به گزارش ایرنا، سفیر ایران در اوکراین در گفت‌وگویی با یک رسانه در این کشور به سوالاتی در ارتباط با پیگیری های ایران در موضوع سقوط هواپیمای اوکراینی، روابط دو جانبه، موضوع مشکلات در ارتباط با روادید و دیگر موضوعات بینالمللی پاسخ داد.
به گفته این دیپلمات کشورمان، ترور سردار سلیمانی توسط آمریکا که موجب افزایش تنش در منطقه شد، زمینه ساز حادثه تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی بود.
متن کامل گفت‌وگوی منوچهر مرادی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در اوکراین با خبرگزاری UNN اوکراین بدین شرح است:
چند روز دیگر دومین سالگرد این تراژدی فرامی‌رسد. سوال این است که چگونه این سانحه بزرگ یاد داشته میشود؟ چون بیش از ۸۰ تن از سرنشینان هواپیما ایرانی بودند. در اوکراین چندین بنای یادبود ثبت شده است. آیا در ایران بنای یادبود یا مجسمه ای برای بزرگداشت این حادثه ایجاد شده است؟ چگونه بزرگداشت انجام میشود؟ آیا به این مناسبت روز عزاداری اعلام شده یا خیر؟
سفیر: قبل از هر چیز اجازه می‌خواهم مراتب تسلیت عمیق خودم را در آستانه دومین سالگرد تراژدی سقوط هواپیمای اوکراین به همه بازماندگان این حادثه تلخ در ایران، اوکراین و دیگر کشورهایی که اتباع‌شان از این حادثه تاثیر پذیرفتند، اعلام کنم. حقیقتا حادثه بسیار تلخی بود که در روزهای جشن سال نو میلادی در اوکراین، کام همه ما را تلخ کرد. البته تلخی این حادثه بدون تردید برای مردم ایران بسیار بیشتر بود زیرا اکثریت قاطع جان باختگان یعنی ۱۴۷ نفر، از اتباع ایران بودند. این حادثه طبیعتا برای دیگر بازماندگان حانباختگان از دیگر کشورها نیز دردناک است و هر یک از آنان درد و رنج زیادی را متحمل می‌شوند. به طور طبیعی مقامات ارشد و مسئولین ایرانی به اتفاق از این حادثه با تاسف و تاثر عمیق یاد کردند. در همان ساعات اول دستورات لازم در جهت پی گیری موضوع، روشن شدن ابعاد آن و دلجوئی از خانواده‌های جانباختگان از سوی رهبری عالی کشور، رئیس جمهور و رئیس قوه قضاییه صادر شد. همچنین طی دو سال گذشته، منطبق بر قوانین بینالمللی و مقررات داخلی جمهوری اسلامی ایران ابعاد فنی، حقوقی، قضایی و جبران خسارت ها اقدامات متعددی انجام شده است که از آن جمله، گزارشات لازم در خصوص ابعاد فنی حادثه بر اساس مقررات ایکائو و با کسب نظر از بقیه کشورها تهیه شده و به ایکائو و همچنین کشورهای دخیل ارسال شده است، پرونده مقصرین و متهمین طی دو سال گذشته در مراجع قضایی ایران مورد بررسی قرار گرفته و برای افرادی که به عنوان مقصر و متهم بازداشت شده اند مراحل دادرسی به دقت انجام شده و در حال انجام است. علاوه بر این دولت جمهوری اسلامی ایران مطابق استانداردهای بین المللی و البته با حسن نیت موضوع پرداخت‌ها را پیگیری کرده و رسما اعلام نموده است که به هریک از خانواده‌های جانباختگان مبلغ ۱۵۰ هزار دلار بدون توجه به تابعیت آنان پرداخت خواهد کرد. تا به حال تعداد قابل توجهی از خانواده‌های قربانیان حادثه اقدام به تشکیل پرونده و دریافت مبلغ کرده اند. در مورد یادمان و بنای یادبود، یک یادمانی به احترام جان باختگان حادثه در محل سقوط هواپیما ساخته شده و اخیرا پدر یکی از جانباختگان که از اتباع اوکراین بود از این محل دیدن کرده است. در اوکراین نیز طی دو سال گذشته سنگ یادبودی در یکی از پارک های حاشیه رود دنیپر نصب شده که من در سال گذشته در مراسم نخستین سالگرد این حادثه در آن جا حضور پیدا کردم. در ایران نیز در محل سقوط هواپیما، بنای یادبودی ایجاد شده که چند ماه پیش پدر یکی از جانباختگان اوکراینی، در سفر به تهران از این بنا دیدن کرد. در کنار آن، در ایران معمولا طی مراسم مذهبی، یاد درگذشتگان با حضور در مساجد و برگزاری مراسم مذهبی پاس داشته میشود.
همان طور که مطلع هستید بیانیه‌های زیادی از سوی طرف اوکراینی در ارتباط با ابعاد فنی و سایر ابعاد سانحه صادر شده است. آیا از سوی ایران کلیه بررسی‌ها و رسیدگی به ابعاد این سانحه به اتمام رسیده است؟
سفیر: منظورتان بررسی‌های فنی است؟
منظورم اقدامات رسیدگی به پرونده و تحقیقات مربوطه است.
سفیر: پرونده حادثه سقوط هواپیما چند بعد دارد که شامل ابعاد فنی، حقوقی، قضایی و مساله پرداخت خسارت است. در مورد بعد فنی، مطابق قوانین ایکائو در یک مدت مشخص ایران باید گزارش فنی را ارائه میکرد که این کار انجام شده است. در مورد مسائل حقوقی و قضایی دادگاه در حال رسیدگی به اتهامات مقصرین این حادثه است. دادگاه ۲ بار تشکیل جلسه داده و بنا به درخواست برخی از شکات و وکلای آنان، قاضی دادگاه خواستار بررسی مجدد و رفع نواقص پرونده شده است. جلسات بعدی دادگاه متعاقبا اعلام خواهد شد. در مورد پرداخت‌ها دو موضوع وجود دارد. موضوع نخست، پرداخت به خانوادهها است و موضوع دوم، پرداخت خسارت هواپیمای شرکت مائو است. در مورد اول توضیح دادم. در مورد دوم مذاکرات بین شرکت مائو، وکلای حقوقی آن و طرف ایرانی در حال انجام است.به هرحال، تمامی ابعاد پرونده مورد بررسی قرار گرفته که برخی ابعاد آن به اتمام رسیده و برخی دیگر نیز در حال انجام است.
سال گذشته میلادی آقای دانیلوف (دبیر شورای امنیت اوکراین) گفت که این حادثه با ترور سردار قاسم سلیمانی ارتباط دارد. همان طور که مطلع هستید ایشان یک فرد پر نفوذ در ایران بود و کشته شدن ایشان تاثیر زیادی در داخل ایران گذاشته است. به نظر شما این حادثه با ترور سردار سلیمانی ارتباط داشت؟
سفیر: به طور قطع یکی از موضوعاتی که زمینه ساز حادثه تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی شد ترور سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی بود. در گزارش‌های فنی هم که از سوی ایران ارائه شد با اشاره به مستندات موجود و به رغم هماهنگی بین بخشهای نظامی و غیرنظامی علت وقوع سانحه سقوط هواپیما بروز خطای انسانی و اشتباه در تشخیص هواپیمای مسافربری با موشک آمریکایی اعلام شد. این اشتباه و این حادثه تلخ پس از ایجاد شرایط جنگی و تهدیدات آمریکا علیه ایران بعد از حادثه ترور سردار شهید سلیمانی رخ داد. یعنی اگر در شرایط جنگی نبودیم و تهدیدات آمریکا وجود نداشت، شاید این اتفاق تلخ رخ نمی داد. جهت اطلاع خوانندگان اعلام می‌کنم که سردار سلیمانی یکی از فرماندهان شاخص در نیروهای نظامی ایران و یک فرمانده شجاع بود که بیشترین تاثیر را در مبارزه با تروریسم و مقابله با جنایات گروههای تروریستی مانند داعش، القاعده و جبه النصره داشت و آنان را متحمل شکست‌های سختی نمود.
تمامی سیاستمداران و تحلیلگران مسائل خاورمیانه اذعان می دارند که این سردار سلیمانی بود که نابودی گروه تروریستی داعش را در عراق و سوریه رقم زد و نقش اصلی را در رهایی مردم منطقه از شر این گروههای جنایتگار ایفا کرد. این در حالی بود که ما می‌دانیم براساس اعتراف آقای ترامپ در مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا، داعش توسط آمریکا ایجاد شد. ترامپ آشکارا اعتراف کرد که داعش توسط اوباما و کلینتون ایجاد شده و در حالی که سردار سلیمانی فرمانده اصلی مبارزه و نابودی داعش بود، ترور ایشان توسط آمریکا بیانگر سیاست دوگانه امریکا در مبارزه با تروریسم است.سردار سلیمانی فردی بسیار محبوب در میان ایرانیان بود زیرا تمام زندگی خود را در راه دفاع از وطن و مبارزه با تروریسم در منطقه گذاشته بود.
مردم ایران و منطقه با حضور چند میلیونی در مراسم تشییع که در شهرهای مختلف در ایران و عراق برگزار شد، تنفر خود را از اقدام امریکا نشان دادند. محبوبیت سردار سلیمانی فقط به مرزهای ایران محدود نیست و در یک پهنه جغرافیایی از شبه قاره هند تا دریای مدیترانه طرفداران زیادی داشت. اقدام آمریکا، اعتراض و ابراز تنفر جمعی مردم در منطقه خاورمیانه و شبه قاره را در پی داشت.نکته حائز اهمیت، مغایرت اقدام امریکا با بسیاری از مفاد و مقررات حقوق بین الملل بود به گونه ای که خانم اگنس کالامار گزارشگر ویژه سازمان ملل، ترور سردار سلیمانی را نقض حقوق بینالملل اعلام کرد. قطعا ترور سردار سلیمانی توسط آمریکا که موجب افزایش تنش در منطقه شد، زمینه ساز حادثه تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی بود.
در مقابل در سفارت جمهوری اسلامی ایران تصویر سردار سلیمانی را مشاهده کردم. آیا این تصویر توسط سفارت نصب شده یا مردم این کار را کرده اند؟
سفیر: آن تصویر از سوی سفارت گذاشته شده است. ما طی دو سال گذشته شاهد ابراز همدردی مردم اوکراین بوده ایم. پس از شهادت ایشان تعدادی از مردم اوکراین برای ابراز تسلیت به سفارت مراجعه کردند و دست نوشته‌هایی نیز به ما دادند. همچنین پس از شهادت و در نخستین سالگرد شهادت نیز برنامه‌های مختلفی توسط مردم اوکراین برای تکریم سردار سلیمانی در شهر کییف برگزار شد.
به ابعاد حقوقی و قضایی رسیدگی به پرونده سانحه هواپیما بپردازیم. همانطور که گفتید در جریان هستیم که جلسه دادگاه برگزار شد. سوال این است که چه کسانی به عنوان مظنون معرفی شدند و چه کسانی در دادگاه سخن گفتند؟ آیا نمایندگان اوکراین هم حضور داشتند؟
سفیر: تا به حال دو جلسه دادگاه با حضور متهمان پرونده، شکات و وکلای آنها در تاریخ ۲۱ و ۲۸ نوامبر ۲۰۲۱ برگزار شده است. جزئیات جلسه دادگاه و روند برگزاری آن توسط رسانه‌های گروهی ایران منتشر شده و تصور می‌کنم اطلاعات قابل توجهی از این دادگاه منتشر شده است. بر اساس اعلام دادستان نظامی تهران تا به حال ۱۰۳ نفر از خانواده‌های قربانیان به دادسرا مراجعه کرد و خود یا توسط وکلای شان، شکایت خود را ارائه کرده‌اند. طی جلسه نخست دادگاه بعضی از اولیای دم جانباختگان حادثه نظرات خود را در مورد روند دادرسی اعلام کردند و به آن ایراداتی وارد کردند. با توجه به این امر، قاضی خواستار بررسی مجدد پرونده شد و آن را به دادسرا ارجاع نمود.
در جلسه دوم که کوتاه‌تر از جلسه اول بود، عمدتا به مسائل دادرسی و شکلی پرداخته شد و با توجه به درخواست مجدد خانوادهها و وکلای آنها قرار شد در پرونده بررسی بیشتری انجام شود. قرار است زمان تشکیل جلسه بعدی از سوی دادگاه اعلام شود. در مورد حضور اتباع اوکراین، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران طی یادداشت رسمی آمادگی مسئولین دادگاه برای حضور خانواده‌های اوکراینی و همینطور سفیر اوکراین در تهران را اعلام نمود که مطابق قوانین داخلی ایران، تاکنون چنین امکانی در اختیار نمایندگی‌های خارجی قرار داده نشده است اما با توجه به حسن نیت جمهوری اسلامی ایران و روابط حسنه بین دو کشور و موافقت طرف ایرانی در دور سوم مذاکرات برای دعوت از سفیر اوکراین، از آقای بوردیلیاک سفیر محترم اوکراین دعوت بعمل آمد تا در جلسات دادگاه حضور یابند که متاسفانه به رغم موافقت اولیه سفارت اوکراین، سفیر در این جلسه شرکت نکرد. برداشت ما این است که اگر جناب سفیر در دادگاه حضور داشتند تصویر روشن تری از روند قضایی پرونده توسط ایشان بدست میآمد. به هر حال، قوه قضائیه اعلام کرده است که بررسی حقوقی و قضایی این پرونده در چارچوب مقررات و صلاحیت سرزمینی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار می‌گیرد و اهمیت این حادثه، رسیدگی دقیق و تحقق عدالت را ضروری می‌نماید. امیدواریم جلسات بعدی دادگاه بزودی برگزار شود و شاهد تحقق عدالت در این زمینه باشیم.
چندی پیش انجمن کانادایی بازماندگان حادثه اعلام کرد که ۹ مامور عالیرتبه به دادگاه معرفی شدند. آیا جنابعالی تایید می‌کنید که این ۹ نفر به دادگاه معرفی شده‌اند؟ آیا کیفرخواست توسط دادستان نظامی تهران به آنها مطرح شده است یا خیر؟
سفیر: برخی اسامی در فضای مجازی منتشر گردیده لکن تاکنون به طور رسمی از سوی مسئولین ذیربط اسامی افراد اعلام نشده است لذا نمی‌توانم راجع به این اسامی اظهارنظر کنم. شخصا حزن و اندوه بی اندازه خانواده‌های جانباختگان را با تمام وجود درک می‌کنم. شاید در جای دیگر نیز گفته باشم که خود من نیز تجربه حادثه ای مشابه را در سالیان گذشته دارم که بر اثر آن، و همسر و تنها فرزندم را در یک حادثه هوایی از دست دادم. به همین دلیل، بیش از هر مسئول ایرانی خودم را شریک درد و اندوه خانواده‌های جانباختگان می دانم و فقدان دردناک عزیزان آنها را به خوبی درک می‌کنم. با این حال، باید بپذیریم که پی گیری حقوقی این پرونده با بیانیه‌هایی که در فضای مجازی منتشر می‌گردد تفاوت دارد. متهم کردن افراد و اعلام جرم علیه آنها باید مبتنی بر مستندات باشد. اگر غیر از این باشد به این معناست که پرونده روندی غیرحقوقی را طی خواهد کرد که به سود هیچ‌کس نیست و نتیجه‌ای از آن حاصل نمی‌شود. امروز بر اساس شواهد و مستندات موجود که در اختیار دادگاه قرار گرفته است، تعدادی افراد متهم شده اند و در حال محاکمه هستند. البته این اسامی در جلسات دادگاه به خانواده‌های جان باختگان و وکلای آنها اعلام شده لکن تاکنون به صورت رسمی اعلام نشده است. به هر حال، همه ما ضمن این که عمیقا متاثر و متاسف هستیم، باید صبر کنیم تا بر اساس مستندات و رویه‌های قضایی موجود، به اتهامات افراد خاطی رسیدگی شود و مقصرین حادثه مطابق عدالت محاکمه شوند.
شما فرمودید که در جریان این جلسات اسامی افراد مشخص شده اما به طور رسمی اعلام نشده است. آیا این اسامی‌به طرف اوکراینی اعلام شده است؟
سفیر:با توجه به این که قوه قضائیه هنوز اسامی را به طور رسمی معرفی و اعلام نکرده است، بطور طبیعی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و سفارت نمیتواند به طرف اوکراینی اعلام کند. اگر از طرف دادگاه اسامی‌به طور رسمی‌به وزارت امور خارجه ایران اعلام شود، حتما طرف اوکراینی نیز از آن آگاه خواهد شد. البته این امکان برای خانواده‌های جانباختگان اوکراینی وجود دارد که در صورت نصب وکلای ایرانی، از طریق آنها در دادگاه حضور یافته و از کم و کیف پرونده اطلاع یابند.
گروه بین المللی هماهنگی موضوعات مربوط به حادثه اوکراین، انگلیس، کانادا و سوئد قرار شد ۲۲ نوامبر سال گذشته جلسه مربوط به پرداخت غرامت را برگزار کنند. آیا طرف ایرانی از حضور در جلسه منصرف شد؟
سفیر: هیات ایرانی در دور سوم مذاکرات صراحتا اعلام کرد که گروه به اصطلاح بینالمللی هماهنگی را به رسمیت نمی‌شناسد. برای این امر دلایل متعددی وجود دارد. نخست این که بر اساس آمار قطعی، از ۱۷۶ جانباختگان این سانحه ۱۴۶ نفر ایرانی، ۱۱ نفر اوکراینی، ۱۰ نفر افغانستانی، ۵ نفر کانادایی و ۴ نفر تبعه سوئد هستند. به علاوه، هنگام خروج مسافرین هواپیما، تنها تعداد سی نفر از آنان پاسپورت خارجی خود را نشان دادند و بقیه با پاسپورت ایرانی وارد هواپیما شده اند.
جمهوری اسلامی ایران مانند بسیاری از کشورهای جهان تابعیت دوگانه را نمی‌پذیرد لذا تمام کسانی که تابعیت دوگانه داشتند تبعه ایران به شمار می آیند. بر این اساس، هیچ تبعه بریتانیایی در میان جان باختگان وجود ندارد زیرا افرادی که انگلیس ادعا می‌کند تبعه آن کشور هستند، بر اساس مقررات، تبعه ایران هستند لذا حضور کشور انگلستان که در گروه هماهنگی قابل درک نیست. بدین ترتیب، ترکیب گروه بینالمللی هماهنگی اساسا مورد تردید و حضور کشوری مانند انگلیس در آن مورد سوال است. کشور افغانستان هم از همان جلسات نخست و با توجه به گرایشات سیاسی موجود در گروه، از آن خارج شد.
بنظر می رسد هدایت گروه مذکور بیش از همه در دست کشور کانادا است و دولت این کشور که سیاست‌های خصمانه ای علیه ایران دارد، بیش از دیگران در تصمیمات متخذه توسط کشورهای عضور گروه ایفای نقش می‌کند. دولت کانادا سال‌ها پیش رابطه سیاسی خود را با ایران قطع کرده و در مجامع بینالمللی همواره تندترین و خصمانه ترین مواضع را علیه ایران اتخاذ کرده است. بنابراین این گروه نه از انسجام کافی و نه از حسن نیت لازم در جهت حل و فصل مسئله برخوردار است.
نکته دوم که بسیار با اهمیت است و متاسفانه از طرف دوستان اوکراینی و اعضای به اصطلاح گروه هماهنگی مورد غفلت قرار می‌گیرد، این است که در دور اول مذاکرات در کییف، سه کشور دیگر (انگلستان، سوئد و کانادا) در یک نشست مجازی به اوکراین نمایندگی دادند تا از سوی آنان در خصوص مسئله پرداخت‌ها با ایران وارد مذاکره شود و گفتند در این صورت نیازی به مذاکره با کشورهای دیگر نیست. در آن جلسه به طور مشخص طرف ایرانی سوال کرد که اگر در مورد پرداخت به توافق برسیم آیا این توافق مورد تایید سایر کشورها هست یا خیر که آنها با قاطعیت حمایت خود را از هر گونه توافق بین ایران و اوکراین اعلام کردند.
بنابراین به دو دلیل مهم که ذکر شد، هیچ دلیلی برای مذاکره با گروه به اصطلاح هماهنگی وجود ندارد. البته اعتقاد داریم که در سه دور مذاکره با دولت اوکراین به نتایج خوبی رسیدیم ولی متاسفانه اعمال نظر برخی از اعضای این گروه به خصوص کانادا، مسیر پرونده را به ویژه در موضوع پرداخت‌ها منحرف کرد. ضمنا موضوع مذاکره در خصوص پرداخت‌ها که اکنون گروه به اصطلاح هماهنگی با ارسال یادداشت‌های مکرر و بعضا تهدیدآمیز خواستار پی گیری آن است، از همان دور اول مذاکرات مورد توجه و درخواست طرف ایرانی بود. در سه دور مذاکرات هم نمایندگان مربوط به بخش پرداخت‌ها حضور داشتند اما طرف اوکراینی اصرار داشت ما عجله‌ای برای گفت و گو در مورد پرداخت‌ها نداریم و بعد از مشخص شدن سایر ابعاد پرونده، به موضوع پرداخت‌ها خواهیم رسید. به اعتقاد من کشورهای مذکور چنانچه در پی حل و فصل موضوع پرداخت‌ها هستند، اجازه دهند مسیری که باز شده طی شود و شهروندان خود را برای دریافت این مبلغ پیشنهاد شده از سوی ایران ترغیب کنند. موضوع پرداخت خسارت هواپیما هم توسط شرکت مائو و طرف ایرانی در حال بررسی است. لذا بنظر می رسد نیازی به تعیین تاریخ‌های مکرر و تهدید و اولتیماتوم نیست. جمهوری اسلامی ایران نیز بنا ندارد در سایه تهدید و اولتیماتوم وارد هیچ مذاکره ای شود.
با توجه به فرمایش جنابعالی آیا درست متوجه شدم که در آخرین یادداشت ارائه شده از سوی گروه هماهنگی همراه نوعی اولتیماتوم از ایران خواسته شده بود تا پنجم ژانویه پاسخ دهد و ایران از ارائه پاسخ طبق آن تاریخ امتناع کرد؟
سفیر:ما از پاسخ دادن امتناع نکردیم بلکه صرفا اعلام کردیم آمادگی مذاکره با گروه مذکور را نداریم. در عین حال، طی یادداشت رسمی اعلام کردیم آمادگی داریم با کشورهای کانادا، سوئد و اوکراین جداگانه مذاکره کنیم. در مورد انگلیس هم گرچه اعتقاد داریم ارتباطی با این موضوع ندارد لکن طی یادداشت اعلام کردیم برای رفع برخی ابهامات می‌توانیم با آنها گفت و گو کنیم. ما هیچ‌گاه از مذاکره و گفت و گو در موضوع مهمی مانند سانحه سقوط هواپیما طفره نرفته‌ایم و تلاش داشته ایم نهایت همکاری را با کشورهای دیگر انجام دهیم.
می‌توانیم منتظر باشیم چهارمین دور مذاکرات برگزار شود؟
سفیر: بله همان طور که گفتم جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را برای برگزاری مذاکرات دوجانبه با اوکراین و سه کشور دیگر اعلام داشته و برگزاری دور چهارم به میزان آمادگی و اراده دولت اوکراین بستگی دارد. ضمنا در پایان دور سوم مذاکرات در کی یف گرچه به تمامی سوالات طرف اوکراینی پاسخ داده شد لکن به دوستان اوکراینی اعلام کردیم چنانچه سوالات یا ابهامات دیگری وجود دارد، میتوان به طور مشخص در مورد آن مذاکره کرد.
در خصوص مبلغ غرامت ۱۵۰ هزار دلار آیا شما در جریان هستید که چند خانواده این مبلغ را دریافت کرده و آیا اتباع اوکراین هستند که این مبلغ را دریافت کرده باشند؟
سفیر:مبلغ ۱۵۰ هزار دلار براساس حسن نیت طرف ایرانی و قاعدهex gratia برای دلجویی از خانواده‌های قربانیان اختصاص یافته است و بیش از میزانی است که جمهوری اسلامی ایران بر اساس کنوانسیون‌های بینالمللی که در آنها عضویت دارد، متعهد به پرداخت آن است. هیات دولت این مبلغ را تصویب و ستادی در وزارت راه و شهرسازی مسئولیت پرداخت آن به خانواده‌های جانباختگان را فارغ از ملیت آنان برعهده دارد. در مورد این که چه تعداد از خانوادهها اقدام به دریافت مبلغ کرده‌اند، آمار دقیقی در اختیار ندارم زیرا این پروسه در حال انجام است لکن اطلاع دارم که تعدادی این مبلغ را دریافت کرده‌اند. در مورد خانواده‌های اوکراینی هنوز هیچ یک از این خانوادهها مراجعه نکرده اند. شاید اطلاع‌رسانی کافی در این مورد انجام نشده باشد. البته همان طور که گفتم، در دور سوم مذاکرات، مسئول پرداخت‌ها در ترکیب هیات ایرانی به کییف آمد و به رغم آمادگی طرف ایرانی برای مذاکره در مورد پرداخت ها، طرف اوکراینی حاضر به مذاکره نشد.
چه موضوعاتی در جریان دور سوم مذاکرات مطرح شد و طرف اوکراینی چگونه عدم مذاکره در مورد پرداخت ها را توجیه کرده است؟
سفیر:پاسخ به این سوال را بایستی دوستان اوکراینی بدهند اما آنان هم در مذاکرات و هم در مصاحبه هایی که مکررا انجام می دادند، بر موضوعات دیگری مانند شفافیت، عدالت و پاسخگویی طرف ایرانی تاکید داشتند. ما مخالفاتی با طرح این موضوعات نداشتیم و افرادی که در هیات ایرانی حضور داشتند تمامی ابعاد فنی، قضایی، حقوقی و نظامی را به طور کامل و جامع ارائه کرده و جزئیات کامل حادثه و حتی موضوعاتی که جنبه محرمانه داشت هم به دوستان اوکراینی منتقل گردید.
برداشت ما این است که دوستان اوکراینی تمایلی به موفقیت مذاکرات و حل و فصل نهائی موضوع در قالب مذاکرات دوجانبه نداشته و بیشتر مایل بودند و هستند تا گروه به اصطلاح هماهنگی را در مقابل ایران قرار دهند و پرونده مطابق نظرات آنها به نتیجه برسد. بدیهی است که چنین هدفی نمیتواند موافق حسن نیت و روابط حسنه دو کشور ایران و اوکراین باشد. به علاوه، دولت اوکراین به خوبی می داند که ما از ابتدا گروه به اصطلاح هماهنگی را به رسمیت نشناخته و به دلایلی که قبلا ذکر شد، هویتی برای آن قائل نبودیم.
با توجه به اینکه فرمودید به علت ارتکاب خطای انسانی توسط اپراتور سامانه پدافند هوایی "تور ام یک" این حادثه اتفاق افتاده است نظارت بر استفاده از این سامانه چگونه صورت می‌گیرد.
سفیر: سامانههای ضدهوایی تور- ام یک، سامانههای دقیقی هستند و کارآیی لازم را برای ماموریت محوله دارند. طی سالهای گذشته هم هماهنگی بسیار خوب و دقیقی بین بخش سامانه پدافند هوایی ایران و هواپیمایی کشوری وجود داشته است کما این که در تمامی هشت سال جنگ رژیم صدام حسین با جمهوری اسلامی ایران، این هماهنگی به طور کامل وجود داشت و در عین این که در شرایط جنگی بودیم، حادثه مهمی‌برای هواپیماهای غیرنظامی رخ نداد. در پاسخ به پرسش پیشین شما هم گفتم که وضعیت تنش‌آلود پس از ترور شهید سلیمانی و احتمال حمله موشکی آمریکا به ایران پس از حمله ایران به پایگاه عین الاسد، شرایط پیچیده ای را ایجاد کرد که متاسفانه با خطای اپراتور سامانه، این حادثه تلخ به وقوع پیوست. تمام این توضیحات و جزئیات کامل آن هم در سه دور مذاکره و هم به صورت مکتوب به طرف اوکراینی ارائه شده است.
همان طور که متوجه شدم در جریان مذاکرات، قرار بود طرف ایرانی اطلاعات سامانه "تور ام یک" را ارائه کند. آیا در این خصوص اطلاعاتی ارائه شده است؟
سفیر:جمهوری اسلامی ایران بر اساس قوانین بین المللی و صلاحیت سرزمینی در حال بررسی ابعاد این پرونده است و اطلاعاتی که دیگر کشورها از ایران می خواهند بایستی منطبق بر این قوانین باشد. بعلاوه، با توجه به این که بخشی از نیروهای مسلح ایران در این پرونده مورد اتهام قرار گرفته اند، به طور طبیعی هیچ دستگاه و سازمانی اجازه ندارد اسرار نظامی خود را در اختیار کشورهای دیگر قرار دهد لذا در حدی که قانون به مسئولین ایرانی اجازه داده است، اطلاعات لازم به دولت اوکراین داده شده است.
من گزارش فنی حادثه را مطالعه کردم. متاسفانه پاسخ برخی سوالات را نتوانستم پیدا کنم اما در رسانه هایی که قبلا اخبار را منتشر کردند، اعلام شد که طول موشک آمریکایی مد نظر از یک متر بیشتر بود. هواپیمای اوکراینی از فرودگاه در حال بلند شدن بوده در حالی که حرکت موشک به سمت زمین است و مسیر این دو با یکدیگر متفاوت می‌باشد. متاسفانه برای من مشخص نشد که این سانحه چگونه صورت گرفته است. گزارش سازمان هواپیمایی این پاسخ را می‌دهد یا خیر؟
سفیر: در آن گزارش به سوال شما پاسخ داده است. در گزارش گفته شده که این سامانه روز قبل از جای دیگری به نزدیک فرودگاه مهرآباد تهران منتقل شده بود. متاسفانه خطای انسانی از اینجا شروع شد که مسئول سامانه جهت شمال را در این سامانه تنظیم نکرد و اگر جهت شمال تنظیم نشود، این که موشک یا هواپیما از چه سمتی بیاید برای سامانه مشخص نمی‌شود. بعلاوه، چند ساعت قبل از این سانحهی تلخ، جمهوری اسلامی ایران پایگاه عین الاسد که سربازان آمریکایی در آن بودند را با چند فروند موشک مورد حمله قرار داده بود و بخش نظامی ایران منتظر مقابله به مثل آمریکا به تلافی حمله عینالاسد بود. در چنین شرایطی، ممکن است از دید اپراتور سامانه، هر پرنده ای موشک آمریکایی قلمداد گردد لذا این وضعیت را میتوان دلیل اصلی و زمینه ساز این حادثه تلخ دانست. در گزارش فنی ایران نیز این موضوع کاملاً توضیح داده شده است.
آخرین سوال را می‌پرسم در حالی که صد سوال در ذهن دارم. دفتر دادستان کل اوکراین اعلام کرده است طرف ایرانی علیرغم وعده خود مبنی بر این که در صورت ارسال پرونده به دادگاه، دادستانی اوکراین را در جریان قرار خواهد داد، این کار را نکرد. آیا ایران این قول را داده است یا خیر؟ اگر قول داده است پس چرا انجام نداد؟
سفیر:همکاری با دادستانی کل اوکراین از مهم ترین و پررنگ‌ترین بخشهای مذاکرات ما با دولت اوکراین بوده و مسئولین دادستانی بیش از دیگر بخش ها با یکدیگر مذاکره و گفت و گو کرده اند. در هر سه دور مذاکره در کی یف و تهران، نمایندگان دادستانی ایران و اوکراین حضور داشته و طرف ایرانی با دست باز اطلاعات کامل را به طرف اوکراینی داده و آنها را در جریان روند کامل پیگیری قضایی قرار داده است. در دورهای نخست و دوم مذاکرات، هیات های قضائی ایرانی و اوکراینی از محل دادستانی مقابل دیدن کرده و مذاکرات جداگانه را خارج از مذاکرات کلی معاونین وزرای خارجه دو کشور برگزار کردند. خود من هم یک بار با آقای مامدوف معاون دادستانی کل اوکراین ملاقات کردم و برخی مسائل را برای ایشان توضیح دادم. در دور دوم مذاکرات، مسئولین دادستانی کل اوکراین در دیدار از دادستانی کل ایران، ضمن مذاکره جداگانه، در جریان کار مهمی‌که شبیه سازی سانحه بود قرار گرفتند و جزئیات حادثه را از نزدیک مشاهده کردند.
در مورد مکاتبات دادستانی کل اوکراین، مسئولین ایرانی به کلیه مکاتباتی که پاسخ به آنها خلاف مقررات جمهوری اسلامی ایران و صلاحیت قضائی ما نبوده پاسخ داده اند. برخی درخواستهای دادستانی کل اوکراین با مقررات و صلاحیت قضائی طرف ایرانی همخوانی نداشت و درخواست هایی فراقانونی بود. از جمله این که برخی اطلاعات نظامی ما را می خواستند که به طور طبیعی هیچ کشوری نمیتواند آن را در اختیار کشور دیگر قرار دهد. در مورد وعده‌های طرف ایرانی، اگر وعدهای داده شده حتما انجام شده است. برای رفتار در حوزه قضائی، ملاک حسن نیت، مقررات بین المللی و موافقتنامه‌های دوجانبه است و فراتر از آن را زیادهطلبی می نامند که قاعدتا مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد. این یک تناقض است که دادستانی کل اوکراین مکررا درخواست اطلاعات می‌کند اما از طرف دیگر مانع حضور سفیر اوکراین در جلسات دادگاه می‌شوند. نکته مهم تر این است که دادستانی کل اوکراین برخی مکاتبات و درخواست های ما را نیز بدون پاسخ گذاشته است در حالی که اگر اطلاعات طرف اوکراینی به موقع به ما می‌رسید می‌توانست در روند شفاف سازی ابعاد پرونده به ما کمک کند. بپذیریم که فضاسازی و جوسازی برای نیل به برخی اهداف، ما را به نتیجه نمی رساند و سوء تفاهم‌ها را بیشتر خواهد کرد.
طرف ایرانی چه درخواست هایی را مطرح کرده است؟
سفیر: دادستان نظامی تهران طی نامه به دادستانی کل اوکراین خواستار دریافت اطلاعاتی در مورد مدارک فنی هواپیما، فهرست مسافران از شرکت مائو، طرح برخی سوالات در خصوص معاضدت قضائی برای انجام بهتر تحقیقات و ... شد که دادستانی کل اوکراین هرگز به این سوالات پاسخ نداد.
زمینه همکاری بین دو کشور را اکنون چگونه ارزیابی می‌کنید و در شرایط کنونی در زمینه‌های اقتصادی، سرمایه گذاری و... چه اقداماتی میتوان انجام داد؟
سفیر:با اعتقاد به ظرفیت های وسیع ایران و اوکراین در جهت توسعه روابط فی مابین، طی سه سال و چند ماه گذشته همواره بر ضرورت توسعه روابط در جهت منافع دو ملت تاکید و پیشنهادات متعددی برای بهره مندی از این ظرفیت ها به مسئولین اوکراینی ارائه کرده ام. متاسفانه غالب این پیشنهادات از سوی دوستان اوکراینی بدون پاسخ مانده است. آنان عمدتاً به تحریم های غیرقانونی و یکجانبه آمریکا به عنوان یک مانع اشاره کرده و طی دو سال گذشته نیز بر لزوم حل و فصل پرونده سانحه سقوط هواپیما به عنوان پیش شرط توسعه روابط تاکید می نمایند. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران یک کشور با ظرفیت های وسیع تجاری و اقتصادی است و دولت اوکراین می‌توانست با روشنبینی و آیندهنگری بیشتر، در جهت تقویت اقتصاد خود، ارتباط موثری با ایران برقرار کند. ایران یک کشور ثروتمند و دارای یک بخش خصوصی پویا و فعال است. شرکت‌های ایرانی علاقمند هستند در بازار اوکراین حضور پیدا کنند و در پروژه‌های متعدد این کشور سرمایهگذاری نمایند. دولت اوکراین میتواند این زمینه را فراهم کند و برخی موانع را رفع نماید تا سرمایهگذاری بخش خصوصی و سرمایهگذاران ایرانی به این جا بیایند. ما تلاش‌های دولت اوکراین برای جلب سرمایه گذاری خارجی به ویژه ابتکار جناب ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهور محترم اوکراین را در فراهم کردن شرایط سرمایهگذاری مثبت ارزیابی کرده و برای آن احترام ویژه قائل هستیم و امیدواریم دیگر بخش های دولت اوکراین نیز بتوانند موانع موجود برای عملیاتی شدن این ایده مهم را از سر راه بردارند.
نظر شما در مورد اینکه مشکلات در خصوص مسائلی مانند روادید به چه شکل ایجاد میشود و چه راهکارهایی در مورد آن وجود دارد، چیست؟ دیدگاه خود را نیز در مورد پیشنهاد رئیس جمهور در مورد تابعیت مضاعف بفرمایید.
سفیر:اوکراین برای ایرانی‌ها یک کشور جذاب است. در ایران در میان اقشار مختلف از دانشجویان، بازرگانان و گردشگران نسبت به اوکراین علاقه‌مندی وجود دارد اما متاسفانه همانطور که اشاره کردم، برخی موانع و محدودیت‌ها باعث شده است که تعداد ایرانی‌هایی که به اوکراین می‌آیند با کاهش مواجه شود. البته در گفت و گو با همکاران و سفرای دیگر کشورها در اوکراین متوجه شدهام آنها نیز با بسیاری از این مشکلات مواجه هستند و صرفا متوجه شهروندان ایرانی نیست. مشکلات اخذ روادید، مقررات دست و پا گیر برای سرمایه گذاری اتباع خارجی، رفتار غیر حرفه ای در برخی دستگاه‌های دولتی نسبت به بازرگانان، دانشجویان و گردشگران و امنیتی بودن بیش از اندازه فضای حاکم بر رفتار با اتباع خارجی، مهم ترین موانعی است که در برابر حضور موثر اتباع خارجی وجود دارد. معتقدم مسئولین اوکراین باید به صورت جدی تری به این مسائل بپردازند. زمانی در اوکراین بیش از ۵ هزار دانشجوی ایرانی تحصیل می‌کردند و علاقه به اوکراین در میان آنها ایجاد شده بود. جذب دانشجو و گردشگر و سرمایه گذار یک فرصت برای اوکراین است و باید به خوبی از آن استفاده شود.
موضوع روادید، واقعا یک کلاف سردرگم است؛ یک ایرانی با زحمت بسیار روادید می‌گیرد و در فرودگاه با بازجویی و سوالات متعدد نیروهای مرزبانی مواجه میشود و با کوچکترین بهانه از ورود وی به اوکراین جلوگیری میشود. این رفتار تاثیرات منفی خواهد داشت. در این مورد به طور مکرر با مسئولین سیاسی، مرزبانی، وزارت علوم و روسای دانشگاههای اوکراینی گفتگو و ملاقات کردهایم. همه مشکل را می دانند اما متاسفانه همچنان این مشکلات ادامه دارد. در مورد ابتکار جناب آقای زلنسکی و لایحه قانونی تعدد تابعیت، به تصمیمات ایشان و قوانین اوکراین احترام می‌گذاریم و اعتقاد داریم هر تصمیمی‌که بتواند به گسترش ارتباط بین ملت ها کمک کند، بایستی مورد استقبال قرار گیرد.
در ماه دسامبر رای گیری در سازمان ملل پیرامون مساله نظامی سازی کریمه و سایر موضوعات مرتبط با مناطق اشغالی مطرح شد و ایران به آن رای منفی داد. این در حالی است که بیش از ۱۰۰ هزار نیروی نظامی روسیه در اطراف اوکراین حضور دارند. به نظر شما امکان حمله روسیه به اوکراین وجود دارد؟
سفیر: ما همواره در ملاقات با دوستان اوکراینی، مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران در قبال تنش بین اوکراین و روسیه را تشریح کرده ایم. گفته ایم که به تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین احترام گذاشته و آن را خدشهناپذیر می دانیم. همواره اعلام کردهایم که با هرگونه افزایش تنش در مرزهای اوکراین مخالف هستیم و طرفین را به خویشتن داری توصیه نمودهایم. اعتقاد داریم که نظامی‌کردن مسائل در دریای سیاه از سوی هر کشوری باشد هیچ کمکی به حل و فصل مسائل نمی‌کند و مسائل و مشکلات باید از طریق مذاکره و حسن نیت حل و فصل شوند.
در مورد آراء جمهوری اسلامی ایران به قطعنامههای مورد اشاره، اعتقاد داریم این قطعنامهها نمیتوانند همه ابعاد موضوع را درنظر بگیرند و صدور مکرر آنها تاکنون کمکی به رفع اختلافات و آرامش اوضاع نکرده است. در عین حال، به این نکته توجه نمایید که اوکراین طی دو دهه اخیر همواره به قطعنامههای صادره علیه ایران رای مثبت داده است. دوستان اوکراینی در پاسخ به اعتراض ما می‌گویند آنها ناچارند در چارچوب همکاری با اتحادیه اروپا و بلوک غرب علیه ایران رای دهند. ما البته به رغم رابطه دوستانه ای که با فدراسیون روسیه داریم، اما در اعلام مواضع و آراء، مواضع اصولی خود و قواعد بین المللی را مورد توجه قرار می دهیم.
در مورد سکوی کریمه که برگزار شد، آیا ایران به این ابتکار پیوسته است؟ و به نظر شما کارکرد آن به حل مساله کمک می‌کند؟
سفیر: بدون اشاره به هیچ مصداقی، ما از هر ابتکاری که بتواند موجب رفع اختلافات و کاهش تنش بین اوکراین و روسیه شود حمایت می‌کنیم. برای حضور در نشست سکوی کریمه نیز البته از ما دعوت رسمی‌بعمل نیامد.
در تجمع مهاجران در مرز بلاروس و لهستان، تعدادی از ایرانیان هم حضور داشتند و غرب ادعا می‌کند رژیم فعلی در بلاروس در پی سوءاستفاده از این افراد در تعامل با غرب است. نظر شما چیست؟
سفیر:متاسفانه تعدادی از اتباع ایرانی در میان مهاجران در مرز لهستان حضور داشتند و چون موضوع برای ما اهمیت داشت، معاون کنسولی وزیر امور خارجه به مینسک سفر نمود و ضمن دیدار از منطقه، تصمیماتی برای حمایت از اتباع ایرانی اتخاذ گردید. یکی از مسائل و مشکلات در جهان امروز، بهره برداری سیاسی از موضوعات انسانی است. این فقط محدود به مرزهای بلاروس و لهستان نیست و کشورهای دیگر به ویژه کشورهای غربی تلاش دارند تا از درد و رنج انسان‌ها بهرهبرداری سیاسی کنند. با توجه به این که ایران یکی از بزرگ ترین کشورهای مهاجر پذیر است و تنها بیش از سه میلیون پناهنده افغانستانی وارد خاک ایران شده اند، مشکلات کشورهای مهاجر پذیر را درک می‌کنیم اما با سیاست دوگانه و تبعیضآمیز برخی کشورها در قبال مهاجرین موافق نیستیم. در حالی که اتحادیه اروپا در سال های قبل چند صد هزار نفر از آواره را از خاورمیانه و شمال افریقا میپذیرفت، این سوال مطرح است که پذیرش چند ده پناهنده در مرز بلاروس و لهستان چه مشکلی برای لهستان یا آلمان ایجاد میکرد که با خودداری از آن، به مرگ تعدادی از این افراد بی گناه منجر شد. به هرحال، شایسته بود موضوع صرفا از زاویه مسائل انسانی دیده می‌شد و از مرگ چند ده تن از مهاجرین مظلوم جلوگیری بعمل می آمد.
در مصاحبه امروز جنابعالی چند بار به تحولات افغانستان اشاره کردید. در خصوص تحولات چند ماه قبل افغانستان و احراز قدرت توسط طالبان، آیا ایران با تهدیدی از این رویداد مواجه شده است؟
سفیر: آن چه در افغانستان طی چند ماه اخیر روی داد، یک تراژدی و شکست مفتضحانه و آشکار سیاست تجاوزکارانه امریکا در این کشور بود. دولتی که ۲۰ سال قبل با شعار مبارزه با تروریسم، کشور افغانستان را اشغال کرد، پس از ۲۰ سال علیرغم تلفات و هزینه‌های فراوان و کشتار مردم عادی افغانستان، این کشور را در سینی طلا تقدیم گروهی کرد که ۲۰ سال قبل برای مبارزه با آن به افغانستان حمله کرده بود. وضعیت در عراق نیز همینطور است. امریکا مجبور شد پس از سال ها اشغال غیرقانونی این کشور، نیروهای نظامی خود را خارج کند.
به باور من، شرایط افغانستان درس عبرتی برای کشورهایی است که به امریکا اعتماد می‌کنند و تمام مصالح سیاسی و نظامی خود را در اختیار این کشور قرار میدهند. امریکا نشان داده است جز منافع خود، به منفعت هیچ کشور دیگری توجه ندارد. رجز خوانی امریکا تحت عنوان مبارزه با تروریسم، صرفا یک شعار است. افغانستان امروز حاصل ۲۰ سال اشغال غیرقانونی و تجاوزکارانه امریکا است.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان همسایه افغانستان همواره از تحولات این کشور تاثیر پذیرفته است. افغانستان امروز به خاطر اشغال با مشکلات و مسائل زیادی مواجه است. گروهی که در آنجا حاکم است، فعلا فاقد مشروعیت و شناسایی بینالمللی است ولی جمهوری اسلامی ایران نمیتواند نسبت به برادران و خواهران افغانی خود بیتفاوت باشد. در حالی که اتحادیه اروپا بر سر پذیرش چند ده مهاجر در مرز بلاروس و لهستان با مشکل مواجه بود، ما طی چند ماه اخیر، دهها هزار تبعه افغانستانی را بر اساس اصول اسلامی و انسانی در خاک خود پذیرفتیم. این در حالی است که شرایط اقتصادی ایران به دلیل تحریمهای ظالمانه امریکا قابل قیاس با اتحادیه اروپا نیست. امیدواریم شرایط در افغانستان با تدبیر مسئولین کنونی به حالت عادی بازگشته و دولت فراگیر با حضور همه گروه‌ها و احزاب تشکیل شود و مسیر رشد و پیشرفت برای ملت افغانستان فراهم گردد.
به مردم اوکراین و خوانندگان ما چه کتاب یا فیلمی از ایران توصیه می‌کنید؟
سفیر:ایران یک کشور با تمدنی چند هزار ساله و بسیار غنی به لحاظ فرهنگی است که در تمامی جنبه‌های علمی و فرهنگی از شعر و ادبیات گرفته تا هنرهای مختلف از جمله موسیقی، چهره‌های شاخص و معتبری به جهان عرضه کرده است. اولین توصیه من به مردم اوکراین آن است که در کنار سایر زبان‌ها تلاش کنند زبان فارسی را نیز فرا بگیرند. شما میتوانید ترجمه اشعار حافظ، فردوسی، عمرخیام، سعدی و صدها شاعر ایرانی را بخوانید و احیانا آنها را تحسین کنید اما اگر به زبان فارسی آنها را بخوانید حسی کاملا متفاوت و لذت بخش از آنها خواهید گرفت. بزرگترین لطفی که خداوند به فارسی زبانان کرده است، نعمت خواندن اشعار شعرای گرانقدر به زبان اصلی آن است.
خوشبختانه مراکز آموزش زبان فارسی متعددی در اوکراین وجود داشته و فعال هستند. سفارت جمهوری اسلامی نیز دورههای اقدام به آموزش زبان فارسی به صورت آنلاین کرده است که تقریبا رایگان است. یک کتابخانه بسیار عنی و زیبا نیز در سفارت ایجاد شده است که امکان مراجعه و بهرهبرداری از آن به صورت آنلاین و یا حضوری برای اتباع اوکراین وجود دارد. تصور نمی‌کنم در هیچ سفارتخانه ای در اوکراین چنین کتابخانهای وجود داشته باشد. این امر بیانگر علاقمندی ایرانیان به کتاب و ارزش اعتبار آن است.
با توجه به ادبیات غنی ایرانی و زبان فارسی، کتابها و آثار متعددی را میتوان پیشنهاد کرد لکن با توجه به مشکل زبان و عدم امکان مطالعه کتابهای فارسی برای مخاطبان شما، پیشنهاد من مطالعه شاهنامه بهعنوان میراث ماندگان و اثر برجسته فردوسی، شاعر پرآوازه ایرانی است. خوشبختانه این کتاب با همکاری سفارت جمهوری اسلامی ایران و اساتید زبان فارسی و اوکراینی دانشگاه ایوان فرانکو لویو در حال ترجمه به صورت شعر به زبان اوکراینی است و تاکنون چهارجلد آن نیز به زبان اوکراینی ترجمه و منتشر شده است.
در مورد فیلم هم، شما و خوانندگان اوکراینی این گفتگو را به تماشای بسیاری از فیلم های معتبر ایرانی توصیه می‌کنم که دارای محتوا و پیام های ارزشمند انسانی هستند و بسیاری از آنان جوایز معتبری از جشنواره‌های مشهور بین المللی مانند اسکار و کن دریافت کرده اند. اتباع اوکراینی می‌توانند به بخش فرهنگی سفارت مراجعه و سوالات خود را در خصوص تاریخ، فرهنگ، ادبیات، شعر و هنر در ایران مطرح کنند. درخواست من از مردم اوکراین این است که اخبار و تحولات مرتبط با ایران و دیدگاه و مواضع مقامات ایرانی را به جای منابع غربی، از منابع دست اول ایرانی بگیرند زیرا رسانه‌های غربی عمدتا در پی ایران هراسی و ارائه چهره ای تیره و تار از کشور من هستند. امیدواریم این گفتگو به شناخت هرچه بهتر و دقیق تر نسبت به ایران کمک نماید.
و توصیه پایانی من این است که حتما به ایران سفر کنید. دیدگاه تمام افرادی که به ایران سفر کرده‌اند، نسبت به وضعیت اجتماعی و فرهنگی مردم ایران تغییر کرده است. آنان بدون استثناء از مهمان‌نوازی، غذای‌های لذیذ ایرانی و فرهنگ غنی مناطق مختلف ایران و همچنین از آثار تاریخی و نقاط دیدنی ایران بسیار به نیکی یاد کرده اند.