به گزارش روز دوشنبه ایرنا از روابط عمومی فرابورس ایران، «ندا بشیری» در نشستی با موضوع «بررسی عملیات بازار باز و کارکردهای آن» افزود: عملیات بازار باز به مفهوم خرید و فروش اوراق قرضه دولتی توسط بانک‌های مرکزی کشورها با هدف اجرای سیاست‌های انقباضی و انبساطی است و ابزار اصلی برای کنترل نرخ تورم و نرخ بهره و کنترل عرضه پول به شمار می‌رود.
جزییاتی از عملیات بازار باز در دنیا
بشیری با بیان اینکه برای کنترل قیمت پول باید از ابزارهای غیرمستقیم استفاده کرد تا حجم پول در جامعه توسط بانک مرکزی کنترل شود، گفت: عملیات بازار باز یکی از بهترین ابزارهای غیرمستقیم در این زمینه است.
به گفته وی، بانک‌های مرکزی دنیا سال‌هاست از عملیات بازار باز برای کنترل حجم نقدینگی جامعه استفاده می‌کنند، اما این عملیات به دو روش کوتاه‌مدت و گاه بلندمدت مورداستفاده قرار می‌گیرد.
بشیری با اشاره به اینکه بانک مرکزی برای کنترل عرضه پول بهتر است با ابزار غیرمستقیم برنامه‌ریزی کند تا حجم پول در جامعه کنترل شود، تصریح کرد: یکی از بهترین ابزارهای غیرمستقیم عملیات بازار باز است. به این مفهوم که بانک مرکزی برای افزایش حجم پول از بانک‌های تجاری کمک می‌گیرد، بانک مرکزی با کنترل ذخایر پولی در اختیار بانک‌های تجاری حجم پول در جامعه را کنترل می‌کند.
کنترل تورم و نرخ بهره
سرپرست معاونت توسعه کسب‌وکار فرابورس یکی از بهترین ابزارها برای کنترل پول بانک‌های تجاری و جامعه را عملیات بازار باز دانست و اطهار داشت: برای کنترل تورم و جمع شدن پول از جامعه، بانک مرکزی اوراق قرضه دولتی را به بانک‌ها می‌فروشد و با این کار بخشی از پول‌های بانک‌های تجاری را جمع می‌کند، این سیاست پولی انقباضی است. اما در مقابل برای اجرای سیاست پولی انبساطی، با عرضه پول زیاد این‌گونه وارد می‌شود که از بانک‌ها می‌خواهد اوراق قرضه دولتی که پیشتر به آن‌ها فروخته است را از آن‌ها خریداری کند. به‌این‌ترتیب اوراق را دریافت و به بانک‌ها پول می‌دهد.
بشیری اضافه کرد: بانک مرکزی با این روش پول را در سطح جامعه زیاد می‌کند و با عرضه زیاد پول، نرخ بهره کاهش می‌یابد البته ممکن است تورم بالا برود. این راهکاری است که سال‌هاست بانک‌های مرکزی دنیا از آن برای کنترل پول در سطح جامعه استفاده می‌کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که تفاوت عملیات بانکی و بازار باز چیست، گفت: بانک‌ها به دلایل مختلف ممکن است در پایان وقت اداری پول کم آوردند و برای کمبود کسری از بانک دیگری که مازاد پول دارد، قرض گیرند. این قرض رایگان نیست و با یک نرخ بهره مشخص انجام می‌شود که به طور مشخص یک‌شبه است و به آن عملیات بانکی می‌گویند.
بشیری در ادامه به تشریح عملیات بازار باز پرداخت و افزود: در عملیات بازار باز یک‌طرف بانک مرکزی و یک‌طرف بانک تجاری است. روشی که بانک مرکزی اوراق را عرضه کرده و بانک‌های تجاری خریداری می‌کنند در اصطلاح ریپو است.
وی در توضیح عملیات ریپو گفت: ریپو مسایل ربوی دارد و به همین دلیل هم شورای فقهی بانک مرکزی و کمیته فقهی سازمان بورس تغییراتی در آن ایجاد کرده تا مشکل ربوی آن برطرف شود. به‌این‌ترتیب که اوراق وثیقه نمی‌شود بلکه مالکیت اوراق به‌طور کامل منتقل می‌شود. اسم دقیق آن توافق بازخرید اسلامی است.
عملیات بازار باز هیچ ارتباطی به بازار سهام ندارد
در ادامه این برنامه سرپرست معاونت توسعه کسب‌وکار فرابورس تاکید کرد: عملیات بازار باز هیچ ارتباطی به بازار سهام ندارد بلکه معامله یا تریدی است که بین بانک مرکزی و یک بانک تجاری انجام می‌شود. شاید نرخ‌های این اوراق به بازار سیگنالی بدهد اما این عملیات هیچ نقدینگی از بازار خارج نمی‌کند.
بشیری اضافه کرد: در حال حاضر OMO فقط با اسناد خزانه و سایر اوراق کوپن دار دولتی است و در دنیا هم فقط با اوراق دولت انجام می‌شود.
آمار عملیات بازار باز را از کجا ببینیم؟
وی در خصوص اینکه چگونه می‌توان به آمار عملیات بازار باز دسترسی پیدا کرد، گفت: آمار عملیات بازار باز در سایت فرابورس در منوی سمت راست، با عنوان آمار معاملات اوراق مالی اسلامی وجود دارد، آمارهای این قسمت به طور روزانه به‌روز می‌شود.
بشیری با بیان اینکه پذیره‌نویسی مربوط به دولت به این مفهوم است که دولت اوراق فروخته و تامین مالی کرده است، افزود: دو بخش بانک‌ها و صندوق‌ها هم در این قسمت درج‌شده که جزییات معاملات آن‌ها را نشان می‌دهد. یک‌بخشی هم به اسم عملیات بازار باز است که همان کد به کد بانک مرکزی و بانک‌های تجاری است.
معاون فرابورس اظهار داشت: آمار کامل و به طور دقیق با اعداد و نمودار در سایت فرابورس منتشر می‌شود. البته بانک مرکزی هم به طور هفتگی گزارش کلی عملیات بازار باز را منتشر می‌کند.