با گسترش و توسعه فضای مجازی تمام کسب و کارها به سمت فضای مجازی پیش رفته و در سال های اخیر به دلیل شیوع کرونا این مسیر حرکت شتابان به خود گرفته و در کنار تمام مزیت ها، معایب خود را نیز نمایان کرده است که از بزرگترین معایب این نوع از کسب و کارها می توان به وجود شیادان و کلاهبرداری در این فضا و فیشینگ (کلاهبرداری اینترنتی) اشاره کرد.
با توجه به پایبند نبودن برخی از فروشگاه‌های اینترنتی به تعهدات خود در قبال خریداران، لازم است شهروندان در خرید آنلاین حتما از فروشگاه‌های دارای نماد اعتماد الکترونیکی خرید کنند. در برخی موارد شهروندان از کیفیت محصول خریداری شده از طریق فروشگاه‌های اینترنتی ناراضی هستند چرا که بین کالای تبلیغ شده برای فروش با کالای ارسال شده تفاوت زیادی وجود دارد.
این عدم پایبندی به تعهدات عموما از سوی بعضی فروشگاه‌های اینترنتی نامعتبر اتفاق می‌افتد و گاها کالاهای ارائه شده از سوی آن‌ها تقلبی و حتی غیر قابل استفاده است حال آنکه فروشگاه‌های اینترنتی دارای نماد اعتماد الکترونیکی به دلیل داشتن مجوز از مبادی مربوط و نظارتی که بر این فروشگاه‌ها وجود دارد قابل اعتماد هستند و کمتر تخلف می‌کنند.
برخی از سایت‌های کلاهبرداری با جعل نماد اعتماد الکترونیکی و قرار دادن آن روی سایت خود قصد فریب کاربران را دارند در این شرایط برای این‌که خریداران اینترنتی مطمئن شوند فروشگاه مورد نظر آن‌ها نماد اعتماد الکترونیک دارد و جعلی نیست می‌توانند با مراجعه به سایت وزارت صنعت‌و معدن از معتبر بودن نماد این سایت‌ها و فروشگاه‌ها اطمینان حاصل کنند.
از دیگر خطرات خرید از سایت‌های غیر معتبر این است که پا را از ارائه کالاهای جعلی نیز فراتر گذاشته و هنگام پرداخت آنلاین هزینه خرید، با هدایت کاربران به درگاه‌های جعلی و فیشینگ شده بانکی، اطلاعات حساب بانکی کاربران را به دست آورده و در نهایت اقدام به خالی کردن حساب آن‌ها می‌کنند.
رفتن به سمت تجارت الکترونیک غیر قابل اجتناب است اما باید با آگاهی بخشیدن به کاربران، تهدیدات استفاده کاربران برای تجارت الکترونیک را به حداقل رساند. از این رو پلیس فتا از ابتدای تأسیس تاکنون به دنبال افزایش سطح آگاهی شهروندان برای استفاده از فضای سایبر است که در سایت خود هشدارهای زیادی را با محتوای آموزشی منتشر کرده است.
هر چه به شب یلدا نزدیک تر می شویم تبلیغ خرید اجناس شب یلدا در فضای مجازی افزایش می یاید این تبلیغات و کلاهبرداری به حدی بوده که برخی از روسای پلیس فتا استان ها در این زمینه هشدارهایی داده اند در این گزارش به آن اشاره می شود:
کلاهبرداری با عنوان حراج شب یلدا در فروشگاه‌های جعلی اینستاگرام
سرهنگ علی عباسی کسانی رئیس پلیس فتا استان کرمانشاه نسبت به کلاهبرداری تحت عنوان حراج شب یلدا در فروشگاه‌های جعلی اینستاگرام به کاربران فضای مجازی هشدار داد و گفت: همه ساله در ایام نزدیک به شب یلدا شاهد فروش ویژه البسه زمستانی، کتاب حافظ و یا تزیینات ویژه شب یلدا توسط فروشگاه‌ها در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هستیم.
وی افزود: شیادان سایبری با تقلید از فروشگاه‌های آنلاین معتبر و با تخفیف‌های چشمگیر و روش‌ها و شیوه‌های اغواکننده مانند طرح‌های زمستانی و ساخت تبلیغات جذاب توجه کاربران را جلب کرده و آن‌ها را به سمت دام‌های خود هدایت می‌کند.
کسانی ادامه داد: باید توجه داشت در بسیاری از مواقع کلاهبردار بعد از دریافت وجه کالا دیگر پاسخگوی فرد نیست و یا در صورت ارسال آن کالای تحویل داده‌شده به مشتری، ازنظر کیفیت، جنس کالا، رنگ و حتی سایز بسیار متفاوت از کالای تبلیغ‌شده است.
وی به شهروندانی که قصد خرید اینترنتی دارند، گفت: به‌هیچ‌وجه به تبلیغات اغواکننده فروش کالا در فضای مجازی به‌خصوص شبکه‌های اجتماعی توجه نکنند و برای یک خرید اینترنتی امن حتماً از فروشگاه‌های دارای این نماد اقدام کنند.
این مقام انتظامی ادامه داد: از فروشگاه‌هایی که دارای نماد اعتماد الکترونیک هستند خرید کنند و توجه داشته باشید که آدرس سایت‌های فروشگاهی معتبر با عبارت اچ تی تی پی اس ( HTTPS )شروع‌شده و تمامی درگاه‌های پرداخت بانکی با عبارت SHAPARAK.IR ختم می‌شوند.
وی بیان کرد: در خریدهای زیر ۱۰۰ هزار تومان هم از رمز پویا استفاده کنید و در صورت امکان، پرداخت درب منزل را انتخاب و از پرداخت بیعانه جدا خودداری کنید.
کلاهبرداری با ترفند فروش ویژه شب یلدا
سرهنگ علی محمدپور رئیس پلیس فتا خراسان جنوبی با توجه به نزدیکی شب یلدا در خصوص شیوه جدید کلاهبرداران در فضای مجازی با عنوان جشنواره‌های فروش ویژه و تخفیفی شب یلدا هشدار داد و گفت: با نزدیک شدن به شب یلدا، کلاهبرداران فضای مجازی با تبلیغات گسترده و حراج کالاهای ارزان و طرح‌های وسوسه انگیز مانند فروش البسه، کیف و کفش مخصوص شب یلدا، در شبکه‌های اینترنتی مختلف اقدام به کلاهبرداری و فریب شهروندان می‌کنند.
وی افزود: در این روش از کلاهبرداری مجرمان سایبری به منظور ایجاد انگیزه در خریداران، با قیمت‌های پایین‌تر از عرف بازار اعتماد خریدار را جلب کرده و از شهروندان می‌خواهند نیمی از پول کالای سفارشی خود را واریز کرده و پس از دریافت کالا مابقی وجوه را واریز کنند.
سرهنگ محمدپور ادامه داد: متاسفانه هموطنان بعد از انتقال وجوه به حساب کلاهبردار هیچگونه کالایی دریافت نکرده و یا ممکن است کالای تحویلی، اصالت و کیفیت کالای تبلیغ شده را نداشته باشد. در مواردی دیده شد که کلاهبرداران و افراد سودجو در پی تبلیغات فروش ویژه شب یلدا با ارسال درگاه‌های جعلی و فیشینگ در کانال‌ها و شبکه‌های‌اجتماعی اطلاعات بانکی شهروندان را سرقت و حساب بانکی آن‌ها را خالی می‌کنند.
این مقام انتظامی به شهروندان توصیه کرد: ضروری است که شهروندان آگاه و هوشیار باشند و فریب تبلیغات، پیام‌ها و آگهی‌های منتشر شده درکانال ها و گروه‌های فضای مجازی با وعده‌های حراج آنلاین و تخفیف ویژه شب یلدا و قیمت‌های باورنکردنی را نخورند و اگر قصد خرید آنلاین را دارند حتما از فروشگاه‌های اینترنتی دارای نماد اعتماد الکترونیک خرید کنند.
چگونه می‌توان فهمید یک فروشگاه اینترنتی معتبر است؟
یکی از نکاتی که مورد توجه کارشناسان پلیس فتا در خریدهای اینترنتی است داشتن نماد اعتماد الکترونیک است این در حالی است که بسیاری از افراد که خریدهای خود را به صورت اینترنتی سفارش می دهند، نمی دانند هر فروشگاه اینترنتی باید دارای این نماد باشد و اصلا چگونه می توان فهمید که یک فروشگاه دارای چنین نمادی است؟
نماد الکترونیک نشانه‌ای است که از طرف مرکزی با نام توسعه تجارت الکترونیکی وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران، به عنوان تاییدیه به فروشگاه‌های اینترنتی داده می‌شود. نماد اعتماد الکترونیکی در یک وب‌سایت نشان دهنده بالا بودن امنیت آن در فضای تجارت مجازی است.
در زمان حاضر اعطای نماد اعتماد الکترونیکی به کسب و کارهای فعال در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مجاز نیز تعلق می گیرد. تمام فعالان کسب و کارهای الکترونیکی در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مجاز، برای ثبت نشانی فعالیت خود و آغاز فرآیند اخذ نماد اعتماد الکترونیکی می توانند با مراجعه به سامانه نماد و ایجاد حساب کاربری، اقدام به ثبت نشانی فعالیت خود کنند. همچنین کسب و کارهای دارای نماد اعتماد الکترونیکی نیز می‌توانند با ورود به پنل کاربری خود، از قسمت افزودن شناسه اقدام به ثبت نشانی فعالیت خود در شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها کنند.
نماد الکترونیک فقط به فروشگاه‌های حقیقی یا حقوقی اعطاء می‌شود که توسط سیستم‌های دولتی ازجمله مرکز توسعه تجارت الکترونیک، کسب‌وکار آن‌ها تائید شده باشد. معمولا فروشگاه‌هایی که نماد اعتماد الکترونیک دارند لوگو نماد را در صفحه اصلی قرار می‌دهند تا همه بتوانند آن‌ها بررسی کنند. برای بررسی کافی است روی لوگو نماد الکترونیک کلیک کنید تا به‌صورت Popup باز شود و اطلاعات صاحب‌امتیاز را به شما نمایش دهد.
روش دیگری که می‌توانید با آن نماد الکترونیک یک فروشگاه اینترنتی را بررسی کنید ورود به سایت https://enamad.ir و کلیک روی استعلام است که صفحه‌ای باز می‌شود به‌صورت ( Popup ) و از شما درخواست آدرس دامنه سایت را می‌کند. کافی است آدرس دامنه فروشگاه موردنظر خویش را در آن وارد کنید تا پس از کلیک روی جستجو، اطلاعات مربوط به صاحب‌امتیاز آن فروشگاه برای شما مشخص شود.
برای خرید اینترنتی از یک فروشگاه الکترونیکی ابتدا باید از آن فروشگاه تحقیق کرد این در حالی است که فروشگاه‌های معتبر عمومأ آدرس پستی، تلفن و مشخصات خود را به طور دقیق در وب سایت شان درج می‌کنند.
باید فروشگاهی که از آن خرید می‌کنید رصد کنید که یک فروشگاه فعال است یا یک وب سایت رها شده. معمولا فروشگاه‌هایی که یک شعبه فیزیکی دارند بسیار مطمئن تر از فروشگاه‌هایی هستند که فقط به صورت مجازی پایه گذاری شده‌اند.
آمارها نیز نشان می‌دهد اعتماد افراد به فروشگاه‌هایی که شعبه فیزیکی دارند بیشتر است. زیرا احتمال کلاهبرداری یا این‌که کالای خریداری شده به دست شما نرسد کمتر است و اگر مشکلی پیش بیاید می‌توانید به آدرس فروشگاه مربوطه مراجعه حضوری کنید.
معمولا فروشگاه‌های آنلاین، خدمات پرداخت اینترنتی را از طریق یکی از بانک‌های کشور دریافت می‌کنند. در پرداخت‌های آنلاین وقتی می‌خواهید مرحله پرداخت وجه را از طریق کارت انجام دهید وارد درگاه پرداخت بانک مربوطه خواهید شد.
بسیاری از سارقان اینترنتی با طراحی و ساخت درگاه‌هایی شبیه به درگاه‌های اصلی بانکی و آدرس‌های مشابه آن را در اختیار کاربران قرار داده و به محض وارد کردن اطلاعات بانکی، اقدام به سرقت اطلاعات حساب‌های بانکی و در نهایت سرقت وجوه از حساب بانکی کاربر می کنند، لذا باید نسبت به فعال کردن رمز پویا (یکبار مصرف) حساب بانکی خود اقدام کنند.
مجرمان سایبری با ارائه کالاهای ارزان‌تر قیمت‌های استثنایی و باور نکردنی و طرح‌های وسوسه انگیز اعم از کالا، البسه و کیف و کفش، لوازم خانگی و بسته‌های هدیه اقدام به کلاهبرداری از شهروندان می کنند یا کاربر را وارد صفحه جعلی و شبیه سازی شده بانک کرده یا در برخی از سایت‌های تبلیغاتی وخرید و فروش اقدام به گرفتن بخشی از پول کالا به عنوان پیش پرداخت یا همان بیعانه کرده و سپس قطع ارتباط می کنند.
هشدار پلیس فتا
سرهنگ داوود معظمی گودرزی رئیس پلیس فتا تهران بزرگ هشدارهایی را به شهروندان با موضوع " کلاهبرداری در خصوص شب یلدا " ارائه کرد و به احتمال کلاهبرداری از شهروندان در پوشش تخفیف‌های شب یلدا، بسته اینترنت شب یلدا، قرعه‌کشی شب یلدا اشاره کرد و گفت: برخی از افراد سودجو ممکن است برخی از اقلام مرتبط با شب یلدا را با قیمتی بسیار پایین آگهی کنند. یا هرنوع جنس و کالای دیگر را تحت عنوان حراج یلدا تبلیغ کنند که در این خصوص لازم است که کاربران حتما از سایت‌های معتبر و مجاز خریداری کنند. همچنین در صورت سفارش کالا بهتر است که تسویه حساب را در محل و پس از رویت و اطمینان از اصالت کالای سفارش داده شده انجام دهند.
رییس پلیس فتا تهران بزرگ تاکید کرد: در مواردی دیده شد که کلاهبرداران و افراد سودجو به بهانه برنده شدن در قرعه‌کشی، فروش بسته اینترنت ویژه و تخفیف اقدام به سواستفاده از اطلاعات کارت بانکی کاربران کرده یا حتی از اطلاعات هویتی آن ها سو استفاده می‌کنند که در این خصوص لازم است شهروندان هوشیار باشند.
توصیه های پلیس درباره خرید امن در فضای مجازی
سرهنگ علی محمد رجبی رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا ناجا نسبت به کلاهبرداری در فروشگاه‌های اینستاگرامی و سایت‌های واسط به شهروندان هشدار داد و گفت: به‌منظور خرید امن آنلاین از سایت های دارای نماد الکترونیکی خرید اینترنتی انجام دهید.
وی افزود: در سال‌های اخیر با توجه به افزایش نفوذ اینترنت در خانواده‌ها شاهد افزایش استفاده از فروشگاه‌های الکترونیکی به‌منظور تأمین نیازهای کاربران در فضای مجازی هستیم. خریدهای آنلاین علاوه بر داشتن مزایای زیاد از قبیل صرفه‌جویی در وقت، مقایسه قیمت‌ها، تنوع و کیفیت کالا و نیز پیشگیری از ابتلا به کرونا در این ایام، خطراتی را نیز موجب شده و عدم احتیاط و خریدهای عجولانه می‌تواند ضررهای مالی جبران ناپذیری را برای کاربران به دنبال داشته باشد.
سرهنگ رجبی در ادامه افزود: مجرمان سایبری با ایجاد صفحات جعلی و انجام تبلیغات فریبنده در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های واسط با روش‌های مختلف از قبیل هدایت کاربر به صفحات درگاه جعلی بانک و سرقت اطلاعات بانکی، دریافت وجه و عدم ارسال کالا و یا ارسال کالای معیوب و نظایر آن اقدام به کلاهبرداری از شهروندان می‌کنند.
این مقام مسئول به شهروندانی که قصد خرید الکترونیکی را دارند گفت: خرید از سایت‌های دارای نماد اعتماد الکترونیکی بهترین راه برای جلوگیری از کلاه‌برداری‌های اینترنتی است؛ قانونمند کردن، ساماندهی، احراز هویت و تائید صلاحیت از مهم‌ترین مزایای نماد اعتماد الکترونیک است و وب‌سایت‌های دارای اینماد متعهد هستند که رضایت کاربر را در تمام مراحل خرید اینترنتی جلب کرده و به‌درستی به وظایف خود عمل کنند.
این مقام انتظامی در ادامه نسبت به کلاهبرداری با درج نماد اعتماد الکترونیکی جعلی به شهروندان هشدار داد و گفت: برخی از فروشگاه‌های غیرمجاز ممکن است اقدام به جعل نماد اعتماد الکترونیک کنند، که کاربران می‌توانند با کلیک کردن بر روی تصویر لوگوی نماد اعتماد الکترونیکی، صفحه مجوز مربوطه را مشاهده کنند و به این نکته نیز توجه داشته باشند که صفحه‌ای که مجوز دارد حتماً باید با آدرس enamad.ir آغاز شده باشد و آدرس اینترنتی (URL) سایت فروشگاه با آدرسی که در این صفحه معرفی می‌شود، باید یکسان باشد.
سرهنگ رجبی به شهروندان توصیه کرد: هشدارهای پلیس فتا را جدی بگیرند و در صورت اطلاع از هرگونه فعالیت مجرمانه در فضای مجازی یا پیام‌رسان‌های موبایلی مراتب را از طریق پلیس فتا به نشانی www.cyberpolice.ir بخش ارتباطات مردمی گزارش کنند.
مجرمان سایبری با ارائه کالاهای ارزان‌تر قیمت‌های استثنایی و باور نکردنی و طرح‌های وسوسه انگیز اعم از کالا، البسه و کیف و کفش، لوازم خانگی و بسته‌های هدیه اقدام به کلاهبرداری از شهروندان می کنند یا کاربر را وارد صفحه جعلی و شبیه سازی شده بانک کرده یا در برخی از سایت‌های تبلیغاتی وخرید و فروش اقدام به گرفتن بخشی از پول کالا به عنوان پیش پرداخت یا همان بیعانه کرده و سپس قطع ارتباط می کنند براین اساس باید نماد اعتماد الکترونیک و جعلی نبودن آن را در خرید های اینترنتی جدی گرفت.