در این زمینه دلایل و مسائل مختلفی مطرح و دخیل است که هرکدام جداگانه نیاز به بحث و بررسی علمی و جدی دارد اما بسیاری از کارشناسان، در کنار دلایل شخصی و منحصربه ایشان مثل قدرت تحلیل ذهنی، هوش و حافظه بسیار بالا به مسائل دیگری نیز همچون محیط خانواده،زندگی با طبیعت و عشایری اشاره می‌کنند.
از جمله ویژگی‌های بسیار مهمی که در رفتار و منش سردار دل‌ها به طور پررنگ توسط خیلی‌ها دیده شده ارتباط مستمر ایشان با صاحبان اندیشه است؛ اینکه حاج قاسم هیچوقت انسان ها را سیاه و سفید یا چپ و راست ندید و همواره در حلقه دوستانش افراد صاحب اندیشه را تا زمان حیات در کنار خودش نگه داشت و از هرکدام در هر حیطقه ای که بود کمک و مشورت می‌گرفت. کسی را طرد نمی کرد و بدی های آدم ها را نمی دید، آنچه می دید فقط خوبی های شخصیت دیگران بود.
کسانی که با سردار آشنایی داشته‌اند معتقدند دوستان سردار، جمع اضداد هستند؛ از تندروترین ها با گرایش های سیاسی راستی یا چپی بین آنها به چشم می خوردند؛ افرادی که شاید نتوان آنان را در کنار هم یکجا داشت و احتمال درگیری و دعوای آنان وجود داشت باشد اما سردار سلیمانی همواره با همه آنان مدام ارتباط داشت.
در ادامه تولید محتوای خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) استان کرمان با موضوع ابعاد شخصیتی سردار سلیمانی به سراغ یکی از فرزندان شهدا در کرمان رفته ایم که خودش هم جامعه شناس است و کارشناس مسائل اجتماعی.
محمدمهدی عرب‌نژاد در این مصاحبه ضمن تشریح برخی جنبه های شخصیتی سردار سلیمانی از جنبه های مختلف درباره دلایل و چرایی اینکه سردار سلیمانی به این مرحله از الگو بودن که مورد اقبال و علاقه طیف وسیعی از افرادجامعه بود صحبت می کند.
سرآغاز مصاحبه درباره تاثیر محیط و وراثت در ساخت شخصیت سردار بود و به دیدگاه های مختلفی که هرکدام به یک عامل معتقدند اشاره شد؛ از جمله افرادی که معتقد به عاملیت کنشگر هستند و شخصیت خود فرد(تاثیر وراثت و ویژگی های شخصی) را در شکل گیری شخصیت موثر می دانند و در مقابلشان که عده ای به عاملیت ساختار(محیط) قائل هستند؛ البته بیشتر کارشناسان نظر بینابینی دارند و معتقدند که هردو این شرایط تاثیر دارد و باید هرکدام جدا بررسی شود.
عرب نژاد دراین باره می گوید: در بحث شخصیت سردار سلیمانی عوامل مختلفی نقش دارد که از نظر وراثتی و ژنتیکی بخشی از خصوصیت ها به طایفه سردار سلیمانی بر می گردد.
حافظه و هوش بالا
« طایفه سلیمانی عموما از حافظه و هوش بسیار بالایی برخوردارند که آنان را با سایرین متمایز می‌کند. حاج قاسم در زمان حیات، اگر چندسال قبل هم با یکی تلفنی صحبت کرده یا فردی را دیده بود، بخوبی او را می شناخت و فراموش نمی کرد؛ این خصیصه سردار را خودم در شخصیت او بارها دیده ام».
فرزند شهید محمدحسین عرب نژاد افزود: سردار ذاتا از هوش و حافظه قوی برخوردار بود. حافظه باعث می‌شود خیلی مسائل که براحتی فراموش می شود، از خاطر نرود؛ کسی نبود بگوید کاری به سردار سپرده ام فراموش کرده انجام دهد که در حوزه مدیریتی این یک اصل مهم است. در سیستم های امروز، نرم افزارهایی را به کار می گیرند که کاری می کند مدیران مسائل و کارها را فراموش نکنند و کار این سیستم ها این است که مسائل و امور را به یاد مدیران بیاورد؛ در صورتی که سردار اصلا نیازی به چنین سیستم هایی نداشت.
«سال ۸۲ در جریان زلزله بم، حدود ۱۰سال بود که او را ندیده بودم تا اینکه دیدم در فرودگاه بم روی باند فرودگاه با یکی نشسته‌اند و در حال برنامه ریزی و تصمیم گیری هستند. با دوربین، فیلمبرداری ( درحال ساخت مستند از زلزله) از آنان را شروع کردم که تا متوجه شدند گفتند فیلم نگیر؛ بعد دوربین را کنار زدم صورتم را که دید، باوجود گذشت بعد از گذشت ۱۰ سال زمان، سریع مرا شناخت و گفت تویی عرب نژاد؟ بگیر اما از ما نگیر».
زندگی با طبیعت
این جامعه شنانس به بعد دیگر ویژگی های شخصیتی سردار متاثر از محیط و زندگی در طبیعت اشاره و تاکید می کند: از طرف دیگر زندگی عشایری ویژگی هایی دارد که انسان ها را متمایز می کند؛ طایفه ای که ییلاق و قشلاق، در مناطق گرمسیر و سردسیر تردد دارند، این ویژگی کمک بسیاری به افراد می کند.
«سردار به واسطه این نوع خاص زندگی می توانست شرایط مختلف را بپذیرد؛ همانطور که می بینیم از جمله معدود فرماندهان در این سطح بودند که بعد از جنگ نیز همچنان شرایط جنگ را پذیرفت و با بوی باروت، خاک و سنگ کنار آمد و درگیر حوزه تشریفات نشد. عقبه زندگی طبیعی و فضای عشایری کمک کننده این وضعیت است؛ طبیعت، انسان را خیلی مقاوم و صبور بار می‌آورد و عشایر این ویژگی‌ها را دارند که خیلی می توانند خود را با طبیعت تطبیق دهند. همچنین قابلیت تاثیرپذیری در محیط جغرافیایی و زندگی با آن شرایط از جمله ویژگی های این نوع زندگی است».
قدرت تحلیل زیاد
عرب نژاد در ادامه گفت: بعد از حافظه قوی، سردار سلیمانی از قدرت تحلیل زیادی نیز برخوردار بود که در کنار قابلیت تطبیق با طبیعت و درس های زندگی، وی را متمایز می کرد. درباره دلایل قدرت تحلیل بسیار بالای سردار باید بحث کرد و ریشه ها را یافت؛ در بدترین بحران ها سریع، بهترین تصمیم را می گرفت. خیلی ها این ویژگی را از سردار دیده اند و روایت کرده اند. سردار در شرایط بحرانی از مشاوران خوب استفاده می کرد.
استاد حفره های ساختاری بود
این جامعه شناس به ویژگی دیگر سردار سلیمانی که از آن در جامعه شناسی به عنوان حفره های ساختاری یاد می شود اشاره و تاکید می کند: حاج قاسم استاد حفره های ساختاری بود. اگر بخواهم به صورت ساده و روان توضیح دهم، یک مساله ای در جامعه شناسی داریم با عنوان حفره های ساختاری. وقتی مثلا شما در مسائل اجتماعی مشکلی دارید که نتوانسته اید آن را حل کنید، یک کارشناس حوزه دیگر مانند الکترونیک، مخابرات، مکانیک یا زبان شناسی، ایده ای می دهد و حل می شود؛ یعنی استفاده از خلاقیت حاصل از یک علم برای حل مشکل در علم دیگر که حفره های بین ساختارهای دو یا چند علم را شناسایی می کنند و راهکار می دهند و می گویند چهره موفق کسی است که حفره ها را خوب پیدا می کند.به طور مثال سازنده اسلحه ام-۱۶ که سلاحی بسیار سبک و متفاوت با همه سلاح های دیگر ساخته شده قبل از آن است، فردی است که در شرکت ساخت هواپیما کار می کرده.
«حاج قاسم در پیدا کردن حفره های ساختاری فوق العاده بود. سال ۸۱ هواپیمایی در ارتفاعات سیرچ کرمان سقوط کرد، در سرمای زمستان و در ارتفاعات که پر از برف بود، نیروهای امداد نتوانستند بالا بروند. حاج قاسم در آن موقعیت حفره های ساختاری برقرار کرد؛ عشایر و چوپان های منطقه ای کوهستانی که به زندگی در چنین ساختاری عادت داشتند را آورد و گفت بالا بروید؛ نیروهای امداد را نیز پشت سر آنان همراه کرد و اینچنین مشکل دسترسی به محل سقوط هواپیما حل شد. حاج قاسم در یک لحظه فهمید که چنین جایی نیروهای امداد نمی توانند اما چه کسانی می توانند. شما ببینید در جنگ علیه داعش در سوریه، چطور مسائل را دنبال می کند که در کدام ساختار می تواند مشکل را حل کند و برای حل آن فقط هم از نیروهای مدافع حرم ایرانی استفاده نمی کند بلکه از سایر کشورها هم نیروها گسیل می شوند. از این دست مثال ها بسیار زیاد است بویژه در عرصه میدان نبرد که شاید روزی همرزمانش بیان کردند.
عصاره فضیلت ها
به بیان این جامعه شناس، حاج قاسم عصاره فضیلت ها بود؛ جدای از اینکه خودش منبع و سرشار از فضیلت هایی بود که از منابع مختلف مذهبی و ایدئولوژیکی الهام گرفته بود، گل های زیادی را می دید و فضیلت های آنها را بر می داشت؛ تمام خوبی هایی که دیگران و دوستانش داشتند را جمع کرد. با بدی هایشان کار نداشت و بدی های دیگران را کنار گذاشت و با کنارهم گذاشتن خوبی های دیگران، یک الگو برای خودش ساخت. دوستان حاج قاسم جمع اضداد هستند؛ اما حاج قاسم با همه آنان دوست بود.
ارتباط مستمر با خانواده شهدا
وی ارتباط مستمر سردار دل ها با خانواده شهدا را مثال زدنی و بسیار منحصربه فرد خواند و گفت: ارتباط مستمر با خانواده شهدا از ویژگی های بسیار مهم حاج قاسم بود؛ تقریبا ۷۰، ۸۰ درصد فرزندان شهدا در کرمان حاج قاسم را بارها از نزدیک دیده بودند. اگر خانواده شهیدی مشکلی داشت و به حاج قاسم منتقل می کرد، کسی را مامور حل مشکل می کرد و می گفت که حتما به او گزارش دهند و فراموش نمی کرد تا مشکل حل شود.
هیچوقت از صاحبان اندیشه فاصله نگرفت
این جامعه شناس ادامه داد: سردار سلیمانی هیچوقت چهره ها یا افراد خوشفکر را از خودش دور نکرد؛ همیشه این افراد را کنار دست خود نگه داشت. بسیار از خاطرات جنگ و رزمندگان شنیده ایم که می گفتند سردار همیشه چند نفر را به عنوان مشاور در کنار خود داشت و از آنان مشورت می گرفت. در زمینه گرفتن مشورت اصلا سیاه و سفید یا راست و چپی کار نمی کرد؛ سردار با اصلاح طلبان تند و اصولگرایان تند همزمان کار می کرد؛ افرادی که اگر روبه روی هم قرار می گرفتند شاید با هم درگیر می شدند اما همه آنان با حاج قاسم کار می کردند و سردار همگی آنان را دوست و ارتباط داشت.
وی افزود: حاج قاسم هیچوقت از صاحبان اندیشه فاصله نگرفت؛ همیشه آنان را حفظ کرد. در حوزه عرفان و اخلاق هم همینطور بود؛ در همه حوزه ها مشاوران خوشفکر داشت؛ در حوزه های عرفان، اقتصاد یا غیره.
عجیب هوادار نیروهایش بود
ویژگی دیگر که خیلی ها نقل کرده اند اینکه سردار، عجیب هوای نیروهای زیرمجموعه خود را داشت و در بدترین شرایط حواسش به آنان بود. عرب نژاد گفت: کسانی که با حاج قاسم کار می کردند می گویند در بدترین شرایط فراموششان نمی کرد... ویژگی برجسته سردار سلیمانی، دوستانش بودند که مرتب احوالشان را می گرفت. در اوضاع خراب سوریه، مراسم دهه فاطمیه را در کرمان برگزار می کرد و تعطیل نکرد؛ نشست هایش با فرزندان شهدا ، رزمندگان و خانواده شهدا را هم تعطیل نمی کرد. سردار هیچکس را فراموش نمی کرد و مراقب همه بود.