورت گیرد اما بستری افرادی که از سویی دستگاه قضا معرفی می‌شوند تنها با تشخیص پزشک صورت می‌گیرد.
تعداد مردان بستری در بیمارستان ۲۲ بهمن نسبت به زنان بسیار بیشتر است با وجود آنکه تعداد بخش مردان بیشتر از بخش های زنان است اما همیشه در خصوص بستری مردان با معضل کمبود تخت مواجه هستیم و در خصوص مردان همیشه بیشتر از ظرفیت بیمارستان بستری می کنیم.
ایرنا: در خصوص وضعیت بخش مردان بیمارستان ۲۲ بهمن نیز توضیح دهید؟
اورژانس بیمارستان ۲۲ بهمن نیز کاملا متعلق به مردان است و اورژانسی مختص به زنان در این بیمارستان وجود ندارد.
تعداد بیماران مبتلا به اعصاب و روان در استان قزوین با جنسیت مذکر بسیار زیاد است و ظرفیت بیمارستان در مقابل تقاضا کم است.
بیشتر بستری شدگان درگیر معضلی به نام استفاده از مواد مخدر و قرص‌های محرک زا هستند با توجه به اینکه این معضل بسیار دامن گیر می باشد، نیاز است بخش های سالمندان و اعتیاد در بیمارستان ۲۲ بهمن داشته باشیم که امیدوارم در ساختمان جدید این بیمارستان امکان اضافه شدن برخی بخش ها ممکن شود.