به گزارش خبرنگار ایرنا، جمعیت کمی و کیفی یکی از مهم ترین مؤلفه های قدرت، و تحولات جمعیتی در کشور بر حسب عوامل و یا پیامدهای آن، دارای ابعادی است. براین اساس یکی از نگرانی ها، کاهش شدید باروری است که خود دارای پیامدهایی است.
آمارها حاکی از کاهش میزان باروری به زیر سطح جایگزینی است. به موازات این روند کاهنده، شاهد افزایش نسبت خانواده های تک فرزند هستیم.
این تغییر در ساختار خانواده و کاهش تعداد فرزند، تغییر در روابط درونی خانواده و شیوه زندگی تک فرزندی را به همراه دارد که نیاز است به منزله پدیده ای اجتماعی که شاید معایب آن بیش از مزایایش باشد مورد مداقه و بررسی قرار گیرد.
تک فرزندی اپیدمی شایع در دوران ماست
روانشناس و روان درمانگر روز جمعه در گفت وگوی اختصاصی با ایرنا و در توضیح مزایا و معایب تک فرزندی و نقش این موضوع در تریبت و شخصیت فرزندان بیان کرد: تک فرزندی اپیدمی شایع در دوران ما و یکی از انتخاب های والدین در این روزها است.
سحر افراز ادامه داد: کودکان تک فرزند ویژگی ها و خصایص مختلفی را دارند که خلاقیت، اجتماعی بودن، بلند پروازی و کمال گرایی مثبت را می توان در زمره موارد مثبت آنان محسوب کرد. به تبع امکانات مالی و شاید معنوی برای فرزندانی که تک هستند و خواهر و برادرانی ندارند بیشتر دیده می شود؛ البته وقتی از خصایص شخصیتی صحبت می کنیم، این موضوع بیشتر به سبک تربیتی و سبک فرزندپروری والدین بازمی‌گردد اما این موارد جز خصیصه هایی است که ما در فرزندان تک بیشتر شاهد هستیم.
وی ادامه داد: اما مشاهدات و فراوانی‌ها نشان می‌دهد که متاسفانه تبعات و پیامدهای منفی که برای تک فرزندبودن وجود دارد بسیار زیاد است.
این روانشناس گفت: افزایش سن ازدواج، شاغل بودن مادر، دشواری تامین شرایط اقتصادی کودک و ترس از مسئولیت پذیری، بعضا خانواده ها را به سمت داشتن فرزند کمتر و تک فرزند بودن سوق می دهد.
وی تصریح کرد: معمولا تک فرزندان بیش از اندازه محور توجه والدین هستند. به این دلیل که خواهر و برادر دیگری وجود ندارد و تمام تمرکز و انرژی و منابع والدین مختص یک فرزند هست، بنابراین این افراد دائما در زندگی خود مرکز توجه بودن را تجربه می کنند و این مرکز توجه بودن گاهی اوقات موجب می شود زمانی که این افراد در سنین پس از کودکی در جامعه قرار می گیرند، وقتی این مرکز توجه بودن را نداشته باشند به شدت آسیب ببینند و تحمل بودن سایر افراد در کنارشان برایشان دشوار باشد.
دلبستگی افراطی از جمله خطرات تک فرزندان است
این روان‌درمانگر در توضیح دلبستگی افراطی که خطری شایع در بین فرزندان تک است، گفت: در نظریه دلبستگی ایمن که جان بالوی روانشناس معروف مطرح می سازد، این نکته را برجسته می کند که اگر نحوه محبت ما به کودک افراطی و اغراق گونه باشد به صورتی که بیش اندازه نیازهای کودک را برطرف کرده و او را غرق در تامین نیاز کنیم (در مورد این کودکان می بینیم که بعضی اوقات حتی قبل از این که کودک ابراز کند نیاز او را برآورده می سازند) دلبستگی افراطی در کودک شکل می گیرد و تقویت می‌گردد.
افراز ادامه داد: چنین فردی به خصوص در سنین بزرگسالی تحمل این موضوع را ندارد که این دلبستگی را از اطرافیانش نگیرد و نیازهای او رفع نشوند؛ در نتیجه متاسفانه شاهد عدم مسئولیت پذیری در این افراد می شویم که از تبعات دلبستگی افراطی و تک فرزند بودن است.
وی گفت: این افراد در بسیاری از موارد شخصیت وابسته پیدا می کنند و به وجود آمدن شخصیت وابسته یکی دیگر از خصیصه های این افراد است دلیل آن هم این است که بیشتر نیازها از سوی والدین تامین می شود و مجالی برای تلاش فردی باقی نمی گذارند.
این روانشناس یادآور شد: عدم مسئولیت پذیری در این افراد از تامین افراطی نیازهایشان توسط والدین منتج می شود زیرا والدین در مورد تک فرزندان فرصت برآورده کردن شخصی نیازهایشان را نمی دهند و خود این موارد را برای او رفع می سازند.
وی تصریح کرد: کم شدن روحیه رقابتی مثبت که لازمه موفقیت است، در این افراد شایع است.
مشکلات ارتباطی فرزندان تک در خلا خواهر و برادر
افراز با اشاره به مشکلاتی که در خلاء داشتن خواهر و برادر برای فرزندان تک به وجود می آید، تاکید کرد: لازم به تاکید است که سبک فرزندپروری والدین در مورد این که نحوه ارتباط فرزندان با خود، دیگران و جامعه چگونه است بسیار اثرگذار است (چه تک فرزند باشند و چه بیشتر) اما در مشکلات ارتباطی می بینیم که فرد به دلیل تک بودن مهارت کنارآمدن با سایرین را ندارد و در محیط های اجتماعی و جامعه به شکلی مغرور، خودخواه و گوشه گیر عمل می کند و نمی تواند به یک تعامل سازنده با اطرافیان دست پیدا کند.
وی اظهار داشت: نداشتن خواهر و برادر این تجربه تعاملی را از فرزندان تک می گیرد زیرا آنان در همه مسائل، همه توجهات را برای خود می خواهند.
این روانشناس بیان کرد: این موضوع سبب ایجاد مشکلات برای آنها می شود، به خصوص که در سنین بالاتر و زمانی که این افراد به سن ازدواج می رسند این مشکل ارتباطی برایشان برجسته می شود، چون مفهوم «دیگری» به عنوان فردی که بخواهند به او احترام بگذارند به دلیل نبود خواهر و برادر کمتر شکل می گیرد.
وی افزود: یکی دیگر از تبعاتی که نبود خواهر و برادران برای تک فرزندان به همراه دارد این است که روحیه رقابتی مثبت را از فرد می گیرد و فرد رقیبی برای خودش نمی بیند که بخواهد خود را بالا بکشد و درصدد موفقیت بیشتری در زندگی باشد.
افراز گفت: نبود خواهر و برادر از تبعاتی است که موجب می شود فرصت همدلی کردن و دیدن تجارب بیشتر از فرد گرفته شود. زمانی که فرد خواهر و برادران بیشتری دارد قطعا تجارب آنان را می بیند و در برهه های مختلف زندگی از آنان بهره می جوید اما تک فرزندان سرمایه حمایتی کمتری نسبت به کسانی دارند که خواهر و برادران دیگری را هم در خانواده دارند. این نبود سرمایه حمایتی فرصت همدلی را از فرد در زندگی اش می گیرد.
کمال گرایی منفی در کمین تک فرزندان است
روان‌درمانگر با اشاره به اندازه‌ای که کمال‌گرایی برای رشد شخصیتی مشکل‌ساز است، تصریح کرد: کمال گرایی که در حد مثبت بسیار خوب است در تک فرزندان به شکلی منفی شیوع دارد؛ به این معنا که فرد دائما مدنظر دارد که هر آنچه را که می خواهد در سطوح بالا و دقیقا به همان نحوی که می خواهد دریافت کند و به روش و نحوه دیگری که مدنظر ندارد قانع نیست.
وی ادامه داد: انعطاف پذیری کمتر، مهارت تاب آوری پایین و پرتوقع بودن خصیصه هایی است که به کرات در مورد تک فرزندان مشاهده می کنیم.
افراز یادآور شد: یکی دیگر از تبعاتی که در مورد تک فرزندی وجود دارد و به والدین بازمی گردد این است که والدین انتظار بالاتری از این فرزندان دارند. وقتی تک فرزند برای پدر و مادر وجود دارد همه انتظارت و خواسته ها از همان یک فرزند خواهد بود؛ در صورتی که در زمان حضور فرزندان دیگر این انتظارت تقسیم می شوند و دیگر همه فشار انتظارات و خواسته های والدین بر یک نفر نخواهد بود.