پنجم دی ماه سالروز زلزله بم است که بنا بر تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی، "روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی" نامیده شده است و هدف از یادآوری و بزرگداشت آن جلب نظر و توجه عمومی به مخاطرات ناشی از وقوع پدیده‌های طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان، خشکسالی و شناسایی عوامل پیشگیری و کاهش خسارات ناشی از آن به ویژه تلفات جانی و گسترش فرهنگ ایمنی در جامعه است.
در این میان شناخت پدیده زلزله و سایر سوانح طبیعی و ارائه الگوهای مناسب برای رفتار جمعی و فردی مردم در قبل، حین و بعد از این سوانح می تواند اثرات مخرب آن را به میزان قابل توجهی کاهش دهد، از طرفی قرار گرفتن ایران در بخشی از کمربند کوهزائی آلپ هیمالیا که یکی از جوان‌ترین نواحی کوهزائی جهان محسوب می شود باعث شده که فلات ایران از لحاظ زلزله خیزی بسیار فعال بوده و هر از چند گاهی هزاران نفر با رویداد زمین لرزه های ویرانگر به کام نیستی بروند.
زمین لرزه های سال ۱۳۶۹ استانهای گیلان و زنجان، زمین لرزه ۱۳۷۴ استانهای اردبیل و خراسان، زمین لرزه پنجم دی ماه سال ۱۳۸۲ استان کرمان(بم)، زمین لرزه سال ۱۳۸۳ استان مازندران(بلده) و زمین لرزه سال ۱۳۹۶ کرمانشاه و غیره نمونه هایی از این نوع حوادث کشورمان درسالهای گذشته به شمار می رود که این مهم آمادگی های روز افزون برای مقابله با آن را بیش از گذشته ضروری می کند.
در این میان به این مهم باید توجه داشت که اغلب پیشرفت‌هایی که در زمینه زمین لرزه طی ۵۰ سال گذشته حاصل شده، مربوط به آمادگی برای زلزله همچنین در حیطه مهندسی عمران بوده که در این حیطه طی چند دهه اخیر استانداردهایی برای ساخت ساختمان‌ها در نظر گرفته شده است تا مقاومت آن‌ها در برابر نیروی امواج زمین لرزه افزایش یابد.
از استانداردهای جدید می‌توان به تقویت مصالح اشاره کرد، طراحی بناها به شیوه‌ای که از انعطاف پذیری لازم برای جذب ارتعاش‌ها برخوردار باشند بدون آن که تخریب شوند، یکی دیگر از این روش هاست. همچنین طراحی ساختمان‌ها به گونه ای که بتوانند این ضربه‌ها را بگیرند، به ویژه در مناطقی که زلزله خیز هستند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.
بنا بر اعلام مسوولان استانی نیز موضوع زلزله علاوه بر آموزش های لازم، مقاوم سازی واحدهای مسکونی نیز بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته بطوری که این روند در مقایسه با سال های گذشته روند روبه رشدی داشته که استقبال ساکنان روستاها می تواند چشم انداز بهتری را فراهم کند.
به گفته مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان زنجان ساخت واحدهای مسکونی مقاوم و امن در مقابل خطرات حوادث طبیعی، ترویج مقاوم‌سازی و افزایش آگاهی روستائیان برای بالا بردن کیفیت و اهمیت مکان ساخت بناها اهمیت زیادی دارد و در این میان فناوری های نوین ساخت و ساز مسکن، سرعت و کیفیت را در ساخت بنا بالا می برد.
رضا خواجه ای می افزاید: زمین لرزه یکی از بلایای طبیعی بسیار حائز اهمیت است که تا به امروز امکان پیش بینی دقیق زمان و مکان آن وجود نداشته، به همین دلیل بهترین راهکار برای مقابله با این حادثه، مقاوم سازی ساختمان ها در برابر زلزله است تا در صورت وقوع آن آسیب و خسارت جانی و مالی به حداقل ممکن برسد.
وی اضافه می کند: طی چند دهه گذشته استانداردهایی برای ساخت ساختمان ها در نظر گرفته شده است تا مقاومت آن ها در برابر نیروی امواج زمین لرزه افزایش یابد.
این مسوول با اشاره به اینکه، از استانداردهای جدید می توان در تقویت مصالح استفاده کرد ادامه می دهد: همچنین باید طراحی بناها به شیوه ای باشد که از انعطاف پذیری لازم برای جذب ارتعاش ها برخوردار باشند.
مدیرکل بنیاد مسکن استان زنجان با بیان اینکه حرکت استمراری علم در عرصه مهندسی سازه و مهندسی زلزله موجب شده است تا برای بهسازی و مقاوم سازی ساختمان و سازه در سال های اخیر از روش های نوین و مصالح جدیدی بهره گرفته شود اظهار می کند: بلکه بتوان از این طریق ضمن حفظ جان انسان‌ها، افزایش پایداری سازه‌های مهم در برابر زلزله، حفظ سرمایه‌های ملی و ارتقای توان کشور برای مدیریت مطلوب بحران ناشی از زلزله کمک کرد.
وی همچنین ترویج اصول فنی ساختمان سازی و رشد آگاهی عمومی، هدایت بافت فیزیکی روستاها و بهسازی محیط زیست و سکونتگاههای روستایی براساس طرح‌های هادی روستایی، بالا بردن کیفیت ساخت و سازهای روستایی، استفاده صحیح از مصالح مقاوم و استاندارد، شناسایی، به کارگیری و ساماندهی نیروهای انسانی بومی‌مستعد در فن ساختمان سازی روستایی و بالا بردن سطح دانش فنی و اجرایی ناظرین با آموزش علمی‌و عملی مستمر آنان را امری مهم ذکر کرد.
مهندسان نقش و مسوولیت خطیری در نظارت بر ساخت و سازها بر عهده دارند
مدیرکل بنیاد مسکن استان زنجان در ادامه مقاوم سازی بافتهای فرسوده را ضروری ترین اقدام در جهت توسعه روستایی عنوان و اضافه می کند: توسعه مقاوم سازی بافت های فرسوده موضوعی است که در حوادث و زلزله های ویرانگر کارکرد آن بیشتر مشخص می شود، بطوری که در اغلب زمین لرزه های بالای پنج ریشتر و حتی ۶ ریشتر که منجر به خسارت شده است بافت های بهسازی شده در روستاها کمترین آسیب را دیده اند و بنیاد مسکن دراین حوزه کارنامه درخشانی دارد.
وی نظارت بر ساخت و سازهای روستایی به صورت اصولی و ترویج فرهنگ مقاوم‌سازی را از اهداف اصلی بنیاد مسکن بیان می کند و می گوید: مهندسان نقش و مسوولیت خطیری در نظارت بر ساخت و سازها بر عهده دارند تا ساختمان‌ها با اصول فنی و طبق آیین‌نامه مقررات ملی ساختمان بنا شوند.
خواجه ای با بیان اینکه، بنیاد مسکن استان برای مقابله با تهدید سوانح طبیعی، عملیات پیشگیری پیش از وقوع سانحه را با اجرای طرح ویژه بهسازی و نوسازی سکونت گاههای آسیب‌پذیر روستایی و همچنین بازسازی مناطق سانحه‌دیده پس از وقوع سانحه همواره در دستور کار خود قرار داده است یادآوری می کند: هم اکنون در سطح استان ۹۲ هزار و ۶۷۸ واحد مسکونی روستایی شناسایی شد که می توان گفت تاکنون ۵۵ درصد از واحدهای مسکونی روستایی استان معادل ۵۱ هزار واحد در مقابل زلزله مقاوم سازی شده اندکه امیدواریم با ترویج فرهنگ مقاوم سازی ساخت و سازها در مناطق روستایی، این میزان افزایش یابد.
۳۷ درصد روستاهای محدوه گسل مقاوم سازی شده است
این مسوول با اشاره به تعداد روستاهای محدوده گسل این استان اضافه می کند: در زمان حاضر ۱۵۳ روستا به تعداد ۱۸ هزارو ۷۳۴ واحد مسکونی در این محدوده هستند که :با کارهای انجام گرفته از این تعداد ۶ هزار ۶ واحد معادل ۳۷ درصد مقاوم سازی شده است.
وی اضافه می کند: با توجه به وضعیت و پتانسیل های موجود روستاها تعداد ۱۳۴ ناظر فنی دارای صلاحیت نظارت بر ساخت و سازهای روستایی را برعهده دارند.
به گفته خواجه ای، همچنین ۱۵ دفتر فنی و مهندسی دیگر جهت طراحی واحدهای مسکونی روستایی وجود دارد و از طرفی تا زمانیکه برای ساخت یک مسکن از مصالح باکیفیت استفاده شود و بر اساس استانداردهای لازم ساخت‌وساز انجام گیرد احتمال خسارات وارده بسیار کاهش می یابد.
این مسوول اعطای تسهیلات طرح ویژه بهسازی و مقاوم سازی با کارمزد پنج درصد تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان به واحدهای مسکونی روستایی و شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر را از اقدامات مهم بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در راستای کاهش آسیب های ناشی از حوادث غیرمترقبه ذکر کرد.
۴۰ گسل پیرامون و داخل استان را تهدید می‌کند
مدیرکل بحران استان زنجان با اشاره به اینکه این استان نیز استانهای زلزله‌خیز است ادامه می دهد: با توجه به همین موضوع حفظ آمادگی باید همواره مورد توجه دستگاههای متولی امر مدیریت بحران استان قرار گیرد.
صفی الله کرامتی با بیان اینکه به همت دانشمندان دانشگاههای علوم پایه و زنجان اقداماتی در شناسایی گسل‌های زلزله انجام گرفته است، اضافه می کند: زنجان جزو شهرهای مطرح در کشور است که حرائم گسل‌ها را مشخص و آن را به مراکز ذیصلاح شهرداری و اداره کل راه و شهرسازی اعلام کرده است.
به گفته این مسوول، بر این اساس به این ۲ دستگاه تاکید شده است که در حرائم گسل های تعیین شده کمترین ساخت و سازها داشته باشند و در صورت انجام نیز این مهم بر اساس محاسبات لازم باشد.
این مسوول با تاکید بر اینکه در زمینه زلزله برنامه های خوبی در استان انجام شده است، اظهار می کند: مطالعات وسیعی انجام گرفته که در صورت بروز زلزله و با همکاری و همراهی مردم کمترین چالش و مشکلات رخ خواهد داد.
وی اضافه می کند: انتظار بر این است که مردم در حوادث آمادگی لازم را داشته باشند و این نوع مانورها را در منازل خود تمرین کنند تا زمان بروز حادثه ای، خونسردی خود را حفظ کرده و در واقع خود را ایمن کنند.
این مسوول با اشاره به اینکه ممارست در این نوع تمرین ها در منزل از سوی خانواده ها می تواند کمترین چالش و مشکلات را در بروز حادثه فراهم کند، ادامه می دهد: تلاش در راستای نهادینه سازی فرهنگ ایمنی و آموزش با برگزاری مانورهای خانوادگی آثار بهتری را به دنبال دارد.
کرامتی با بیان اینکه با نگاهی به زمین لرزه های مختلف در کشور می توان دریافت میزان آسیب های جانی در مقایسه با قبل کاهش چشمگیری داشته است، می افزاید: این موضوع به مقاوم‌سازی منازل مسکونی به ویژه در روستاها باز می گردد و اطلاع رسانی و آگاهی بخشی ها در این زمینه بسیار موثر بوده است.
وی با اشاره به اینکه آموزش های مقابله با زمین لرزه در کشورمان نسبت به گذشته جدی تر شده است، خاطرنشان می کند: تداوم این آموزش ها در بین عموم به ویژه دانش آموزان در کاهش میزان خسارات تاثیر بسزایی داشته است چرا که این قشر همین آموزش ها را به منازل خود سوق می دهند.
دهیاران در مقابله با بحران نقش اساسی دارند
وی با اشاره به نقش موثر دهیاران در مقابله با بحران در روستاها به عنوان مدیران بحران روستایی، اظهار می کند: تمهیدات دهیاران در روستاها تاثیر بسزایی در مدیریت بحران در این مناطق دارد، به دلیل توجیه دهیاران و ارائه آموزش‌های لازم به آنان باید مورد توجه جدی قرار گیرد، چرا کههر چه سطح آموزش‌ها بالاتر باشد در زمان حادثه کمتر دچار تلفات خواهیم شد.
کرامتی با بیان اینکه به برکت نظام جمهوری اسلامی، اقدامات خوبی در سطح شهرها و روستاها در حوزه مقاوم‌سازی منازل مسکونی انجام گرفته است، می افزاید: یکی از موضوعاتی که در حوزه بحران به آن توجه ویژه در استان وجود دارد، مقاوم‌سازی است و با توجه به همین موضوع میانگین استانی مقاوم سازی واحدهای مسکونی به ۵۲ درصد رسیده است.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان با بیان اینکه یکی از موضوعاتی که در حوزه مقاوم‌سازی باید مورد توجه جدی قرار گیرد، آگاه‌سازی مردم به ویژه ساکنان مناطق روستایی است، خاطر نشان می کند: تجربه ثابت کرده است ساختمان‌های غیرمقاوم همواره در مقابل بلایای طبیعی خسارت جانی و مالی به بار می‌آورند.