روزنامه ایران ۲۹ آذر به گفت وگو با محمدصادق مفتح قائم مقام وزیر صمت پرداخت و نوشت: اگر طرح درج قیمت تولیدکننده روی کالاها که در مورد ۸ قلم کالا از ۲۷ آذرماه شروع شده و تا هفته آینده مردم می‌توانند روی کالاهای آب معدنی، نوشابه گازدار، آبمیوه و ماءالشعیر، غذاساز، نوشیدنی‌ساز، چرخ گوشت و ماکروویو ببینند، موفق باشد بزودی در مورد سایر کالاها عملیاتی خواهد شد. با این اتفاق مردم تصمیم گیر نهایی برای خرید کالا خواهند بود و همواره با قیاس قیمت تولیدکننده و قیمتی که در فروشگاه عرضه می‌شود می‌توانند کالای گرانفروشان را کنار بگذارند و سراغ کالاهایی بروند که درصد سود توزیع کنندگان آن پایین‌تر است. در این باره با محمدصادق مفتح قائم مقام وزیر صمت در امور بازرگانی گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌آید:
درج قیمت تولیدکننده روی کالاها چگونه است و آیا این امر می‌تواند مانع از گرانفروشی شود؟ کالاها در شهرهای مختلف تولید می‌شود، یک کارخانه به شهر عرضه کننده نزدیک و به شهر دیگر بسیار دورتر است، حال سؤال این است که تولیدکننده باید با یک قیمت واحد کالای خود را در تهران یا شهر دیگر عرضه کند؟
به طور قطع چنین امری اشتباه است و کالا براساس محل تولید، هزینه حمل‌ونقل متفاوتی دارد. بنابراین تولیدکننده از آنجا که نمی‌داند محصول تولیدش در کدام شهر توزیع می‌شود، ناچار است طولانی‌ترین مسیر و بیشترین هزینه را در نظر بگیرد تا کالا به دست مصرف کننده برسد. در حقیقت تولیدکننده هزینه حمل را در بیشترین حالت محاسبه می‌کند تا توزیع کالا بدرستی انجام شود. حال اگر ما قیمت تولیدکننده (قیمت کالا در کارخانه) را مبنا قرار دهیم در این صورت کالایی که در تهران فروخته می‌شود با درصدی مشخص افزایش پیدا می‌کند و در شهرهای دورتر با قیمت بالاتر عرضه می‌شود. به این شکل کشف قیمت آسان‌تر است و دیگر تولیدکننده مجبور نیست بر قیمت نهایی کالای خود بیفزاید. بدین جهت اگر قیمت تولیدکننده به جای مصرف کننده روی کالا درج شود، قیمت کالاها شفاف‌تر می‌شود و خریداران هم اطمینان پیدا می‌کنند که کالا را با قیمت واقعی می‌خرند.
اگر تولیدکننده قیمت را بالاتر محاسبه کند، در این صورت دولت چه تمهیداتی در نظر گرفته است؟
مبنای محاسبه مالیات واحد تولیدی، قیمت کالا در کارخانه است. اگر تولیدکننده به هر دلیلی قیمت محصول نهایی خود را افزایش دهد، ملزم است که براساس همان عدد پرداخت مالیات داشته باشد. از این‌رو تولیدکنندگان برای اینکه مالیات بیشتری پرداخت نکنند از درج قیمت غیرواقعی امتناع می‌کنند، لذا قیمت نهایی، قیمت واقعی کالا خواهد بود. بدین جهت در این بخش سیستم خود کنترلی داریم.
این روش چه مزایایی خواهد داشت؟ این طرح باعث شفافیت نظام توزیع و هزینه‌های تولید و در نهایت منجر به خریدهای منصفانه می‌شود. بنابراین فلسفه اینکه قیمت مصرف کننده حذف و قیمت تولیدکننده جایگزین شود، شفافیت قیمت‌ها و قدرت محاسبه هزینه‌ها برای خریداران است.
با این روش مصرف کنندگان چگونه باید کالا را خریداری کنند؟
شما وارد فروشگاه می‌شوید و قیمت فروش کالا را در قفسه فروشگاه می‌بینید. به‌عنوان مثال قیمت یک کالا ۱۰۰ تومان است، بعد از آن قیمت تولیدکننده را روی کالا می‌بینید و خودتان محاسبه می‌کنید یا تشخیص می‌دهید که آیا درصد سودی که روی آن کالا آمده منطقی است یا خیر. بر این اساس اگر بخواهید کالایی را که در شهرهای دورتر تولید شده است، خریداری کنید قیمت آن به‌دلیل هزینه حمل‌ونقل بالاتر است. از این‌رو خیلی از خریداران برای آنکه قیمت بالاتری پرداخت نکنند، سعی می‌کنند محصولی را خریداری کنند که محل تولید آن با محل عرضه کالا نزدیک باشد. اینگونه هزینه خانوار کاهش پیدا می‌کند. بدین جهت مشتری می‌تواند کالایی را که به نظر می‌رسد درصد بالای افزایش داشته است؛ خریداری نکند، در چنین شرایطی توزیع کنندگان در فضای رقابتی به سمت تعدیل قیمت‌ها و کاهش سود خود حرکت خواهند کرد.
قیمت مصرف کننده از روی کالاها حذف می‌شود؟
بله، تنها قیمتی که روی کالا خواهد ماند قیمت تولیدکننده است.
در فروشگاه‌ها امکان رصد قیمت‌ها وجود دارد، اما در مغازه‌ها به نظر می‌رسد این فرایند سخت‌تر است؟
در مغازه‌ها هم هیچ مشکلی نیست چرا که خریدار قیمت را از فروشنده می‌پرسد و اگر قیمت منطقی بود می‌تواند خرید خود را انجام دهد؛ تا زمانی که قیمت تولیدکننده روی کالا درج نشود، مصرف‌کنندگان تحت هیچ شرایطی نمی‌توانند تشخیص دهند که آن کالا با قیمت منطقی توزیع شده است یا خیر، حال با طرح جدید (درج قیمت تولیدکننده روی کالا) این امکان به تمام خریداران داده می‌شود که محاسبه قیمت و سود نهایی کالا را داشته باشند.
نهایت افزایش قیمتی که یک کالا از در کارخانه تا مصرف کننده می‌تواند داشته باشد، چقدر است؟
این امر وابسته به نظام حمل‌ونقل کالا است؛ همه تولیدات در یک شهر نیست. اگر کارخانه‌ای در تهران است و کالا قرار است در تهران توزیع شود، ضوابط می‌گوید که توزیع، عمده فروش و خرده فروش حداکثر بین ۱۲ تا ۲۰ درصد می‌توانند سود کنند.
آیا این طرح موفق خواهد بود؟ به نظر می‌رسد چالش‌های آن زیاد است.
کمتر از ۵ کشور در دنیا روی کالاهایشان مانند ما قیمت دارند. کشورهایی که قیمت مصرف کننده ندارند، چه کاری انجام می‌دهند؟ درج قیمت مصرف کننده روی کالا در دنیا مرسوم نیست.
بازار ما به درج قیمت عادت کرده است. محمدرضا نعمت‌زاده وزیر اسبق صمت، قیمت مصرف کننده را از روی برخی از کالاها حذف کرد و بازار در پی این اقدام بشدت دچار تنش شد به گونه‌ای که شریعتمداری وزیر اسبق صمت دوباره نظام قیمت‌گذاری را برگرداند.
حال با درج قیمت تولیدکننده روی کالا می‌خواهیم به سمتی برویم که تمام کشورهای دنیا در مورد کالاهای خود انجام دادند. اگر کالایی گران باشد، مصرف کننده چه کاری باید انجام دهد؟
از قدیم گفتند، جریمه گرانفروش، نخریدن است. خریدار با قیاس قیمت تولید و فروش به این نتیجه می‌رسد که آیا کالا گران است یا خیر. با این اتفاق دیگر نیازی به بازرس و تعزیرات و... نیست چرا که همه مردم خودشان در مورد خرید یک کالا تصمیم می‌گیرند. خریدار اگر احساس کرد کالا گران است تحت هیچ شرایطی آن را خریداری نمی‌کند. همین امر باعث می‌شود که فروشنده به خاطر گرانفروشی (با عدم خرید مردم) از سوی مردم جریمه شود. من بسیار به این طرح خوشبین هستم.
در این طرح احتمال دارد که توزیع کنندگان تبانی کنند و با قیمت واحد یک کالا را به فروش برسانند؟
نمی توانند شیطنت و خطایی را انجام دهند. هیچ خطری احساس نمی‌شود، چرا که دیگر مانند گذشته نمی‌توانند قیمت‌ها را خیلی بالا ببرند. به هر ترتیب قیمت تولیدکننده مشخص است و توزیع کننده و فروشگاه نمی‌تواند قیمت را بالاتر بگذارد و به مصرف کننده تخفیف‌هایی را بدهد که غیرواقعی است. ما می‌خواهیم با همین اتفاق‌ها مبارزه کنیم و اجازه ندهیم که روی قیمت کالا کشیده شود و فروشگاه و مغازه دار تخفیف غیرواقعی بدهند. این رویه باعث می‌شود که بین توزیع‌کنندگان رقابت ایجاد شود و همه برای کاهش قیمت تلاش کنند. رقابت در هزینه‌های پخش باعث می‌شود که کالا با قیمت مناسب‌تر به دست مصرف کننده برسد.
در حال حاضر برای ۸ قلم کالا به‌صورت آزمایشی درج قیمت تولیدکننده دنبال می‌شود؟
ما تعداد محدودی کالا را انتخاب کردیم تا واکنش بازار را ببینیم و تصمیم دقیق تری اتخاذ کنیم. لذا با رصد بازار و بررسی چالش های احتمالی، می توان طرح درج قیمت تولیدکننده بر روی کالا را به خوبی در مورد سایر کالاها پیاده سازی کرد.