به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، توجه ویژه به منطقه‌ای که ایران در آن قرار دارد، یکی از مهم‌ترین اولویت‌هایی بود که آیت الله «سیدابراهیم رییسی» از ابتدای حضور جدی در رقابت‌های انتخاباتی برآن تاکید کرد. پس از پیروزی در انتخابات هم این نگاه به ظرفیت‌های منطقه گسترده‌تر و پررنگ‌تر شد. معرفی «حسین امیرعبداللهیان» به عنوان دیپلماتی که اشراف کامل به منطقه و کشورهای همسایه دارد و سال‌ها در وزارت خارجه مهره تاثیرگذاری بوده است؛ نشان از اهمیتی است در برنامه‌های دولت برای ارتباط با کشورهای منطقه لحاظ شده است.
امیرعبداللهیان در سابقه خود معاونت اداره اول و کل سیاسی خلیج فارس، عضویت در کمیته مذاکرات ایران، عراق و آمریکا در موضوع عراق، معاونت دستیاری ویژه وزیر امور خارجه و ریاست ستاد ویژه در امور عراق، سفیر ایران در بحرین، مدیر کلی خلیج فارس و خاورمیانه وزارت امور خارجه و معاون عربی و آفریقای وزارت امور خارجه را در کارنامه کاری خود دارد که نشان از اشراف تجربی وی در این زمینه دارد.
علاوه بر دستگاه دیپلماسی و رییس آن که به عنوان موتور محرک اجرا و پیاده سازی سیاست همسایگی نقش آفرینی می‌کند، خود رییس جمهوری هم در ماه‌های اخیر تلاش گسترده ای در این زمینه داشته است. تعدد دیدار با همتایان خارجی همسایه و گفت و گو با مقامات مسئول کشورهای منطقه در دولت سیزدهم هم از دیگر نشانه‌های این اهمیت است. نخستین سفر رییس جمهوری به کشور تاجیکستان و برای حضور در نشست بسیار مهم شانگهای بود تا عضویت ایران در این سازمان مهم رسمیت یابد. عضویت در این سازمان را می‌توان برگ برنده دولت سیزدهم در پیشبرد دکترین ارتباط با همسایگان ارزیابی کرد.
دومین سفر رییس جمهوری به آسیای مرکزی و این بار ترکمنستان بود تا در نشست سازمان مهم دیگری؛ سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) حضور داشته باشد و در حاشیه این نشست یکی از مهم‌ترین قراردادهای گازی ایران امضا شد. قرارداد سوآپ گازی ترکمنستان به جمهوری‌آذربایجان از طریق ایران،از نخستین ثمرات نگاه منطقه محور دولت سیزدهم است که اهمیت استراتژیک آن تنها به حوزه اقتصادی محدود نخواهد شد و انتظار می‌رود کاهش تنش‌ها در مرزهای و افزایش قدرت مانور ایران در منطقه منجر خواهد شد. رییس‌جمهوری همچنین گفت و گوهای تلفنی با همتایان منطقه‌ای را هم در دستور کار داشت و بخشی از تعاملات ایران به ویژه در دوران کرونا از طریق این تماس‌ها پیش رفت. دیدارهای وزیر امورخارجه با همتایان منطقه‌ای و همسایگان هم در این راستا متعدد بوده است و امیرعبداللهیان با همتایان اماراتی، ترکمنستانی، عراقی و ارمنستانی و... تماس‌های تلفنی برقرار و تازه‌ترین موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای را مورد بررسی و تبادل نظر قرار داده است.
این تلاش ها در حوزه دیپلماتیک حتی در همین مدت زمان کم هم نتیجه بخش بوده و توانسته است سوء تفاهم با جمهوری آذربایجان در مرزهای شمال غربی، تنش با طالبان در مرزهای شرقی و روابط با کشورهای عربی را تا حد قابل قبولی رفع کرده، کاهش داده و روابط را بهبود بخشد. طراحی رژیم صهیونیستی به منظور درگیر ساختن ایران با همسایه‌اش در مرزهای شمال غربی با درایت و آرامش وزارت خارجه خنثی شد. قدرت گرفتن طالبان با هوشیاری وزارت خارجه و دکترین حمایتی از مردم افغانستان، تنش آفرین نشد و در نهایت روابط سرد و آمیخته به انواع شبهات میان تهران و ریاض هم وارد مسیر منطقی گفت و گو و تعامل شده است.
در حوزه اقتصادی هم این نگاه به منطقه نتیجه بخش بوده و قراردادها با کشورهای همسایه هم نشان دیگری از تلاش دولت برای بهره گیری از موقعیت ها و ظرفیت های منطقه دارد. در تازه ترین این قراردادها، تفاهمنامه اجرای خط ریلی بصره-شلمچه امضا شده است و در یک ماه آینده عملیات اجرایی این طرح آغاز و تا دو ماه آینده شرکت مشترک بین دو کشور برای انجام این طرح مهم تاسیس خواهد شد.
نگاه تازه ایران به منطقه و چالش‌های آن
مجموع این تلاش‌های دولت جدید منجر به شکل گیری ظرفیت تازه‌ای برای خنثی سازی تحریم‌های اقتصادی ایجاد کرده است و در همین راستا «مهدی صفری» معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه درباره نتیجه تغییر نگاه و تلاش‌های دولت در زمینه نگاه استراتژیک به منطقه و همسایگان؛ از رشد ۳۰ تا ۴۰ درصدی صادرات به همسایگان خبر داده و از امیدها برای افزایش این رقم به ۵۰ درصد سخن گفته است.
این افزایش اما در مسیر خود با انواع چالش‌ها هم ربروست از کاستی‌های داخلی تا سنگ‌اندازی‌های خارجی. بهبود شرایط تولید و صادرات متناسب و منطبق با نیازها و استانداردهای بازارهای بین‌المللی و تسهیل مسیر صادرات و حمایت از صادرکننده از برنامه‌هایی است که دولت در مسیر رفع چالش‌های داخلی برداشته است اما کار در حوزه دوم یعنی سنگ‌اندازی‌های خارجی دشوارتر است از آن رو که در این حوزه، سدهای پیدا و پنهان وجود دارند که تحریم و پیامدهایش، نوع پیدای آن و سیاه‌نمایی‌های رسانه‌ای نوع پنهان آن است. همین چالش‌ها سبب شده است رییس جمهوری هوشیاری در برابر آن‌ها را ضروری دانسته و تصریح کند: «وقتی دولت تمرکز خود را بر گسترش تعاملات اقتصادی با کشورهای همسایه قرار داده و در این مسیر موفق نیز بوده، طبیعی است که بدخواهان به دنبال خرابکاری در روابط ایران با همسایگانش باشند و باید نسبت به این مسئله مراقب بود».
اشاره رییس جمهوری گرچه کلی است اما می‌توان ریشه آن را در مشکلاتی دانست که روزهای اخیر در حوزه صادرات موادغذایی و کشاورزی ایران به وجود آمده است. رییس جمهوری در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شده است که باید مراقبت کرد آیا واقعا مشکل در کالاهای صادراتی بوده است یا مساله سیاسی وجود دارد؟ با توجه به مانور گسترده رسانه‌های خارجی فارسی زبان و برخی منتقدان در این زمینه به نظر می‌رسد بخشی از چالش‌های پیش آمده در مسیر صادرات مواد کشاورزی ایران به کشورهای همسایه ریشه سیاسی داشته باشد. جمهوری اسلامی ایران در مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها در پی راه‌های جدید است و این می‌تواند برای کاخ سفید و حامیانش زنگ خطر محسوب شود از این رو برای بستن چنین راه‌هایی از هیچ ترفند خبری و جنجال رسانه‌ای دریغ نخواهند کرد. این میان ضرورت هوشیاری دولت از یک سو و مردم از سوی دیگر برای پیشگیری از هرگونه ایجاد شبهه در کشور بیش از همیشه احساس می‌شود.