ایران از لحاظ جغرافیایی و اقلیمی کشوری منحصر به فرد است به طوری که همزمان در یک منطقه آن می توان برف بازی و اسکی کرد و در منطقه دیگر حمام آفتاب گرفت، این ویژگی را کمتر کشوری در دنیا دارد اما مساله این است که آیا از این موقعیت خاص به نحو مطلوبی استفاده کرده ایم؟ که شواهد در آبهای شمالی و جنوبی کشور نشان می دهد اینطور نیست و ما از داشته های خود به ویژه در بخش دریایی به درستی استفاده نکرده ایم.
آذرماه سال ۱۳۹۳ بود که مقام معظم رهبری به توسعه منطقه مکران در جنوب کشور اشاره کردند و فرمودند " مسئله آبادسازی سواحل مکران نیز جزء کارهای اساسی است که باید با همکاری دولت، برنامه‌های مورد نظر در این منطقه با سرعت بیشتری دنبال شود".بعد از آن بود که توجهات به این سمت کشیده شد و برنامه ها برای آبادی این بخش از سواحل کشور که در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد آغاز شد، در واقع در بند ۲۱ سیاست های کلی برنامه ششم توسعه که از سوی مقام معظم رهبری به دولت ابلاغ شده، توسعه محور چابهار- خرمشهر با تاکید بر توسعه سواحل مکران مورد تاکید قرار گرفته است.
سواحل مکران با داشتن قابلیت‌های فراوان و قرار داشتن در موقعیت جغرافیایی ویژه از اهمیت بالای استراتژیکی برای ایران برخوردار است به طوری که از آن به عنوان گنج نهفته این سرزمین یاد می‌شود و رهبر معظم انقلاب نیز بر توسعه این منطقه همواره تاکید دارند.
استان پهناور سیستان و بلوچستان که سوامل مکران در آن واقع شده در مسیر دو کریدور از سه کریدور ترانزیتی بزرگ دنیا قرار دارد که این امر منطقه مکران را به عنوان جاده ترانزیتی طرح توسعه جنوب شرق مطرح می‌کند که بدون تردید توسعه و عمران سواحل مکران برای جمهوری اسلامی ایران دارای منافع استراتژیک متعدد و مهمی از نظر اقتصادی، سیاسی و نظامی است زیرا به بالفعل تبدیل کردن پتانسیل قابلیت‌های این سواحل مهم منجر به افزایش جایگاه ژئوپلیتیکی ایران در سطح منطقه و حتی جهان می‌شود.
اما مساله مهم در این روند توسعه همراه با پایداری است به این معنا که توسعه موجب تخریب محیط زیست منطقه نشود، می دانیم که در دنیای امروز توسعه غیر قابل اجتناب است اما باید این توسعه پایدار صورت گیرد به این معنا که در عین توسعه و پیشرفت کمترین آسیب به محیط زیست منطقه وارد شود، از طرفی هم می دانیم که محیط زیست دریایی و سواحل کشور دیگر توان توسعه ناپایدار را ندارد به طوری که چندی پیش احمد رضا لاهیجان زاده معاون محیط زیست دریایی و تالابی سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود که استقرار واحدهای صنعتی در سواحل، اجرای طرح های توسعه ای متعدد و متمرکز بر دریا و آلودگی نفتی و تخلفات متعدد ساحل خواری و خشکاندن دریا برای استقرار صنایع بی محابا در حال انجام است که با این روند توسعه ناپایدار، داشته های دریایی خود را تا دو دهه آینده از دست خواهیم داد.
از سوی دیگر با توجه به سیاست های کلی کشور و توجه ویژه مقام معظم رهبری به توسعه مناطق دریایی و سواحل مکران و همچنین توجه دولت به این امر، در آینده نزدیک قرار است جمعیت مناطق ساحلی دریای عمان که در حال حاضر کمتر از یک میلیون نفر است، به ۵ میلیون نفر افزایش یابد.
مساله این است که هر چه جمعیت، تاسیسات شهری و مناطق مسکونی در حاشیه دریا بیشتر شود، تلفات و خطر مخاطرات دریایی نیز بیشتر می شود، شاید در گذشته پدیده‌هایی مانند سونامی در این مناطق رخ داده باشد و ممکن است که حتی از آن مطلع نشده باشیم که شاید به دلیل کم بودن تلفات آن بوده اما زمانی که منطقه توسعه یابد، اهمیت این موضوع به مراتب بیشتر خواهد شد بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست بر داشتن پیوست های زیست محیطی پروژه ها در سواحل مکران تاکید دارد.
برای توسعه سواحل مکران کارگروه توسعه مکران تشکیل شده که با هدف به حداقل رساندن آسیب های زیست محیطی احتمالی در روند توسعه به سواحل مکران، سازمان حفاظت محیط زیست یکی از اعضای فعال این کارگروه است و در تمام جلسات و تصمیم‌گیری‌های مربوط به این طرح شرکت می‌کند.
طرفدار توسعه متوازن در مکران هستیم
مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: منطقه مکران برای سازمان حفاظت محیط زیست اهمیت بسیار زیادی دارد و سیاست سازمان هم این است که منطقه مکران بتواند توسعه متوازنی داشته باشد برخلاف آن چیزی که در عسلویه و بخش های دیگر کشور مانند اصفهان با آن روبرو هستیم، در این راستا طرح های بالادستی که توسط مشاوران انجام شده بود دو سال پیش در سازمان محیط زیست مطرح شد و سازمان هم تشویق کرد که این نقشه ها و زون بندی هایی که انجام شده به شکل رسمی به سازمان محیط زیست منعکس شود تا سازمان نظرات خود را ارائه دهد.
وی افزود: در این طرح ها اشاره شده بود که تصمیم دارند حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون نفر جمعیت را در این منطقه مستقر کنند، در اصلاحیه ای که سازمان محیط زیست در این باره اعلام کرد پیشنهاد داد که حداقل ۵ میلیون نفر در آن منطقه مستقر شوند و تاکید شد تا زیرساخت ها برای این جمعیت آماده شود.
وی اظهارداشت: این پیشنهاد چند علت داشت یکی اینکه ما از سال ۱۳۹۷ دیگر هیچ مجوز جدیدی برای پتروشیمی و صنایع آب بر از جمله فولاد در درون سرزمین صادر نکرده ایم و بخشنامه کردیم که از ابتدای سال ۱۳۹۸ تمام افرادی که در گذشته گزارش ها و درخواست هایی را برای دریافت مجوز فرستاده بودند و تعهداتی را سازمان محیط زیست یا دولت داده بود را به رسمیت می شناسیم و بعد از آن دیگر مجوز جدید نمی دهیم چون احساس ما این است که در داخل سرزمین با توجه به مشکلات آب و آلودگی هایی که وجود دارد هیچ مزیتی برای توسعه صنعت وجود ندارد.
تجریشی گفت: در درون سرزمین دیگر مجوزی برای فعالیت صنایع آب بر مانند پتروشیمی ها نمی دهیم چون آبی وجود ندارد و دیگر پتروشیمی ها هم درخواست نمی کنند، در خراسان جنوبی معادن زیادی وجود دارد که برخی از آنها در سال به ۶ هزار متر مکعب آب نیاز دارد، در واقع این عددی نیست اما این میزان هم تامین نمی شود چون آبی وجود ندارد، بیشتر از یک سال است که وزارت نیرو نمی داند آب مورد نیاز آنها را چگونه تامین کند.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: دوم اینکه می دانستیم در آینده بحث انرژی یکی از چالش های کشور خواهد بود و افزایش هزینه ها دیگر اجازه نمی دهد که صنایع سنگین در داخل سرزمین ایجاد شود، به عنوان مثال اگر قرار باشد سنگ آهن در داخل سرزمین جابجا شود نسبت به حمل و نقل دریایی که در چند سال اخیر بسیار هم توسعه یافته، گران تر تمام می شود یعنی اگر سنگ آهن از استرالیا از طریق دریا وارد کشور شود بسیار مقرون به صرفه تر از حمل آن در داخل کشور است، حتی در برخی از نقاط در داخل کشور هزینه های حمل و نقل به حدی بالا رفته که برای کارفرما مقرون به صرفه است که حتی در داخل سرزمین هم از طریق بنادر جابجا کنند.
وی افزود: بنابراین اگر بتوانیم تمام فعالیت های خود را در کنار دریا داشته باشیم اولا آب به وفور است دوم فضای توسعه ای بسیار زیاد است، از قبل از انقلاب هم تمام طرح های آمایشی حکایت از این داشت که ما در کنار سواحل فرصتی داریم که باید از آنها استفاده کنیم، بر این اساس طرح بالادستی توسعه مکران هم که به دولت ارائه شد و در سال ۱۳۹۹ تصویب شد نیز حکایت از این دارد که تمام حاکمیت به این سمت می رود که در آن منطقه توسعه صنعت و استقرار جمعیت داشته باشیم.
تجریشی گفت: اسنادی که در راستای طرح های توسعه ای در منطقه به سازمان محیط زیست داده بودند را از لحاظ آمایش سرزمین مورد بررسی قرار دادیم و تغییراتی در آنها اعمال کردیم مثلا فعالیت های صنعتی در چه منطقه ای مستقر شوند تا کمترین آسیب محیط زیستی را داشته باشند، به ویژه در منطقه چابهار یک سری تغییرات انجام دادیم، همچنین مکان هایی را مشخص کردیم که در آنجاها فعالیت های انسانی و شهرک ها شکل بگیرد مانند ایجاد شهر " تیس " که کار کارشناسی بر روی آن صورت گرفته است.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: سعی کردیم هر یک از تقاضاهایی که برای ما می آید را به سمت آب هدایت کنیم و صنایع آب بر در جنوب مستقر شوند، همچنین تلاش کردیم تا در بررسی و ارزیابی ها کمک کنیم که مجوزها سریعتر برای آن منطقه صادر شود.
وی افزود: سیاست ما بر این است شهرک هایی که در این منطقه توسط وزارت مسکن و شهرسازی مکان یابی شده دور از مناطق صنعتی باشد، سعی کردیم مکان های صنعتی در جاهایی قرار گیرد که کمترین عوارض محیط زیستی را داشته باشد در واقع در منطقه ای قرار بگیرند که گردش هوا و باد به گونه ای باشد تلمبار آلودگی نداشته باشد، اشتباهی که در عسلویه صورت گرفته و مردم دچار مشکل شده اند، با توجه به هدایتی که صورت گرفته می خواهیم مطمئن شویم که در منطقه یک توسعه متوازنی بر خلاف آن چه که در گذشته در کشور اتفاق افتاده، شکل بگیرد و سازمان محیطزیست با این روند کاملا موافق است و حمایت هم می کند.
تجریشی درباره تغییر دولت و نحوه برگزاری جلسات توسعه مکران گفت: بعید می دانم که با تغییر دولت ها نگاه ها به این مساله تغییر کند اما برای پیشرفت کار حتما باید به لحاظ تشکیلاتی جایگاه و نحوه حکمرانی این موضوع در دولت مشخص شود تا بتوانند برنامه ریزی ها را برای سرمایه گذاری پیش ببرند.
مجلس در توسعه مکران از سازمان محیط زیست حمایت می کند
در این راستا نماینده شهرستان های چابهار، کنارک، نیک شهر، قصرقند، دشتیاری و زرآباد در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا تاکید کرد که توسعه سواحل مکّران بدون ملاحظات زیست محیطی تبدیل به ضدتوسعه می شود.
معین الدین سعیدی گفت: یک تعریف جهان شمولی از توسعه پایدار وجود دارد که می گوید توسعه زمانی پایدار معنا می شود که علاوه بر انتفاع اقتصادی به بحث های زیست محیطی، اجتماعی و توانایی نسل های آینده برای برآورده کردن نیازهای خود هم توجه کند، متاسفانه درباره توسعه سواحل مکّران، برخی از متولیان طرح های توسعه ای چنین نگاهی نداشتند، به همین دلیل بدون رعایت ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی توسعه می تواند تبدیل به ضد توسعه شود.
وی تاکید کرد: این انتظار را داریم کارشناسانی که طرح های توسعه ای را پیگیری می کنند حتما پیوست های زیست محیطی مشخصی داشته باشند؛ این موارد را به رییس سازمان حفاظت محیط زیست هم یادآوری کردیم حتما باید نظارت سازمان محیط زیست بر روی پروژه های توسعه مکران به گونه ای باشد تا شاهد فجایعی که در سایر نقاط افتاده در اینجا نباشیم.
نایب رییس فراکسیون محیط زیست درباره حمایت مجلس از سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: فراکسیون در حوزه های مختلف زیست محیطی ورود خوبی داشته به عنوان مثال توانستیم صید ترال را بعد از دو سال صید مخرب متوقف کنیم، مباحث محیط زیستی می تواند چالش تمام کشور باشد ، اگر امروز در بحث آب در برخی نقاط کشور مشکل داریم به علت بی توجهی به مولفه های زیست محیطی بوده است بنابراین در حوزه های حمایتی هم این اطمینان را به سازمان محیط زیست داده ایم که به رغم شرایط ویژه اقتصادی و مشکلات خاصی که وجود دارد بر حمایت خود از سازمان محیط زیست اصرار داریم.
۹۰۱۴