به گزارش ایرنا، به گفته کارشناسان، آسیب‌شناسی اجتماعی یکی از موضوعات بحث برانگیز در جوامع کنونی است و اعتیاد و گرایش به مواد مخدر، یکی از بحران‌های اصلی در جوامع محلی و شهری از جمله در استان قزوین به شمار می‌رود.
تصور غالب در جامعه در مورد اعتیاد این است که مواد مخدر و سوء مصرف عمدتاً پدیده‌ای مردانه می باشد درحالیکه امروز اعتیاد مرزهای مردانه را طی کرده و بی رحمانه زنانه شده است.
مشکلات روانی، کنجکاوی، ضعف اراده، فرار از زندگی تکراری، انگیزه‌های درمانی و شخصیت نابه هنجار فرد، مهمترین علل فردی گرایش به اعتیاد است.
به اعتقاد جامعه شناسان و روانشناسان، ناهنجاری‌ها و جرائم اجتماعی در تمام اعصار و جوامع وجود داشته، لیکن در برخی از شرایط با گسترش دامنه این ناهنجاری‌ها، معضلاتی ایجاد می شود که تداوم حیات اجتماعی را با خطر مواجه می کند.
این عده معتقدند، از آن رو که دامنه علل گرایش به اعتیاد و عوارض ناشی از آن بسیار وسیع و فراگیر بوده، پیشگیری، شناسایی و از بین بردن علل گرایش به اعتیاد ضروری است تا از پیامدهای ناشی از آن جلوگیری شود.
به گفته مسوولان در حال حاضر میانگین سن اعتیاد زنان در سطح استان قزوین به ۲۶ سال رسیده که باید این آسیب اجتماعی با آموزش، مهارت آموزی و مراقبت‌های خانوادگی برطرف شود.
کارتن خوابی زنان از بارزترین آسیب های اجتماعی
یک روانشناس تربیتی و مدرس دانشگاه در قزوین معتقد است، کارتن خوابی، یکی از مهمترین آسیب‌های اجتماعی است که باعث تخریب چهره شهرها می‌شود.
اقدس اعرابیان افزود: کارتن خواب یا بی‌خانمان، فردی است که به صورت دائم یا موقت در خیابان و زیر سقف مقوایی در داخل لوله‌ها یا زیر پل‌ها زندگی می کند و از آنجا که برخی از آنان دارای خانه و خانواده هستند، این فضا از بودن در محیط خانواده برای آنها آرامش بیشتری فراهم می‌آورد.
وی اظهار داشت: در سال‌های اخیر شاهد روند رو به رشد حضور زنان کارتن خواب و بی‌خانمان در جمع کارتن خواب ها هستیم و این مساله اجتماعی از اهمیتی خاص برخوردار است.
این مدرس دانشگاه تاکید کرد: این پدیده نوظهور، یک پدیده اجتماعی چند وجهی است که از جمله عوامل شخصی و اجتماعی آن می‌توان به مواردی همچون فقر، اعتیاد، کمبود مسکن، مشکلات اقتصادی، بدسرپرستی، بی سرپرستی، تأثیرپذیری از دوستان، بیماری‌های روانی، خشونت خانگی و طلاق اشاره کرد.
اعرابیان اضافه کرد: از دست دادن همسر یا پدر به‌عنوان حامی مالی خصوصاً زمانی که مادر قدرت تأمین زندگی خود و فرزندان را نداشته باشد باعث از دست دادن خانه و کاشانه و روی آوردن به خیابان‌ها و نهایتاً کارتن‌خوابی این افراد می‌شود.
وی با اشاره به تأثیر شبکه مجازی در تداوم این روند، افزود: همچنین این روزها فضای مجازی و روابط نامناسب اخلاقی با جنس مخالف مزید بر علت است و بسیاری از دختران که در رویای رسیدن به کاخ پوشالی آمال و آرزوهای خود هستند دچار آسیب‌های اخلاقی شده و از سوی خانواده طرد می‌شوند و در نهایت از منزل خارج شده و به شهرهای دیگر از جمله تهران روی می‌آورند.
اعرابیان تصریح کرد: خروج از منزل و رفتن به شهرهای دیگر احتمال افتادن آنها در دام افراد شیاد را بسیار زیاد می کند یا اینکه به دلیل نداشتن امکانات مالی و مسکن، بی‌خانمان شده و به خیابان‌ها پناه می‌آورند.
این استاد دانشگاه، مهمترین پیامدهای این معضل شهری را افزایش جرم و جنایت، اعتیاد و فروش مواد مخدر، تزریق مواد به صورت مکرر، استفاده مشترک از وسایل تزریقی و استعمال مواد مخدر، افزایش بی بند و باری‌های اخلاقی و جنسی و افزایش بیماری‌های رفتاری همچون ایدز، سیفلیس و سوزاک، سرقت و تکدی گری دانست.
اغلب زنان برای گریز از شرایط رو به خیابان می‌آورند
اعرابیان در پاسخ به این سؤال که اغلب این زنان به‌دنبال حمایت رو به خیابان می‌آورند یا برای گریز از شرایط؟ افزود: بسته به نوع وضعیت و شرایط افراد کارتن خواب خصوصاً در زنان، برخی از آنان به دلیل شرایط موجود در خانواده و مسائل حاد خانوادگی از طرف خانواده طرد شده یا مورد خشونت توسط پدر یا برادر قرار می‌گیرند و یا به دلیل ترس از وجود چنین تنبیه‌هایی مجبور به فرار از منزل شده و خیابان را بهترین مامن و ماوا در نظر می‌گیرند.
وی خاطرنشان کرد: همچنین زنانی که دارای همسران بیمار مانند افراد دارای اختلالات شخصیتی بدگمان یا پارانوئید هستند یا دارای خانواده‌های سنتی می باشند که اعتقاد به چادر سفید و کفن دارند و به دنبال وقوع یک مشکل، شرایط زندگی برای آنان غیرقابل تحمل می‌شود به خیابان‌ها و برخی از آنان به مراکز مداخله در بحران روی می‌آورند.
این روانشناس تصریح کرد: بعضی از خانم‌ها نیز به دلیل مسائل اقتصادی و ناتوانی در تهیه منزل مجبور به کارتن خوابی در خیابان‌ها می‌شوند و در هرصورت در وهله نخست شدیدترین ضربات به خود آنان و سپس به جامعه وارد خواهد شد.
وی با اشاره به راهکار موجود در این زمینه، گفت: با بررسی‌های به عمل آمده باید در خصوص خانم‌ها آموزش‌های لازم برای ارایه مهارت‌های زندگی به آنها به ویژه مهارت حل مساله، مهارت نه گفتن، مهارت‌های ارتباطی و مهارت فرزند پروری اقدام شود.
این روانشناس تصریح کرد: توسعه مراکز مشاوره و تحت پوشش بیمه قرار گرفتن خدمات مشاوره می‌تواند کمک بزرگی به خانواده‌ها باشد و حرفه آموزی و برنامه‌هایی جهت اشتغال به منظور کمک اقتصادی به خانواده‌ها می‌تواند بسیار اثربخش بوده و کاهش این معضل اجتماعی را در پی داشته باشد.
اعرابیان افزود: اطلاع رسانی جامع و کامل رسانه‌ای به افراد جامعه از خدمات مراکز مداخله در بحران بهزیستی و اورژانس اجتماعی به منظور آگاه سازی خانواده‌ها لازم است تا در موارد حاد به جای پناه بردن به خیابان به این مراکز مراجعه کرده و حمایت‌های لازم را دریافت کنند.
وی تاکید کرد: به طور کلی این معضل اجتماعی نیاز به همکاری دستگاه‌های ذیربط از جمله شهرداری‌ها به منظور تأسیس گرمخانه‌ها و جمع آوری کارتن خواب‌ها و سایر دستگاه ها از سازمان فنی و حرفه‌ای، دادگستری، نیروی انتظامی، بهزیستی، اداره کار، بهداشت و درمان، بیمه و مؤسسات خیریه و سمن ها دارد که می‌تواند در کاهش این آسیب اجتماعی که پیامدها و ضربات جبران ناپذیری بر پیکره جامعه و خصوصاً خانواده‌ها وارد می‌کند، موثر باشد.
اعتیاد، زنان را به کارتن خوابی سوق می‌دهد
یک روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد قزوین با بیان اینکه اعتیاد، زنان را به کارتن خوابی سوق می‌دهد، گفت: یک زن در جامعه سنتی ما به یکباره کارتن خواب نمی‌شود و باید بدانیم یکسری از علت‌ها باعث این موضوع می شود.
محدثه کشاورز با بیان اینکه سستی در بنیان خانواده و فقر موجب بروز برخی ناهنجاری‌ها در جامعه می‌شود، افزود: یکی از دلایل عمده که باعث بروز برخی از آسیب‌های اجتماعی از جمله کارتون خوابی می‌شود ریشه در برخی اختلالات و کمبودها دارد که مهمترین آن فقدان حمایت خانواده‌ها است.
وی اظهار داشت: البته کارتن خوابی، یک پدیده چند وجهی است و دلایل بروز آن بسیار پیچیده و متفاوت می باشد، برخی مطالعات نشان می‌دهد عوامل مهمی در شکل‌گیری کارتن‌خوابی نقش دارند که در یک طرف ماجرا خود شخص و در طرف دیگر جامعه قرار دارد.
به گفته کشاورز، از مهمترین عوامل شخصی که منجر به کارتن‌خوابی می‌شود می‌توان به بیماری ذهنی، سوءمصرف مواد مخدر و الکل و خشونت خانوادگی اشاره کرد، اما گاهی جامعه باعث بروز این پدیده می‌شود و عواملی مثل فقر، بیماری، فقر، نداشتن مسکن مناسب برای اقشار کم درآمد و ناکارآمدی نظام رفاه اجتماعی نیز در این زمینه موثر است.
وی در پاسخ به این سؤال که کارتن خوابی زنان در جامعه چه پیامدهای را به همراه دارد، گفت: افراد کارتن خواب، دچار مصرف مواد مخدر یا قرص‌های محرک هستند چرا که استفاده از این محرک‌ها برای قشر زن بیشتر جنبه درمان دارد و در تحقیقاتی که صورت گرفته معتادان متجاهر و افراد کارتون خواب به دلیل مشکلات متعدد به اعتیاد روی آورده یا اعتیاد آنها تشدید شده است، بنابراین احتمال دارد مبتلا به برخی بیماری‌ها از جمله هپاتیت و ایدز باشند و رسیدگی نکردن به آنها ثمره‌ای جز انتقال بیماری ندارد.
کشاورز تصریح کرد: با توجه به این موضوع، پدیده کارتن خوابی زنان، موضوعی غیرقابل انکار در سطح شهر و استان است و باید بهزیستی و شهرداری و همچنین قوه قضاییه به عنوان دستگاه‌های متولی به آن رسیدگی داشته باشند.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: همچنین این افراد در برابر برخی آسیب‌های اجتماعی مانند تهاجم و تجاوز مصون نیستند و از طرفی فرد کارتن خواب از سلامت جسمی و روانی کاملی هم برخوردار نیست و ممکن است به دلیل تبعیض‌هایی که بین او و سایر افراد جامعه وجود دارد دچار یکسری پرخاش‌ها و حملات عصبی باشد و از این نظر نیز امنیت جامعه را مختل کند.
کشاورز تاکید کرد: کاهش معضل کارتن خوابی مانند سایر معضلات اجتماعی نیازمند یکسری سیاست‌گذاری‌های کلان است، تقریباً در هر دستگاه اجرایی یک حوزه مربوط به زنان وجود دارد که در صورت نقش آفرینی درست می‌توانند در کاهش این آسیب‌ها مؤثر باشند.
وی خاطرنشان کرد: اگر تمام دستگاه‌ها به خصوص بهزیستی در جمع آوری زنان خیابانی و کارتن خواب اهتمام لازم را داشته باشند و با طی مراحل درمان این افراد، یک سری مراکز کارآفرینی از این بانوان حمایت کنند و مشکلات مالی آنها را مرتفع سازند شاهد کاهش این معضل خواهیم بود.
این روانشناس بالینی یادآور شد: آنچه که مهم است حمایت از این زنان است چون این افراد فقط نیازمند حمایت هستند و این حمایت می‌تواند در قالب حمایت خانوادگی یا حمایت‌های اجتماعی باشد.
وی با بیان اینکه موضوع دیگری که در خصوص زنان کارتن‌خواب مطرح است؛ بحث درمان روان این افراد است، افزود: معمولاً زنان معتاد، خود و زندگی را در مرحله آخر تصور می‌کنند و چون مجبور به روی آوری به کارتن خوابی هستند توجهی به درمان خود ندارند.
کشاورز یادآور شد: بارها دیده شده که بهزیستی و برخی سازمان‌های متولی برای مدتی این زنان را جمع‌آوری و به پناهگاه‌های شبانه معرفی می‌کنند اما بعد از مدتی چون این حمایت‌ها سقف دارد مجدداً این افراد به دامن جامعه برگردانده می‌شوند و مجدداً شاهد ناهنجاری‌ها با درصد بیشتری هستیم بنابراین جمع‌آوری‌های مقطعی و یکی دو هفته‌ای نمی‌تواند جوابگوی مقابله با این پدیده باشد.
نمی‌توان چشم بر آسیب های اجتماعی به ویژه زنان کارتن خواب و معتاد بست
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین گفت: امروزه آسیب‌های اجتماعی به دلیل توسعه جوامع، شکل و شمایل جدیدی به خود گرفته و برخی از آسیب‌ها مانند اعتیاد که بیشتر قشر مردان را درگیر می‌کرد اما به زنان نیز سرایت کرده است.
صدیقه ربیعی افزود: اعتیاد زنان موضوع حساسی است چراکه زنان در جامعه نقش مادری و همسری ایفا می‌کنند و اگر دچار مشکل شوند در پی آن خانواده نیز دچار مشکل خواهد شد، بنابراین این موضوع حساسیت بالایی دارد و در تنظیم برنامه‌ها باید به آن، نگاه ویژه‌ای داشته باشیم.
ربیعی تاکید کرد: متاسفانه وقتی یک خانم معتاد می‌شود، اعتیاد وی باعث می‌شود که از خانه طرد شده و دچار آسیب‌های اجتماعی بیشتری شود.
این مسوول با بیان اینکه اعتیاد یک بیماری جسمی و روانی است، اضافه کرد: اعتیاد زنان در مقایسه با مردان پیامدهای جسمی و روانی بیشتری به همراه دارد و به همین دلیل درمان اعتیاد در زنان دشوارتر است.
وی با بیان اینکه کاهش سن ابتلا به اعتیاد، زنگ خطر را برای همه خانواده‌ها به صدا درآورده است و هیچ خانواده‌ای نسبت به آن واکسینه نیست، تصریح کرد: بنابراین باید از ظرفیت‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد برای این موضوع استفاده شود چون زمانی که اقدامات و آموزش‌های پیشگیرانه توسط مردم صورت گیرد تأثیرگذاری زیادی خواهد داشت.
ربیعی خاطرنشان کرد: به خاطر حساسیت‌های این‌گونه آسیب‌ها در جامعه، وجود فضاهایی ویژه زنان برای اقامت و داشتن پناهگاه بسیار ضروری است تا بتوان با ساماندهی افراد آسیب‌دیده در گام‌های بعدی برای کنترل و درمان مشکل این قشر اقدام کرد.
این مسوول یادآور شد: از آنجا که حضور زنان بی سرپناه که به هر دلیل فاقد مکانی برای بیتوته هستند، در اماکن عمومی، پارک‌ها و خیابان‌ها موجب تهدید جامعه برای امنیت عمومی جامعه است، بازگشت زنان معتاد متجاهر به زندگی پس از رهایی از دام اعتیاد و تلاش برای دوری آنها از مواد مخدر مهمترین کاری است که باید به آن توجه شود.
وی با اشاره به اقداماتی که در حوزه معتادان متجاهر در استان انجام می‌شود، گفت: افراد کارتن خواب و بدون مکان و کسانی که شواهدی دال بر اعتیاد آنها وجود دارد توسط پلیس مبارزه با مواد مخدر دستگیر و جهت بررسی و ساماندهی به مرکز غربالگری مرکز درمان دادگاه مدار معتادان متجاهر منتقل می‌شوند.
ربیعی تاکید کرد: معتادان متجاهر سه تا ۶ ماه در مراکز کمپ ترک اعتیاد اقامت داده می‌شوند و بعداز ترک اعتیاد، مقدمات بازگشته با خانواده توسط اداره کل بهزیستی در دستور کار قرار می‌گیرد و افراد بی‌خانمان یا افرادی که توسط خانواده پذیرفته نمی‌شوند در مراکز توانمندسازی بهزیستی پذیرش می‌شوند.
مهارت‌های کسب و کار به زنان در مراکز خانه امن آموزش داده می‌شود
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین گفت: آموزش مهارت‌های کسب‌وکار و توانمندسازی بانوان آسیب‌دیده که در سن فعالیت هستند باعث بازگشت این افراد به جامعه می شود.
وی افزود: حضور زنان آسیب دیده در دوره های توانمندسازی به مدت یکسال رایگان است و افرادی که پروسه درمان را طی کردند بنا بر استعداد خود، دوره های آموزشی بهزیستی را با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای سپری می کنند که عموماً خیاطی مورد استقبال این افراد است.
ربیعی اضافه کرد: افراد بهبودیافته از اعتیاد در این مراکز ضمن داشتن سرپناه از برنامه‌های آموزشی، غذای گرم، اقدامات کاهش آسیب، ایجاد فرصت شغلی و مشاوره روانشناسی با هدف ماندگاری بهبودشان برخوردار می‌شوند.
ربیعی یادآور شد: در بحث اشتغال این افراد شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان به ازای اشتغال هر فرد به کارفرمایان ۵۰ میلیون تومان وام خوداشتغالی پرداخت می‌کند.
۲ مرکز سرپناه شبانه (شلتر) در قزوین فعال است
معاون توسعه پیشگیری اداره کل بهزیستی استان قزوین با اشاره به خدمات این اداره کل در ایجاد مراکز سرپناه شبانه و گذری، گفت: مراکز سرپناه یا شلتر برای ارائه خدمات به مصرف کننده‌گان مواد مخدر و معتادان متجاهر راه اندازی شده و دراین حوزه ۲ مرکز سرپناه شبانه شامل اقامتگاه بانوان و آقایان در قزوین توسط اداره کل بهزیستی استان مدیریت می‌شود.
زهرا غلامرضایی افزود: این ۲ مرکز مختص معتادان برای اقامت شبانه است و در آنها علاوه بر ارائه یک وعده غذای گرم، خدماتی نیز مانند توزیع بسته های بهداشتی جهت کنترل و پیشگیری از بیماری‌های همراه با اعتیاد و آموزش و ترغیب به ترک نیز در اختیار این افراد قرار می‌گیرد.
به گفته وی به دلیل شرایط آب وهوایی و سرد شدن هوا از ابتدای آذرماه این مراکز به صورت شبانه روزی خدمات خود را ارائه می‌کنند.
معاون اداره کل بهزیستی استان قزوین در ادامه به مرکز توانمندسازی بیماران بهبود یافته از اعتیاد اشاره کرد و افزود: ممکن است برخی بیماران پس از بهبودی و ترک اعتیاد به هر دلیلی امکان بازگشت به خانواده را نداشته باشند، از همین رو مرکزی طراحی شده تا این افراد پس از ترخیص و بهبودی از مراکز ترک اعتیاد، وارد مرکز توانمندسازی شوند.
غلامرضایی خاطرنشان کرد: در شهر قزوین یک مرکز توانمندسازی برای آقایان و یک مرکز برای بانوان در نظر گرفته شده که کلیه خدمات مددکاری اجتماعی و آموزش و توانمندسازی آنان تا ۶ ماه رایگان است و در حال حاضر ۱۲ نفر در مرکز آقایان و هفت نفر در مرکز توانمندسازی بانوان اقامت دارند.
وی تصریح کرد: در مجموع در کل استان در مراکز سرپناه شبانه به ۳۵ بیمار به طور مستمر خدمات رایگان ارائه می‌شود و ۹۴ بیمار ثبت شناسه در این مرکز شده‌اند و در صورت نیاز همین بیماران می‌توانند از خدمات چهار مرکز روزانه کاهش آسیب اداره کل بهزیستی نیز حمایت تغذیه‌ای و بهداشتی دریافت کنند.
غلامرضایی با اشاره به دستگیری افراد معتاد در استان، افزود: افراد دستگیر شده تا پایان آبان ماه در استان قزوین یک هزار و ۲۱۹ نفرند که از این تعداد ۹۲۹ به مراکز تبصره ۲ و ۲۲۹ به مرکز اقامتی ارجاع و ۶۱ نفر ترخیص شدند.
وی اضافه کرد: همچنین از این تعداد ۷۲ نفر زن دستگیر شده تا پایان آبان ماه امسال بودند که ۶۱ نفر به مراکز تبصره ۲ و ۶ نفر به مراکز اقامتی زنان انتقال یافته و پنج نفر ترخیص شدند.
برآیند:
امروزه با توسعه جوامع و براثر مشکلات اقتصادی شاهد افزایش آسیب های اجتماعی به ویژه اعتیاد و کارتن خوابی معتادان متجاهر به ویژه زنان در سطح جامعه هستیم که زنگ خطری برای همه دستگاه ها و سازمان ها است.
اعتیاد یک آسیب اجتماعی است و تنها یک مشکل و دغدغه فردی و خانوادگی محسوب نمی‌شود و باید با احساس مسوولیت ملی برای مقابله و کاهش آن تلاش کنیم .