به گزارش ایرنا حدود ۲ سال از آغاز اجرای طرح اقدام ملی مسکن در کشور می‌گذرد که با هدف افزایش تولید و عرضه مسکن و پاسخ به نیاز جامعه به مرحله اجرا درآمد؛ اما علیرغم پیش‌بینی کارشناسان که این طرح بتواند در بلندمدت، تغییرات مثبتی را در بازار مسکن ایجاد کند وجود برخی ابهامات در روند اجرای آن نارضایتی‌هایی را به دنبال داشته و امید خانه‌دار شدن به بیم از هزینه‌های سنگین این واحدها تبدیل شده است.
مجریان طرح اقدام ملی مسکن مقرر کردند ۴۰۰ هزار واحد مسکونی در کشور ساخته شود که از این تعداد ۲۰۰ هزار واحد در شهرهای جدید، یکصد هزار واحد در بافت‌های فرسوده شهری و یکصد هزار واحد در شهرهای کوچک است.
همزمان با آغاز به‌کار دولت سیزدهم در شهریور امسال و ابلاغ قانون جهش تولید مسکن با دستور رئیس جمهور از روز ۲۸ مهر ماه ثبت‌نام اجرای قانون جهش تولید مسکن که اکنون طرح "نهضت ملی مسکن" نام دارد، در سامانه جامع طرح‌های حمایتی مسکن به نشانی saman.mrud.ir در ۳۱ استان آغاز شد و تا ۱۵ دی ماه ادامه دارد.
استفاده نکردن از تسهیلات یارانه‌ای دولتی در بخش مسکن و سبز بودن فرم «ج»، فقدان مالکیت خصوصی، متاهل یا سرپرست خانوار بودن و سابقه دست‌کم پنج سال سکونت در شهر مورد تقاضا، چهار شرط اصلی خواهد بود. درخصوص شرط تاهل، پنج گروه شامل خانم‌های بالای ۳۵ سال، افراد دارای معلولیت بالای ۲۰ سال، نخبگان علمی، مردان مجرد بالای ۴۵ سال و بیماران خاص، می‌توانند ثبت‌نام کنند. درباره نداشتن مالکیت نیز برخی گروه‌های درآمدی در بعضی مناطق براساس تشخیص وزارت راه و شهرسازی از این شرط معاف هستند.
برخی کارشناسان مسکن معتقد هستند که تنظیم قراردادهای یکسویه بدون محاسبه دقیق تورم مصالح ساختمانی در طول اجرای پروژه، نبود پیش‌بینی لازم درخصوص نوسانات اقتصاد کلان، نداشتن برآورد دقیق از عایدی سرمایه بخش خصوصی و ابهامات متعدد در قراردادها که تکالیف دولت و بخش خصوصی را مشخص کند از جمله مهمترین چالش‌های طرح اقدام ملی مسکن است که در دولت دوازدهم کلید خورد.
آن طور که در خراسان جنوبی برنامه‌ریزی شده بود، مقرر شد متقاضیان به چهار روش دسته‌بندی شوند و در نوبت واگذاری زمین برای ساخت قرار گیرند.
روش اول دهک‌های اول تا سوم است که به این دسته زمین رایگان، کمک مالی، حمایتی دولت و یارانه دولتی تعلق می‌گیرد و روش دوم دهک چهارم تا هفتم که زمین در سه قالب ۹۹ ساله، فروش اقساطی و مشارکتی به همراه کمک مالی دولت، یارانه و وام اختصاص می‌یابد.
روش سوم تفاهم‌نامه کارگزاری است که با بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی منعقد شده و روش چهارم در قالب تفاهم‌نامه همکاری با وزارت دفاع، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت آموزش و پرورش و وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام می‌شود.
براساس آنچه مسئولان خراسان جنوبی در ابتدای اجرای طرح اعلام کردند از آنجا که زمین و مسکن به عنوان یک محرک اقتصادی در ایجاد توسعه جوامع مطرح است، اجرای طرح اقدام ملی مسکن با گردش مالی بیش از ۱۳ هزار میلیارد ریال موجب ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم قابل توجه در حوزه مباحث مربوط به ساخت و ساز در استان می‌شود.
آنچه در آغاز طرح به مردم امیدواری داد، این بود که با اجرای طرح اقدام ملی و تامین زمین، ضمن افزایش شاخص تامین مسکن استان شاهد بهره‌مندی اقشار مختلف جامعه خواهیم بود به‌طوری که هم محرومان و دهک‌های یک، ۲ و سه جامعه و هم دهک‌های متوسط چهار و پنج و ۶ از مسکن مناسب برخوردار خواهند شد.
با گذشت حدود ۲ سال از آغاز اجرای این طرح، علیرغم اینکه پنج هزار و ۱۸۹ نفر اقدام به واریز وجه برای شروع ساخت کرده‌اند، هنوز هزار و ۵۲۷ واحد در مرحله اتمام فونداسیون و فقط ۱۹۰ واحد در مرحله اجرای سقف است.
در حالی که بخش عمده‌ای از متقاضیان وجه اولیه را واریز کرده و منتظر شروع عملیات ساخت هستند، بیم از افزایش قیمت تمام‌شده واحدها و تاثیر تورم بر روند ساخت این مسکن، متقاضیان را در دوراهی تردید برای ادامه یا انصراف قرار داده است.
اما معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی چهارم دی امسال درباره سرنوشت خانه‌دار شدن افرادی که در سال‌های گذشته در طرح اقدام ملی مسکن ثبت نام کردند گفت: براساس پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی و با این هدف که متقاضیان طرح اقدام ملی مسکن بتوانند از مزایای طرح نهضت ملی مسکن استفاده کنند، این 2 طرح در هم ادغام شد.
"محمود محمودزاده" توضیح داد: طرح مسکن ملی و نهضت ملی هر رو در قالب یک طرح در حال اجرا و پیشرفت فیزیکی است و همه کسانی که در چند سال اخیر در طرح‌های مسکن شرکت کردند، می‌توانند از مزایای یکسانی برخوردار شوند.
وی گفت: به دلیل تفاوت در میزان تسهیلات و سایر مزایای طرح نهضت ملی مسکن، بسیاری از متقاضیان تقاضا داشتند از مزایای جهش تولید ملی استفاده کنند که اکنون به این تقاضا پاسخ داده شده است.
افزایش ۲ برابری هزینه ساخت مسکن اقدام ملی
یکی از متقاضیان ساخت مسکن اقدام ملی در خراسان جنوبی با گلایه از روند کُند اجرای ساخت این واحدها و افزایش قیمت تمام‌شده به خبرنگار ایرنا گفت: موقع ثبت‌نام به ما گفتند قیمت تمام‌شده آپارتمان ۱۰۰ متری، ۴۰۰ میلیون تومان خواهد بود ولی الان می‌گویند ممکن است از ۸۰۰ میلیون تومان هم بالا بزند و باید قرارداد جدید ببندید.
وی که نخواست نامی از او در گزارش ذکر شود اظهار داشت: حدود ۲ سال پیش ۴۰ میلیون تومان به حساب بانک مسکن پرداخت کردیم و ۵۰ میلیون تومان پس از آن واریز شد.
وی افزود: الان می‌گویند هر ۲ ماه ۸۵ میلیون تومان باید واریز شود تا قرارداد را ببندیم و گرنه از پروژه حذف می‌شوید.
یکی دیگر از متقاضیان هم گفت: در حال حاضر یک واحد ۱۰۰ متری در همان محلی که برای ما زمین در نظر گرفته‌اند ۴۵۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد.
یعقوبی افزود: به نظر شما عاقلانه است که ما برای خانه‌ای بدون امکانات ۸۰۰ میلیون تومان پرداخت کنیم؟!
وی با تاکید بر اینکه در شرایط انصراف باید وجه واریز شده نقد به ما پرداخت شود گفت: برای انصراف هم مراجعه کردیم که گفتند باید صبر کنید تا فراخوان بدهیم و متقاضی پیدا شود.
یکی دیگر از متقاضیان طرح اقدام ملی مسکن در شهر بیرجند با اشاره به اینکه حدود ۱۲ سال اجاره‌نشینی را تحمل کرده است گفت: تاکنون ۴۱ میلیون تومان برای واحدهای اقدام ملی مسکن واریز کرده‌ام اما هنوز به هیچ مرحله‌ای نرسیده است.
محمدی با گلایه از نبود شفافیت در روند ساخت و واگذاری واحدها افزود: فقط می‌دانم که زمین‌های واگذار شده در سایت اداری قرار دارد و هنوز جدول‌کشی و خیابان‌کشی می‌کنند.
وی با بیان اینکه ساخت واحدها را برعهده متقاضیان گذاشته‌اند گفت: به ما گفته‌اند که باید یک مهندس ناظر انتخاب کنید و خودتان ساخت و ساز را انجام دهید.
این شهروند ادامه داد: اگر ما پول ساخت واحد داشتیم که از واحدهای ساخته شده می‌خریدیم پس چرا همان ابتدای کار این شرایط را اعلام نکردند؟
وی گفت: شنیدیم که قرار است وام هم بدهند ولی از جزییات این وام هم بی‌خبر هستیم.
محمدی عنوان کرد: در حال حاضر به دنبال مجوز ساخت هستیم که آن هم حدود ۱۰ میلیون تومانی هزینه دارد.
استقبال کم پیمانکاران و انبوه‌سازان
یکی از علل کند پیش رفتن طرح اقدام ملی مسکن در خراسان جنوبی، عقب‌نشینی پیمانکاران و انبوه‌سازان در مشارکت طرح است به طوری که انبوه‌سازان هزینه ساخت هر متر مربع از این واحدها را حدود هفت میلیون تومان برآورد کرده و قیمت پیشنهادی دولت را در این طرح نپذیرفته‌اند.
یکی از انبوه‌سازان در شهر بیرجند در این باره گفت: بخش خصوصی در روند ساخت مسکن مهر استان سابقه خوبی دارد اما در اجرای این طرح استقبال کم بوده است.
مهدی فدویان افزود: این مشارکت مانند برگ زرین بود که در ساخت مسکن مهر، مهرشهر بیرجند شکل گرفت لذا واحدهای مسکونی با قیمت مصوب وزارتخانه ساخته شد که از این لحاظ خراسان جنوبی جزو استان‌های پیشرو بود.
وی داشتن نیروی متخصص و کادر فنی را از مزایای کار انبوه‌سازی در بخش ساختمان برشمرد و گفت: این امر موجب می‌شود که پروژه‌ها با کیفیت خوبی پیش برود.
این فعال حوزه ساختمان در بیرجند عنوان کرد: انبوه‌سازان به دلیل شناختی که از مبادی ورودی کالا و خدمات دارند می‌توانند اقلام مصرفی در پروژه‌های ساختمانی را با قیمت مناسب‌تری خریداری کنند.
وی افزود: اگر نقشه‌ها و پلان‌ها به‌صورت تیپ باشد و انبوه‌ساز بتواند از فناوری نوین استفاده کند سرعت اجرای کار و کیفیت بالا می‌رود.
فدویان گفت: بخش خصوصی به دلیل نیروهای فنی و متخصص بسیار بهتر می‌تواند مدیریت پروژه‌های ساختمانی را به عهده بگیرد که هم کار با کیفیت بالاتر انجام شود و هم نیروهای متخصص را در زمان عقد قرارداد مجاب کند که بهترین شکل پروژه را تحویل دهد.
وی با اشاره به اینکه در طرح اقدام ملی مسکن، واحدها در زمین‌های ۲۵۰ متری پیش‌بینی شده که به پنج نفر واگذار می‌شود گفت: مطابق این نقشه ۱۲۵ متر مربع می‌تواند در هر قطعه زمین ساخته شود که با احتساب پله و آسانسور ۱۰۰ متر مفید خواهد بود.
انبوه‌ساز مسکن ادامه داد: شخص متقاضی باید هزینه ساخت برای ۱۶۰ متر مربع را پرداخت کند و بسته به نوع ساخت، جنس نما و مصالح با در نظر گرفتن قیمت آسانسور هر متر مربع بیش از هفت میلیون تومان هزینه خواهد داشت و در واقع یک واحد ۱۶۰ متری یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان هزینه ساخت دارد.
نمی‌توان کف قیمت را مشخص کرد
وی گفت: با توجه به تورم موجود در بازار افزایش قیمت به خاطر افزایش دستمزد کاری و شرکتی وجود دارد لذا هرچه قیمت بالاتر می‌رود مصالح هم گران‌تر می‌شود و اگر قیمت دلار تغییر کند مصالح ساختمانی هم افزایش پیدا می‌کند و نمی‌توان کف قیمت را مشخص کرد.
فدویان توضیح داد: با توجه به اینکه در طرح اقدام ملی مسکن قرار است متقاضیان به‌صورت گروهی ساخت و ساز کنند و انبوه‌ساز دخیل نیست لذا قیمت بیشتر هم خواهد شد.
وی افزود: قبلا هم در جلسه‌ای با مسئولان راه و شهرسازی مطرح کردیم واگذاری هر قطعه زمین به پنج نفر با توجه به اینکه هر نفر دارای سلایق و فرهنگ‌هایی هستند نگهداشتن اینها در کنار هم مقدور نیست.
این فعال حوزه ساختمان گفت: از طرفی این افراد بنیه مالی یکسانی ندارند لذا ممکن است عده‌ای حتی شرایط دریافت تسهیلات بانکی را هم نداشته باشند.
وی افزود: علیرغم اعلام دولت مبنی بر غیرقانونی بودن خرید و فروش امتیاز مسکن اقدام ملی اما دیده شده در سایت دیوار یا مشاوران املاک امتیازها فروخته می‌شود.
فدویان یکی از علل کندی روند پروژه‌ها را این دانست که اشخاص برای ساخت گروهی واحدها باید مجری ذیصلاح بگیرند و برای هر واحد و از طرفی منابع مالی، درآمدی، فرهنگی و شغلی یکسانی هم ندارند.
وی جانمایی زمین را در نقاطی از شهر که دارای زیرساخت‌های خدماتی است از مزیت‌های طرح اقدام ملی مسکن عنوان کرد و گفت: اما در برخی نقاط شهر بیرجند جانمایی به شکلی بوده که خدمات نیست و هزینه‌هایی زیادی به شرکت‌های خدمات‌رسانی تحمیل می‌شود.
این انبوه‌ساز پایین آوردن هزینه ساخت برای متقاضی را یکی از راهکارهای موفقیت این طرح دانست و گفت: برای این مهم می‌توان سیستم پله و آسانسور را حذف و پارکینگ روباز محصور شده پیش‌بینی کرد.
وی با تاکید بر اینکه انبوه‌سازی می‌تواند با استفاده از نقشه‌های تیپ واحدها را با قیمت کمتری بسازد گفت: استفاده از فناوری‌های نوین به سرعت کار پروژه‌ها کمک می‌کند که در تخصص انبوه‌سازان و پیمانکاران بخش ساختمان است.
فدویان همچنین با اشاره به پایین بودن رقم تسهیلات در طرح اقدام ملی مسکن افزود: تسهیلات ۱۰۰ میلیون تومانی با سود ۱۸ درصد عملا مشکلی را در این طرح حل نمی‌کند و در مجموع ۱۰۰ میلیون تومان کفاف ۱۴ متر مربع را می‌دهد.
وی گفت: این رقم عدد قابلی نیست و با این تسهیلات در مراکز استان‌ها نمی‌توان کار کرد لذا حتما باید حجم تسهیلات افزایش و اقساط طولانی‌تر شود یا درصد سود آن را دولت تهاتر کند که مردم با نرخ پایین‌تر تسهیلات را دریافت کنند.
ساخت مسکن اقدام ملی در خراسان جنوبی گروهی است
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی هم گفت: از آنجایی که هیچ شرکتی قیمت پیشنهادی دولت را برای ساخت واحدهای طرح اقدام ملی در استان نپذیرفته مطابق بخشنامه ابلاغی وزارت راه و شهرسازی واگذاری به صورت گروهی انجام شده و خود متقاضیان باید ساخت آن را انجام دهند.
وحید داعی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: وام ۱۰۰ میلیون تومانی برای ساخت این واحدها در نظر گرفته شده بود که رقم وام در مراکز استان‌ها به ۳۵۰ میلیون تومان و سایر شهرها به ۳۰۰ میلیون تومان افزایش خواهد یافت.
وی گفت: زمان افزایش تسهیلات بانکی برای اجرای طرح اقدام ملی مسکن را بانک مسکن باید مشخص کند و موضوع کاهش نرخ سود تسهیلات نیز باید در مرکز بررسی و از سوی وزارتخانه به سراسر کشور ابلاغ شود.
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی تصریح کرد: با توجه به اینکه از شروع این طرح در دولت قبل هیچ قیمت مشخص و تعیین شده‌ای نبوده به‌صورت مکرر اطلاع‌رسانی کرده‌ایم که واحدها براساس قیمت تمام‌شده واگذار می‌شود.
وی درباره درخواست انصراف برخی متقاضیان اظهار داشت: طبق بخشنامه وزارت راه و شهرسازی انصراف از طرح برای افرادی که قرارداد واگذاری با آنها منعقد شده با معرفی جایگزین امکانپذیر است.
داعی گفت: از مجموع ۴۰۰ هزار واحد مسکونی ابلاغی طرح اقدام ملی مسکن در سراسر کشور سهمیه استان خراسان جنوبی ۲ هزار و ۴۵۰ واحد بوده که هزار و ۳۸۳ واحد در شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر و هزار و ۶۷ واحد در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر پیش‌بینی شده است.
وی افزود: با وجود سهمیه ابلاغی هزار و ۳۸۳ واحد در شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر، اراضی برای بهره‌مندی سه هزار و ۷۲۷ واحد به مساحت ۳۶ هکتار در استان تامین شد که تا مهر امسال سه هزار و ۲۲۷ واحد دارای قرارداد ساخت شده است.
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی گفت: در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر نیز اراضی به میزان ۵۰.۵ هکتار برای ساخت سه هزار و ۴۱۶ واحد تامین شده است که در حال حاضر در این شهرها نیز ۲ هزار و ۵۲۳ واحد، قرارداد ساخت دارند.
وی بیان کرد: تاکنون ۲ هزار و ۷۷ واحد در استان خراسان جنوبی وارد فاز اجرا شده و علاوه بر این اقدامات، ۲۸۲ واحد برای بهره‌مندی مددجویان کمیته امداد، اراضی به‌صورت رایگان واگذار شده که حدود ۳.۷ هکتار در سطح استان است.
داعی با اشاره به ثبت‌نام ۱۵ هزار و ۸۹ نفر از خراسان جنوبی در سامانه طرح اقدام ملی مسکن گفت: از این تعداد پنج هزار و ۳۷۱ نفر واجد شرایط شناخته شدند، پنج هزار و ۳۳۹ نفر تاکنون اقدام به افتتاح حساب در بانک مسکن و پنج هزار و ۱۸۹ نفر اقدام به واریز وجه کرده‌اند.
وی افزود: اکنون هزار و ۵۲۷ واحد در مرحله اتمام فونداسیون، ۵۲۶ واحد در مرحله اسکلت و ۱۹۰ واحد در مرحله اجرای سقف است.
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی بیان کرد: ۲ هزار و ۱۴۰ واحد مستقر در سایت ۲۷ هکتاری شهر بیرجند نیز در مرحله اخذ پروانه است و تاکنون هفت هزار و ۱۲۲ متقاضی از شهر بیرجند در سامانه ثبت‌نام کرده‌اند که از این تعداد ۲ هزار و ۳۷۶ متقاضی تایید نهایی شده‌اند.
وی گفت: اراضی تخصیصی در مرکز استان تاکنون سه هزار و ۲۲۷ واحد بوده که ۶۰ واحد دارای ۶۳ درصد و ۷۲۰ واحد دارای ۱۵ درصد پیشرفت فیزیکی است.
داعی با اشاره به ادغام ۲ طرح «مسکن ملی» و «نهضت ملی مسکن» که اخیرا از سوی معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی اعلام شد گفت: طرح اقدام ملی مسکن با نهضت ملی مسکن هیچ تفاوتی ندارد و در همه شرایط برابر خواهد بود.
وی اظهار داشت: در طرح نهضت ملی مسکن نیز تاکنون ۳۲ هزار و ۴۸۶ نفر از ۲۵ شهر استان در سامانه ثبت‌نام اولیه را انجام دادند که در مرحله پالایش و بررسی واجد شرایط بودن قرار دارند.
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی با بیان اینکه از این تعداد ۱۴ هزار و ۲۳۸ نفر مربوط به شهر بیرجند هستند افزود: در حال حاضر به جز شهر بیرجند در سایر شهرهای استان جانمایی اراضی برای تامین زمین طرح نهضت ملی مسکن صورت پذیرفته است.
مشارکت بنیاد مسکن در ساخت ۳۳۱ واحد مسکن ملی
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان جنوبی هم گفت: ۳۳۱ واحد در قالب طرح اقدام ملی مسکن توسط بنیاد مسکن در این استان ساخته می‌شود که از این تعداد مشارکت در پروژه ۱۸۷ واحدی بیرجند است.
قاسم تنها افزود: بنیاد مسکن در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در طرح اقدام ملی مسکن با دولت همکاری دارد که در مجموع ۳۳۱ واحد بنیادساز با پیش‌بینی اعتبار ۱۹۰ میلیارد تومان در دست ساخت است.
وی گفت: پروژه ۵۶ واحدی بنیادساز طبس با پیشرفت فیزیکی ۵۰ درصد، پروژه ۸۸ واحدی بنیادساز فردوس با پیشرفت فیزیکی ۲۷ درصد و پروژه ۱۸۷ واحدی بنیادساز بیرجند با پیشرفت فیزیکی پنج درصد اکنون در حال اجرا است.
مدیرکل بنیاد مسکن خراسان جنوبی اظهار داشت: برای اجرای این طرح در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت استان، سه هزار و ۳۹۴ قطعه زمین برای ساخت ۶ هزار و ۴۱۴ واحد مسکونی شناسایی و اختصاص داده شده است.
وی افزود: از این تعداد سه هزار و ۶۶ قطعه زمین توسط راه و شهرسازی شناسایی و برای ساخت پنج هزار و ۸۹۸ واحد مسکونی تحویل داده شده است.
تنها همچنین به واگذاری ۳۱۴ قطعه زمین برای ساخت ۳۲۹ واحد مسکونی اشاره کرد که توسط بنیاد مسکن تامین شده است و گفت: این اراضی در شهرهای شوسف، درح، دیهوک، اسفدن، طبس مسینا و قاین تامین شده است.
وی بیان کرد: بنیاد مسکن در پروژه ۱۸۷ واحدی بیرجند برای شهرهای بالای یکصد هزار نفر جمعیت استان نیز مشارکت دارد.
استان خراسان جنوبی با ۱۱ شهرستان بیش از ۷۶۸ هزار نفر جمعیت دارد که از این تعداد ۴۵۳ هزار نفر شهری (۵۹ درصد) و حدود ۳۱۵ هزار نفر در مناطق روستایی مستقر هستند و براساس آخرین آمار مجموع خانوار شهری و روستایی استان ۲۲۳ هزار خانوار بوده که از این تعداد ۱۲۹ هزار خانوار شهری و ۹۵ هزار خانوار روستایی هستند اما تعداد واحدهای مسکونی استان ۲۱۴ هزار واحد است.
براساس آخرین برآوردها ۲۸ هزار واحد مسکونی در استان خراسان جنوبی باید در بخش روستایی و شهری تولید شود.