طرح هادی به منظور توجه به روستاها، بازسازی، توسعه، ارتقاء کیفیت، آسایش، بهداشت محیط های مسکونی و سالم سازی محیط زیست برای جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها در نظر گرفته شده این در حالی است که هر ساله با افزایش مهاجرپذیری به روستاهای استان تهران و ساخت و سازهایی بیش از حد تصور در آنها، اکنون بخش عمده روستاهای تهران از نظام کالبدی روستایی با رویکرد تولید فاصله گرفته و تبدیل به خوابگاه و کلونی‌های جمعیتی شده است.
در رابطه با چالش هایی که روستاهای حاشیه تهران با آنها روبرو هستند نظر اهالی بخش خاوران از توابع شهرستان ری را جویا شدیم تا بهتر بتوان درباره موفقیت یا عدم موفقیت طرح هادی قضاوت کرد، دهیار عباس آباد علاقبند می‌گوید: با توجه به اینکه روستاها نزدیک شهر تهران قرار گرفته و حاشیه نشینی و واحدهای صنعتی گریبان روستا را گرفته به دلیل از بین رفتن آب، بخش کشاورزی ضعیف شده و روستاها برای ساکنان و مهاجران به خوابگاه تبدیل شده است.
داود عرب عامری با بیان اینکه به طرح‌های هادی از بالا به پایین نگاه می شود و روستاها را به عنوان مجموعه کوچک و بی اهمیت در نظر می گیرند، افزود: در توسعه بافت روستاها نهادهای دیگر همچون جهادکشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست نظر می دهند و آنها اجازه توسعه روستاها را نمی‌دهند.
به گفته وی طرح‌های هادی که به دست دهیارها می‌رسد دردی را دوا نمی کند و مسئولان فقط به دنبال این هستند که بگویند طرح‌ها تهیه شده است.
عامری با بیان اینکه در طرح‌های هادی فقط برای تهیه نقشه و طرح ها اعتبار در نظر گرفته می‌شود، خاطرنشان کرد: کارشناسان بنیاد مسکن استان تهران در طرح هادی بدون نظر دهیار بر روی اراضی و ملک های روستائیان دستور تغییر کاربری هایی نظیر فضای سبز، اصلاح معابر، مکان‌های تفریحی و انتظامی را صادر می کند و چون این تغییر کاربری بر روی زمین های مردم صورت گرفته اجرای طرح ها با شکست مواجه می شود.
وی افزود: طرح‌های هادی روستایی در استان فقط در بخش مقاوم سازی و ساخت و ساز اجرا می شود.
دهیار روستای گردشگری چالطرخان در بخش قلعه نو از توابع شهرستان ری نیز در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: هزار هکتار زمین کشاورزی در این روستا وجود دارد و شغل بیشتر ساکنان آن کشاورزی است به همین دلیل مردم کمتر از روستا به شهر مهاجرت می‌کنند.
احمد عباسی افزود: در برخی از روستاهای تهران که پتانسیل اقتصادی و آب برای کشاورزی وجود ندارد مردم ناگزیرند برای کار به شهر بروند و مهاجران نیز از سایر نقاط کشور که برای کار به تهران می آیند به دلیل اینکه میزان اجاره بها در روستاها کمتر است در این مکان ها ساکن می شوند.
وی با بیان اینکه طرح‌های هادی روستایی پس از ۱۰ سال باید بازنگری شود، تاکید کرد: با وجود اینکه ۱۸ سال از ابلاغ طرح روستای چالطرخان می‌گذرد تاکنون این طرح بازنگری نشده است.
عباسی خاطرنشان کرد: طرح‌های هادی روستاها چراغ هدایت دهیاران هستند و آنها براساس این طرح ها به کاربری املاک پی می برند و می توانند مجوز تجاری، مسکونی یا فضاهای عمومی را صادر کنند.
این دهیار روستای گردشگری چالطرخان در بخش قلعه نو اذعان داشت: کارشناسانی که از سوی بنیاد مسکن استان تهران به روستا می‌آیند از وضعیت روستا مطلع نیستند و در طرح توسعه بدون هماهنگی دهیارها بر روی املاک روستاییان کاربری هایی نظیر فضای سبز و مراکز آموزشی در نظر می گیرند که این امر نارضایتی مردم را به دنبال دارد.
عباسی با انتقاد از اینکه دهیاران در جلسه‌های طرح هادی که در بنیاد مسکن برگزار می‌شود حق رای ندارند، یادآور شد: به دلیل اشتباه کارشناسان در طرح‌های هادی، طرح های توسعه ای قابل اجرا نیست و چندین سال طول می‌کشد تا بخشی از اراضی به روستا الحاق شود.
طرح هادی تنها نسخه شفا بخش مشکلات روستاها نیست
معاون عمران روستایی بنیادمسکن انقلاب اسلامی استان تهران نیز در این خصوص می‌گوید: طرح هادی تنها نسخه شفا بخش مشکلات روستاها نیست امروزه مولفه‌های متعددی در توسعه سکونتگاه‌های روستایی از جمله مهاجرت، گرانی، میزان اجاره بها در شهر، مهاجرت از مناطق مختلف، خشکسالی، اتباع خارجی، ناپایداری وضعیت اقتصادی و مشکلات معیشتی، اثرگذار است وقتی این مسائل در طول دوره اجرایی طرح‌های هادی اتفاق می‌افتد بالطبع در فضای پیش بینی شده طرح اثر مستقیم دارد.
علی خوئینی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه فضای پیش بینی شده برای رفع نیاز ساکنان هر روستا بر اثر آمار رسمی کشور محاسبه و طراحی شده که در صورت بروز هر کدام از مولفه های ذکر شده، امکانات در محیط روستا مستلزم بازنگری و تغییر است، افزود: تغییرات و بازنگری نیازمند رعایت اقدامات قانونی است، روستاهای اطراف کلانشهرها از جمله تهران که بیشتر پذیرای بخش وسیعی از مهاجران است به ناچار با رعایت قانون، توسعه فضای سکونتگاه های آنها در حد نرخ رشد طبیعی محاسبه و اعمال می شود که پاسخگوی تقاضای روزافزون اینگونه روستاها نیست.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم این موضوع را به صورت منطقی و علمی در یک برنامه میان مدت و بلند مدت حل کنیم باید مشکلات معیشتی و دلایل از مبدا مهاجر فرست نیز حل و فصل شود و در راه حل کوتاه مدت نیز امکان ترمیم فضای توسعه به تناسب نیاز روز سکونتگاه ها وجود دارد که روش خوبی نیست و اصلاح قانون و امکان پیش بینی فضای توسعه اینگونه روستاها باید براساس نرخ رشد واقعی جمعیتی آنها باشد.
خوئینی بیان کرد: نگاه اقتصادی شهرداری ها به حریم روستاهای بزرگ در کنار شهرها با وجود صراحت قانون مبنی بر داشتن حریم مغفول مانده به همین دلیل توسعه روستاها را با چالش جدی مواجه کرده است که باید برای روستاها در این رابطه تدبیری اندیشیده و یا قانون اصلاح شود.
وی افزود: بخش عمده روستاها در حریم شهرها از منظر تقسیمات سیاسی به عنوان روستا محسوب می‌شوند اما در واقعیت نشانی از مولفه های روستایی ندارند بلکه به عنوان سکونتگاه‌های خوابگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد بنابراین شاید بهتر باشد که واژه ای جدید با عنوان روستا شهر در ادبیات شهرسازی و نظام برنامه ریزی تدوین و تعریف شود تا نیاز اینگونه سکونتگاه‌ها مبنی بر واقعیت موجود بازنگری، مطالعه و طراحی شود.
۲ هزار میلیارد تومان برای تکمیل طرح‌های هادی استان تهران نیاز است
معاون عمران روستایی بنیادمسکن انقلاب اسلامی استان تهران با بیان اینکه حدود ۴۹۰ روستای بالای ۲۰ خانوار، واجد شرایط تهیه طرح هادی در این استان است که برای آنها طرح تهیه و در ۳۸۲ روستا حداقل یک بار اجرا شده است، گفت: برای بهسازی معابر و تکمیل اجرای طرح‌های هادی در استان تهران حدود ۲ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است.
خوئینی ادامه داد: طرح هادی در راستای اجرای جوی و جدول، پیاده رو سازی، آسفالت، سنگفرش معابر و تقویت مراکز محله های روستایی با هدف تقویت حفظ تعلق خاطر روستاییان به محیط روستایی، افزایش سطح رضایتمندی اهالی، ارتقاء بهداشت محیط، ایجاد ارزش افزوده برای املاک روستا، اصلاح هندسی معابر و در نتیجه تسهیل طرح عبور و مرور انجام می‌شود.
به گفته وی، برای تسریع در روند رسیدگی و بازنگری طرح های هادی، تعیین تکلیف روستاهای واقع در حریم کیفی رودخانه ها، روستاهای واقع در مناطق حفاظت شده محیط زیست و حل و فصل عدم ضرورت اخذ مجوز تبصره یک ماده یک قانون حفظ اراضی زراعی و باغی از سوی جهاد کشاورزی ضروری است.
معاون عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان تهران با بیان اینکه از محل سایر منابع استانی و ملی بیش از ۴۰ میلیارد تومان برای اجرای طرح هادی پیش بینی شده که به تناسب تخصیص طرح ها اجرایی و عملیاتی می‌شود، خاطرنشان کرد: ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان نیز برای بازنگری طرح‌های هادی در نظر گرفته شده است.
خوئینی افزود: امسال ۵۹ میلیارد تومان نیز از محل قیر یارانه ای برای بهسازی معابر تخصیص داده شد و دهیاران و مسئولان محلی می‌توانند برای دریافت قیر رایگان به بنیاد مسکن استان تهران مراجعه کنند.
طرح هادی ١٥٠ روستای استان تهران در حال بازنگری است
معاون عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان تهران با بیان اینکه طرح هادی در ۱۵۰ روستای این استان در حال بازنگری است، گفت: این طرح باید در ۱۵۰ روستای دیگر نیز بازنگری شود.
خوئینی افزود: مرحله نخست طرح هادی تاکنون در ۳۸۲ روستا اجرا شده است و براساس برنامه‌ریزی های صورت گرفته این طرح امسال با ٤٨٠ میلیارد ریال اعتبار در ۴۴ روستای دیگر استان تهران اجرا می‌شود.
وی ادامه داد: از یکهزار و ٣٤ روستا و آبادی در استان تهران در ٥٣٠ آبادی بیش از٢٠ خانوار سکونت دارند که از این تعداد به ۴۸۹ آبادی با توجه به ماده ۲ و سه تقسیمات کشوری روستا اتلاق می‌شود.
به گفته خوئینی برای تمام روستاهای استان تهران طرح هادی تهیه شده که البته ممکن است تعداد محدودی از آبادی ها براساس آمار رسمی سال ۱۳۹۵ از ٢٠ خانوار برخوردار شده باشند که در حال برنامه ریزی و شناسایی برای اینگونه آبادی ها هستیم.
معاون عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان تهران در خصوص زمانبر بودن تصویب طرح های هادی نیز خاطرنشان کرد: فرایند طرح هادی از منظر کلی به دو بخش تهیه و تصویب تقسیم می‌شود در قسمت تهیه طرح هادی، توانایی فنی در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان تهران وجود دارد تا در مدت ۶ ماه تمام طرح های روستایی بازنگری شود.
خوئینی اذعان داشت: کمیته تصویب طرح هادی متشکل از نهادها و دستگاه‌های اجرایی متعددی است که اعلام نظر آنها با رعایت ملاحظات سازمانی و مقررات در خصوص طرح های تهیه شده از قبیل سازمان جهاد کشاورزی در خصوص اراضی باغی و کشاورزی، اداره آب منطقه ای در خصوص حریم کمی کیفی رودخانه، محیط زیست در خصوص مناطق حفاظت شده روند تصویب طرح هادی را زمانبر می کنند.
وی اضافه کرد: همچنین تعیین تکلیف ساخت و سازهای غیرمجاز در اطراف روستا، به طور کلی فرایند تسریع بررسی و تصویب طرح ها را در استان تهران با چالش روبروکرده که نیازمند چاره اندیشی مدیریتی است.
معاون عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان تهران همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا طرح هادی با نیازهای روز روستا انطباق دارد، یادآور شد: تهیه طرح هادی هر روستا مبتنی بر تامین نیاز توسعه روستا در رابطه با فضای های خدماتی و مسکونی مبتنی بر جمعیت خانوار بومی ساکن در روستاها است اما در استان تهران بخش عمده روستاهای پرجمعیت در حریم شهرها واقع شده که به ناچار برای رعایت الزامات قانونی نرخ رشد اینگونه روستا باید در حد نرخ رشد طبیعی لحاظ شود، در حالی که این روستاها کانون تجمع و عمدتا نقش خوابگاهی دارند لذا سطوح پیش بینی شده برای جمعیت آنها ناکافی است.
تصویب ۲۴ میلیارد تومان برای بازنگری طرح هادی در روستاهای تهران
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان تهران نیز با بیان اینکه افق طرح هادی در برخی از روستاها به پایان رسیده است، گفت: ۲۴ میلیارد تومان اعتبار برای بازنگری ۱۲۰ طرح هادی در روستاهای این استان به تصویب رسیده که با تخصیص آن، مشکلی در خصوص بازنگری نخواهیم داشت.
غلامرضا صالحی با بیان اینکه الحاقات مربوط به طرح هادی با انجام نیازسنجی و در نظرگیری نرخ رشد امکانپذیر است، افزود: تنها سرشماری سال ۹۵ در بازنگری طرح هادی ملاک عمل است.
وی ادامه داد: در صورت ابلاغ اعتبار طرح هادی سال ۱۴۰۰ و تخصیص اعتبار، اقدامات لازم در دستور کار قرار می گیرد.
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان تهران با بیان اینکه منازل افرادی که نیاز به تعمیر داشته و ضوابط فنی در آنها رعایت نشده باشد، می‌توانند از تسهیلات مقاوم سازی بهره مند شوند، گفت: اولویت واگذاری زمین برای مسکن جوانان و ساخت و سازهای مربوط به بنیاد مسکن با افراد بومی است.
صالحی افزود: همچنین افراد کم توان مالی که توان پرداخت ندارند و یا تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار دارند نیز می‌توانند از تسهیلات اجاره ۹۹ ساله زمین بهره‌مند شوند.
وی همچنین در خصوص طرح هادی و افزایش بافت در هفت روستای بخش مرکزی دماوند، گفت: اعتبار این طرح ها تامین شده و طرح ها در دست بازنگری و انجام است.
صالحی خاطرنشان کرد: طرح هادی روستای لی‌پشت در نشست کمیته تصویب استان مصوب شده و در اعتبار سال ۱۴۰۱، در اولویت تهیه و بازنگری قرار می‌گیرد.
در پایان باید گفت که برای افزایش رضایتمندی، اثربخشی و کارآمدی طرح‌های هادی مشارکت مسئولانه و جدی دستگاه های عضو، کمیته بررسی تصویب طرح های هادی، اصلاح و یا ایجاد برخی از ضوابط و مقررات این طرح، ضروری به نظر می رسد.