استقرار برخی نهادهای بین‌المللی و کنسولگری کشورهای مختلف در مشهد و همچنین سفرهای متعدد مقامات سطح بالای کشورهای گوناگون به این شهر که برای دیدار با مسوولان کشورمان به ایران سفر می‌کنند مصداق روشن اهمیت خراسان رضوی به طور عام در سطح منطقه و گاه حتی جهان است.
ایجاد و رشد زیرساختهای مناسب شهری هم باعث شده شرایط لازم برای سفر گردشگران از اقصی نقاط جهان به خراسان رضوی و به ویژه شهر مشهد به خوبی فراهم شود تا به سهولت نه تنها از مراکز فرهنگی، موزه‌ها و نقاط گردشگری این استان دیدن کنند بلکه از نزدیک با ظرفیتهای اقتصادی خراسان رضوی آشنا شوند.
آخرین نمونه از چنین مراودات تاثیرگذاری، سفر هفته اخیر "کازو توشی آیکاوا" سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار کشور ژاپن در ایران به مشهد بود که ظرف سه روز اقامت در مشهد با شخصیتها و مدیران برجسته استان همچون تولیت آستان قدس رضوی، استاندار خراسان رضوی و شهردار مشهد دیدار و گفت و گو کرد.
این سفر و دیدارهای آن با توجه به جایگاه بسیار برجسته و گاه بی‌بدیل ژاپن در عرصه صنعت و فناوری، تجارت بین‌المللی و اقتصاد جهانی می‌تواند دستاوردهای بزرگی نه تنها برای کشورمان بلکه برای خراسان رضوی در حوزه به روز رسانی ظرفیتها و قابلیتهای صنعت و فناوری و تحرک اقتصادی در پی داشته باشد.
از این رو ابعاد و برنامه‌های سفر سفیر ژاپن به مشهد در گزارش زیر مرور شده است.
پیگیری توسعه روابط با ایران و خراسان رضوی
سفیر ژاپن که در آغاز فعالیت دیپلماتیک خود در ایران پیگیری و ارتقای روابط ۲ کشور را به عنوان مهمترین هدف کاری خود عنوان کرده بود در دیدار با استاندار خراسان رضوی در مشهد نیز بر تداوم این رویکرد تاکید و بیان کرد: ژاپن به دنبال توسعه روابط اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران و به خصوص استان خراسان رضوی است.
آیکاوا در جریان این دیدار در محل استانداری خراسان رضوی در مشهد افزود: تمام تلاش خود را می‌کنیم تا مشکلات و موانع پیش روی فعالیت شرکتهای ژاپنی در خراسان رضوی و مشهد را بررسی کرده و آنها را برطرف کنیم.
وی همچنین به خدمات جمهوری اسلامی ایران به مهاجران افغانستان اشاره و بیان کرد: مواضع ایران در مورد مسایل افغانستان و به خصوص مهاجران افغانستانی ساکن در ایران مرا تحت تاثیر قرار داده است.
استاندار خراسان رضوی نیز در این دیدار بر فراهم بودن زمینه لازم برای گسترش فعالیت بخش خصوصی خراسان رضوی با شرکتهای ژاپنی تاکید کرد و گفت: آمادگی داریم مشکلات احتمالی شرکتهای ژاپنی در استان را برطرف و زمینه لازم برای فعالیت در حوزه‌هایی نظیر انرژی‌های نو و پاک را فراهم کنیم و در مورد مراودات اقتصادی، شرکتهای ژاپنی با شرکتهای خراسان رضوی همکاری خوبی دارند.
یعقوبعلی نظری افزود: امیدواریم بتوان با کمک دیگر کشورها به خصوص ژاپن، به مهاجران به ویژه اتباع افغانستان مقیم کشورمان کمک کرد.
همکاری با شهرداری مشهد
این دیپلمات ژاپنی در دیدار با شهردار مشهد نیز سفر خود به خراسان رضوی و به ویژه مشهد را بسیار پربار توصیف و بیان کرد: ژاپن آماده همکاری با شهرداری مشهد به ویژه در حوزه اقتصادی و مدیریت پسماند است چنانکه هم‌اینک نیز "سازمان جایکا " در ژاپن همکاریهای مشترک خوبی با مدیریت پسماند شهرداری مشهد دارد.
آیکاوا افزود: همچنین جایکا در حال همکاری با شهرداری تهران برای تدوین نقشه‌ای جامع در زمینه مقاوم‌سازی سازه‌های شهری است که می‌توان آن را به شهر مشهد نیز گسترش داد.
وی با اشاره به نگاه مثبت شهردار مشهد نسبت به سرمایه‌گذاری خارجی ادامه داد: بر این اساس انتظار داریم فعالیت اقتصادی بخش خصوصی ژاپن در مشهد مورد حمایت قرار گیرد.
سفیر ژاپن در ایران همچنین به همکاری متنوع و گسترده جاری بین ۲ کشور در زمینه مبارزه با کرونا، حمایت از مهاجران افغان ساکن ایران، مدیریت بحران به خصوص در بحث زلزله و حوزه‌های بهداشتی اشاره و بیان کرد: بیشترین روابط در حوزه فعالیت شرکتهای خصوصی ایران و ژاپن است که در چارچوب آن اقدامات متعددی به ویژه در حوزه تولید آهن و ساخت و ساز صورت گرفته است.
آیکاوا افزود: همکاریهای خوبی نیز میان شرکتهای سوزوکی و ایران خودرو وجود دارد و شرکت های بخش خصوصی ژاپن با وجود شرایط سخت تحریم حضور خود را در ایران حفظ کرده‌اند و منتظر هستند تا شرایط بهبود پیدا کند و امیدواریم شهرداری مشهد زمینه خوبی را برای همکاری های دوجانبه ایجاد کند.
شهردار مشهد نیز در دیدار با سفیر ژاپن گفت: شهرداری مشهد آمادگی همکاری با شرکت های ژاپنی در راستای تاسیس شرکتی مشترک برای ساخت مسکن مقاوم و ارزان در مشهد و همچنین تولید برق از زباله را دارد.
سید عبدالله ارجایی به جمعیت سه و نیم میلیون نفری مشهد و رفت و آمد سالانه حدود ۳۰ میلیون زائر داخلی و خارجی در این شهر اشاره کرد و افزود: شهرداری مشهد می تواند در زمینه های مدیریت کمپوست، تفکیک زباله و تولید برق از آن با ژاپن همکاری خوبی داشته باشد. طی ۱۰ سال گذشته سه تفاهمنامه همکاری مشترک میان ژاپن و شهرداری مشهد به امضا رسیده است که این تفاهمنامه‌ها قابلیت تمدید و ادامه کار را دارد.
وی ادامه داد: شهرداری مشهد برای میزبانی همایش تخصصی با حضور شرکتهای خصوصی ژاپن که آمادگی سرمایه‌گذاری در مشهد را داشته باشند آماده است و می‌توان در این همایش و حاشیه آن موانع سرمایه‌گذاری کشور ژاپن در ایران را مورد بررسی دقیق قرار داد.
نگاه راهبردی به ژاپن
همچنین آیکاوا در دیدار با قایم مقام تولیت آستان قدس رضوی بر همکاری ژاپن و ایران در حوزه های مقابله با ویروس کرونا با بهره‌گیری از تجهیزات مدرن پزشکی، مبارزه با تحریمهای ظالمانه آمریکا، ارائه کمکهای بشردوستانه و حمایت از مهاجران افغانستانی مستقر در مرز ایران و افغانستان و روابط دوستانه و دیرینه هر ۲ کشور در توسعه همکاری‌ها تاکید کرد.
قایم مقام تولیت آستان قدس رضوی نیز به سفیر ژاپن گفت: نگاه ما به کشور ژاپن یک نگاه راهبردی است، ایران و ژاپن در طول تاریخ مورد ظلم و سلطه استکبار جهانی قرار گرفته‌اند اما هر ۲ کشور باید با تکیه بر توانمندی‌های داخلی خود با استکبار مبارزه کنند.
مالک رحمتی افزود:امروزه یکی از ابزارهای سلطه که استکبار از آن استفاده می‌کند، تحریم است که ایران و ژاپن درگیر آن هستند و به خوبی با ابعاد آن آشنایی دارند. آمریکای جنایتکار تنها کشور استفاده کننده از سلاح هسته‌ای در طول تاریخ است و هیچ کشوری تهاجم اتمی آمریکا به هیروشیما را فراموش نخواهد کرد و همین آمریکای جنایتکار امروزه به بهانه امکان استفاده از سلاح هسته‌ای، کشورهای مختلف همچون ایران را با ابزارهای سلطه از جمله تحریم، دچار مشکل و محدودیت می‌کند بنابراین دولت‌های ژاپن و ایران باید با اتکا به تجارب گذشته، برای مقابله با تحریمهای ظالمانه آمریکا با یکدیگر متحد شوند.
وی ابراز امیدواری کرد با روی کار آمدن دولت جدید ژاپن، فصل جدیدی از روابط دیپلماتیک ایران و ژاپن در عرصه‌های مختلف از جمله فرهنگی آغاز شود و دولت‌های ۲ کشور با حمایت از هم در برابر استعمار آمریکا همچون گذشته ایستادگی کنند.
دیپلماسی علمی
یکی از راههای گسترش روابط بین الملل، دیپلماسی علمی است و بر همین اساس این دیپلمات کشور ژاپن در بازدید از چند شرکت دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری خراسان گفت: توانمندی و ظرفیت این شرکت‌ها مرا بسیار تحت تاثیر قرار داد.
آیکاوا اولویت های همکاری ژاپن با شرکت های پارک خراسان را در حوزه های نفت، گاز و پتروشیمی، صنایع و تجهیزات پزشکی، حوزه نرم افزار و سخت افزار با استفاده از هوش مصنوعی برشمرد.
وی اضافه کرد: تقویت همکاری بین پارک های علم و فناوری ۲ کشور، حایز اهمیت است و می توان در خصوص همکاری شرکتهای ۲ کشور و احیای شرایط مناسب برای همکاری بین تک تک شرکت های ایرانی و ژاپنی امیدوار بود.
رییس پارک علم و فناوری خراسان نیز با بیان این که کشور ژاپن و فرهنگ کار توام با علم و دانش در این کشور، همیشه برای کشور ما الگو بوده است گفت: ایران جزء هفت کشور تولیدکننده هوش مصنوعی در جهان است و ما در زمینه هوش مصنوعی، نیروی انسانی توانمندی داریم و می‌توانیم در این زمینه همکاری خوبی با شرکت های ژاپنی داشته باشیم.
همچنین سفیر ژاپن در دیدار با رییس دانشگاه فردوسی مشهد، با اشاره به دانش‌آموختگی ۱۰ نفر از اعضای هیات علمی این دانشگاه از کشور ژاپن ابراز امیدواری کرد که با گسترش روابط علمی و دانشگاهی میان دانشگاه‌های کشور ژاپن و دانشگاه فردوسی مشهد امکان بهره‌برداری از ظرفیت استادان ۲ طرف ارتقا یابد.
دکتر محمد کافی رییس دانشگاه فردوسی مشهد هم با اشاره به تحصیل بیش از هزار و ۲۰۰ دانشجوی تبعه کشور افغانستان در ایران و مشکلات پیش آمده برای آنها به واسطه تحولات سیاسی در آن کشور، درخواست همکاری دولت ژاپن برای رفع برخی از مشکلات این دانشجویان را مطرح کرد.
سفیر ژاپن نیز قول مساعدت در بهبود وضعیت دانشجویان تبعه افغانستان و فراهم سازی بسترهای لازم برای گسترش دیپلماسی علمی میان دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه‌های ژاپن را داد.
در این دیدار همکاریهای دانشگاه فردوسی مشهد با نهادهای علمی کشور ژاپن، در حوزه‌های گردشگری ـ فرهنگی برای استادان و دانشجویان کشور ژاپن، همکاری در حوزه مهندسی و فناوری و فرصت مطالعاتی استادان و دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد در دانشگاه‌های معتبر ژاپن، اجرای طرح‌های پژوهشی مشترک، تبادل استاد و دانشجو و تسهیل حضور هیات های دانشگاهی از کشور ژاپن در دانشگاه فردوسی مشهد مورد تاکید قرار گرفت.
بررسی وضعیت مهاجران افغانستانی
یکی از اهداف سفر هیات ژاپنی به خراسان رضوی بررسی وضعیت مهاجران افغانستانی اعلام شد.
در همین ارتباط رییس نمایندگی وزارت امور خارجه در شمال و شرق کشور گفت: کشور ژاپن ۲.۵ میلیون دلار برای رسیدگی به وضعیت مهاجران افغانستانی که اکنون در ایران اقامت دارند، اختصاص داده است که بخشی از این کمک‌ها به استان خراسان رضوی تعلق خواهد گرفت.
محمد بهشتی منفرد افزود: آقای ایکاوا همچنین به شهرستان تربت‌جام سفر و از وضعیت اقامت پناهندگان افغانستانی در مهمانشهر این شهرستان بازدید کرد.
صفحه اینستاگرام سفارت ژاپن در ایران نیز با انتشار مطلبی با اشاره به سفر این دیپلملت ژاپنی به خراسان رضوی و بازدید از مراکز حمایت از پناهندگان افغان در این استان در مرز دوغارون و مهمانشهر تربت جام چنین نوشت: در تربت جام یک مرکز درمانی و یک مدرسه که ۲۰ سال پیش با حمایت مالی دولت ژاپن ساخته شده بود همچنان به فعالیت خود برای تامین نیازهای اولیه مهاجران افغان در این شهرک ادامه می‌دهند.
همچنین سفارت ژاپن اعلام کرد: دولت ژاپن تصمیم گرفت چهار میلیون دلار برای پروژه‌های حمایتی جدید در ایران به منظور رسیدگی فوری به بحران انسانی پناهجویان افغان اختصاص دهد. این حمایت شامل کمک های بهداشتی و غذایی به پناهجویان افغان و ارتقای توانایی مدیریت مرزی ایران است و ژاپن برای رسیدگی به مسایل ناشی از تحولات افغانستان به همکاری با دولت ایران ادامه خواهد داد.
از سوی دیگر مدیرکل امور اتباع خارجی خراسان رضوی نیز گفت: مجموع کمکهای بین‌المللی حداکثر چهار درصد نیازهای اتباع خارجی در ایران را پوشش می‌دهد و بقیه نیازها را دولت ایران تامین مالی می‌کند.
محمدتقی هاشمی با اشاره به دیدارها و بازدیدهای مسوولان نهادها و سازمانهای بین المللی و آشنایی بیشتر آنها با وضعیت موجود افزود: این دیدارها فرصتی فراهم می‌کند تا نهادهای بین‌المللی و کشورهای خارجی در انجام وظایف خود نسبت به پناهجویان به کشور ایران بر اساس کنوانسیون‌های بین المللی انگیزه بیشتری پیدا کنند به عنوان نمونه در دیدار چندی پیش مسوولان سازمان ملل آنها به ما اعلام کردند در برنامه ۲۰۲۲ مبلغ ۳۰۰ میلیون دلار را به ایران اختصاص خواهند داد.
وی ادامه داد: سفیر ژاپن پس از حضور در مهمانشهر تربت جام و مرز دوغارون از خدمات بی‌نظیر جمهوری اسلامی ایران تشکر کرد و گفت با جدیت مسایل مرتبط با پناهجویان افغان را دنبال خواهد کرد.
مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی افزود: در سالهای گذشته و با کمک سفارت ژاپن در ایران مدرسه و کلینیکی بهداشتی برای پناهجویان افغان ساخته شد ولی اکنون امکانات و وسایل آن فرسوده و حتی غیرقابل استفاده شده است و این بازدید در تصمیم گیری برای افزایش کمک به پناهجویان تاثیرگذار بود.
همچنین سفیر ژاپن در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به تحولات اخیر در کشور افغانستان، تلاش خواهیم کرد تا همکاریهای جدید و بیشتری را برای حمایت از پناهجویان افغانستانی صورت دهیم.
ایکاوا همچنین با اشاره به سه میلیون دُز واکسن هدایی ژاپن به ایران افزود: مبارزه با ویروس کرونا هنوز پایان نیافته است و ادامه دارد و دولت ژاپن هم سعی دارد تا در مورد کنترل ویروس کرونا با ایران همکاری داشته باشد و اطلاع دارم که بخشی از واکسن‌های اهدایی نصیب پناهجویان افغان شده است.