هفته گذشته خبرهای دردناکی از حمله سگ های ولگرد و مجروح کردن کودکانی در بیرجند، قائمشهر، هندیجان و بابل به گوش رسید که دل ها را به درد آورد، بطور قطع هیچ پدر و مادری دوست ندارد جای والدین این کودکان باشد، سگ ها همواره به حیواناتی به عنوان حامی انسان مشهورند، سگ به عنوان وفادارترین یار انسان، احتمالا قدیمی‌ترین دوست انسان است، بررسی یک گروه بین‌المللی از پژوهشگران نشان می‌دهد رد اهلی کردن سگ را می‌توان تا ۱۱ هزار سال قبل، یعنی پایان عصر یخبندان دنبال کرد که تایید می‌کند سگ قبل از هر گونه شناخته شده دیگر، اهلی شده و اکنون هزاران سال است که با انسان زندگی می کند، در دهه های اخیر حتی به همدم و هم خانه ای برای انسان تبدیل شده است که قطعا این رافت، به همزیستی با انسان بر می گردد.
اما در چند سال اخیر با پدیده ای به عنوان سگ های ولگرد یا بی صاحب در نقاط مختلف کشور مواجه شده ایم که خطرات زیادی را هم همراه دارد، حتما در خارج از شهر تهران و جاده ها و خیابان با دسته سگ های ولگرد زیادی مواجه شده اید که شاید تا چند سال گذشته دیده نمی شدند که به اعتقاد کارشناسان بخشی از این مساله بر می گردد به غذادهی دستی این حیوانات توسط انسان ها که موجب ازدیاد نسلشان شده است.
کارشناسان معتقدند که حیوانات غریزه ای دارند که وقتی احساس امنیت کنند و غذایشان هم فراهم باشد بیشتر تولید مثل می کنند حال اگر یکی از این مورد نباشد خودبخود حیوان تولید مثل نمی کند؛ به عنوان مثال اگر در غذای موش بوی گربه باشد آن موش به جای به دنیا آوردن مثلا ۲۰ بچه، پنج بچه به دنیا می آورد تا بتواند آنها را مدیریت و بزرگ کند این در رفتار شناسی حیوانات وجود دارد، حال سگ ها هم همینطور هستند وقتی غذا و امنیتشان تامین باشد به راحتی تولید مثل می کنند و این باعث ازدیاد جمعیتشان می شود.
شهاب الدین منتظمی مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره سگ های ولگرد و بی صاحب به خبرنگار ایرنا گفت: تکلیف سگ های ولگرد و بی صاحب در قانون آمده و ضوابط آن نیز مشخص است، ساماندهی سگ های ولگرد به وزارت کشور محول شده و از سوی وزارت کشور هم شهرداری ها در شهرها و دهیاری ها در روستاها متولی هستند، ما هم انتظار داریم که هر چه زودتر این وضعیت تعیین تکلیف شود.
وی افزود: سگ را به عنوان یک گونه وحشی نمی شناسیم، در حیات وحش ما سگ جایی ندارد، ما هم اخبار جسته و گریخته ای از حمله سگ های بدون صاحب و در برخی مناطق سگ های ولگرد به انسان و گونه های حیات وحش داریم، سگ های ولگرد به عنوان یک تهدید هستند که علاوه بر تهدید برای گونه های مختلف حیات وحش تهدیدی در حوزه انتقال و جابجایی بیماری ها هستند.
منتظمی ادامه داد: وزارت کشور باید به عنوان متولی برای این سگ ها تعیین تکلیف و آنها را ساماندهی کند، البته ساماندهی به این معنا نیست که فقط این حیوان را به تنهایی سامان دهد بلکه باید از تعیین تکلیف مراکز خرید و فروش تا مسوولیت پذیری افراد نسبت به این حیوانات را ساماندهی کند.
وی اظهار داشت: عده ای هستند که سگی را مثلا به عنوان نگهبان به سرپرستی می گیرند اما بعد از مدتی دیگر از عهده نگهداری آن حیوان برنمی آیند بنابراین رهایش می کنند در حالی که باید مسوولیت این حیوان را تا آخر بپذیرند و اگر به هر دلیلی آسیبی وارد کردند، پاسخگو باشند، وقتی مسولیت حیوانی را می پذیرند باید رفاهش را هم تامین کنند نه اینکه اگر دیگر نتوانستند نگهداری کنند حیوان را به حال خود در کوچه و خیابان رها کنند بنابراین برای این مساله باید راهی اندیشیده شود که بر عهده متولیان این امر است.
منتظمی تاکید کرد: در قوانین و ضوابط باید دیده شود وقتی که فردی سگی را برای نگهداری گرفت اما بعد از مدتی دیگر شرایط نگهداری ندارد حیوان را چگونه و به کجا تحویل دهد، آیا مراکزی هستند که مسوولیت این حیوان را بپذیرند؟ باید ابعاد مختلف این موضوع مورد بررسی قرار گیرد و به علت اهمیت موضوع باید سریع این کار انجام شود، یعنی قبل از اینکه جمعیت سگ ها خیلی زیاد شود و دیگر نشود جمع کرد باید راهکاری اندیشیده شود، در بسیاری از کشورها این کار انجام شده و می شود از آنها الگوبرداری و بر اساس آنها برنامه ریزی و از تجربیاتشان استفاده کرد، باید در این راه از ظرفیت و توان بخش خصوصی استفاده کرد که امیدواریم سریع تر به یک ساماندهی جامع و منطقی برسیم.
مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به اینکه چند سالی است سگ های بی صاحب زیاد شده اند آیا به روند غذادهی دستی ارتباطی دارد، گفت: بطور قطع مرتبط است، زمانی که عده ای احساس مسوولیت می کنند و به این حیوانات دستی غذا می دهند حاشیه امنی برای این حیوانات ایجاد می شود و شرایط برای افزایش نسل فراهم می شود، وقتی نسل زیاد شود و بدون صاحب باشند به معضل تبدیل می شوند و این فرایند هر سال تکرار می شود، برای همین بارها و بارها از هموطنان خواهش کردیم که این کار را نکنند چون معضلات زیادی به همراه دارد، نگرانی ما از جهات مختلف است و خواهش می کنم که مقداری از نگاه احساسی بیرون بیاییم، خودمان را جای پدر و مادری بگذاریم که فرزندش مورد حمله این سگ ها قرار گرفته است.
وی تاکید کرد: در حوزه حیات وحش هزینه می کنیم، از اعتبارات ملی استفاده می کنیم و محیط بانان در عرصه های طبیعی از حیات وحش محافظت می کنند، در این راه شهید می دهیم بنابراین طوری نباشد که از سر نگاه های احساسی، حیات وحش را قربانی سگ های ولگرد و یا بیماری کنیم، انتظار داریم هموطنان در این زمینه نگاهی منطقی داشته باشند، کسی که مسوولیت گونه ای را می پذیرد باید پاسخگو باشد چون در برابر آن حیوان مسوول است، اجازه داده نشود که اگر فردا نتوانست از حیوان نگهداری کند در خانه را باز کند و آنرا در کوچه رها کند باید تا آخر در برابر این حیوان پاسخگو باشد، اگر این مساله مدیریت نشود می تواند آسیب و تهدیدات جدی را چه از نظر محیط زیست و چه بحث بهداشتی ایجاد کند.
منتظمی گفت: نابودی طعمه گوشتخوران، جابجایی بیماری ها و انتقال بیماری برخی از عوارض سگ های ولگرد بر محیط زیست است چون حیوانی است که راحت می تواند برود سمت حیات وحش و به همان راحتی هم برگردد کنار روستا و شهر ، اما وحشتناک تر اینکه در صورتی که اگر این اتفاق بیفتد و با جمعیت گرگ ها بُر بخورند جمعیت هیبرید معروف به " گرگاس " تولید می شود که این حیوان دیگر نه گرگ است و نه سگ، این یک فاجعه است و تهدیدی بسیار جدی است که می تواند جامعه انسانی را در حاشیه شهرها و روستاها مورد تهدید قرار دهد، انتظار داریم از تمام حامیانی که در حوزه حیات وحش و سگ ها فعال هستند پیشنهاداتشان را در این زمینه به وزارت کشور ارائه دهند.
وی تاکید کرد: باید از صفر تا ۱۰۰ این مساله برنامه ریزی شود نه اینکه یک سگ را از اینجا برداریم و ببریم خیابان بعدی رها کنیم، باید از خرید، فروش، بهداشت، خدمات دامپزشکی، نگهداری، سلامت و واکسیناسیون این حیوانات برنامه ریزی و مدیریت شود، مقوله بسیار کلی و جامعی است و باید تمام ابعاد آن دیده شود.
وی اظهار داشت: به طور مداوم گزارش هایی از حمله سگ ها به حیات وحش به سازمان محیط زیست می رسد، زمانی که این سگ ها به صورت گله ای می شوند می توانند مناطقی از حیات وحش را تهدید کنند و آنرا تحت سیطره خود درآورند که تهدید بسیار جدی برای حیات وحش است. برای گونه های در خطر انقراض مانند یوزپلنگ و به ویژه جمعیت آسیب پذیر علفخوران مانند کل و بز و قوچ و میش می توانند تهدیدی جدی باشند.
منتظمی درباره اینکه آیا عقیم کردن این حیوانات راه حل درستی است ؟ گفت: عقیم کردن یک راه حل بسیار کوچک در برابر جمعیت خاصی است که نمی خواهیم ادامه نسل دهد، باید موضوع کلان این مساله مدیریت شود، شاید برای جمعیت فعلی عقیم کردن یک راهکار باشد اما از طرف جمعیت زیادی مدام تولید می کنند، برخی توله کشی و تجارت می کنند، عده ای بعد از مدتی دیگر نمی توانند از سگ ها نگهداری کنند و آنها را رها می کنند، از طرفی هم در داخل شهرها، روستاها و حاشیه شهرها غذادهی دستی انجام می شود که این موجب افزایش جمعیت می شود، همه عوامل دست به دست هم دادند تا مشکلات در این زمینه زیاد شود بنابراین باید هر چه زودتر نسبت به رفع این چالش ها اقدام جدی صورت گیرد.
غذا ندادن دستی جمعیت سگ های ولگرد را کم می کند
همچنین عبدالرضا باقری کنشگر محیط زیست دراین زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: سگ حیوان طبیعت نیست، حیوانی است که به دست انسان اهلی شده بنابراین نباید وارد طبیعت به ویژه محیط های شهری شود ، سگ ها حیوان خانگی هستند، یعنی یا باید تحت مدیریت انسان زندگی کنند و یا اینکه اصلا وجود نداشته باشند، الان تنها راهی که می شود این موضوع را مدیریت کرد ایجاد پناهگاه یا همان مکان های نگهداری است که باید با همکاری دولت و بخش خصوصی ایجاد شوند، این حیوانات را جمع آوری و عقیم کنند، سال ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ بود که طرحی ارائه دادیم تا این سگ ها جمع آوری، عقیم و واکسیانسیون شوند و سپس تقسیم بندی شوند یعنی آنهایی که قابلیت واگذاری مثلا به پلیس یا هلال احمر دارند به آنها داده شوند آنهایی که مردم می خواهند به آنها واگذار شود بقیه هم به روش های انسانی از بین برده شوند، این روشی است که در تمام دنیا اجرا می شود، حتی در اروپا یا امریکا پناهگاهی مثلا جای ۱۰۰ قلاده سگ را دارد، زمان تعیین می کنند که اگر این حیوان در مدت ۳ هفته واگذار شد که هیچ اگر نشد حیوان را از بین می برند.
وی افزود: در کشور ما متاسفانه به دلیل کمبود دانش و اینکه بخش احساسی توجه به این حیوانات بسیار پررنگ شده مشکلات زیادی به وجود آمده است، همچنین یک سری در این میان از احساسات مردم سوء استفاده می کنند و بر دادن غذای دستی تاکید می کنند، در حالی که در کشورهای اروپایی اگر یک سگ در خیابان رها باشد و فردی به آن حیوان غذا بدهد قطعا جریمه می شود، در تلویزیون های خارجی تبلیغ می کنند که به حیوانات غذا بدهید در حالی که تمام اروپا را هم بگردید اصلا چنین چیزی وجود ندارد.
کنشگر محیط زیست ادامه داد: در برخی کشورها که به میعادگاه سگ های ولگرد معروفند هم مدتی است شاهد از بین بردن این سگ ها هستیم، چندی پیش به شهرداری های این کشورها دستور داده شده بود که سگ های ولگرد را جمع آوری و معدوم کنند در حالی که اخباری که به دست ما می رسد می گویند در این کشورها سگ ها در رفاه زندگی می کنند در حالی که اصلا اینطور نیست.
وی درباره تاثیر غذادهی بر ازدیاد نسل سگ های ولگرد گفت: حیوانات غریزه ای دارند که وقتی احساس امنیت کنند و غذایشان فراهم باشد تولید مثل می کنند، اگر غذا و امنیت نباشد کمتر رشد می کنند، الان اطراف تهران دسته دسته از این سگ های ولگرد هستند و دوستداران حیوانات هم فکر می کنند که این سگ ها فقط جمعه ها غذا می خورند چون بی کار هستند آن روز به آنها غذا می دهند پس بقیه روزهای هفته چه می شود ؟ اگر حامی حیوانات هستید یک زمین بگیرید دور آنرا ببندید و از این سگ ها نگهداری کنید.
باقری درباره تاثیر عقیم کردن سگ ها گفت: اگر این سگ ها را عقیم و بعد رها سازی کنند باز هم این حیوان شکار می کند بنابراین عقیم سازی به تنهایی کارایی ندارد باید در کنار عقیم سازی محدود هم بشوند تا نتیجه بخش باشد، با عقیم سازی خودبخود جمعیت کم می شود، اگر غذادهی هم متوقف شود که دیگر قطعا جمعیت کنترل می شود.
۹۰۱۴