به گزارش ایرنا جوامع انسانی همواره با انواع آسیب ها و بلایای طبیعی دست به گریبان بوده اند و از این بابت آسیب های جانی و مالی فراوانی به آنها وارد شده است از این رو مدیریت بحران یکی از الزامات اجتناب ناپذیر در همه جوامع است.
وقوع بحران و حوادث ناگوار همیشه و همه جا به خودی خود منجر به ایجاد شرایطی ناگوار و خارج از کنترل می شود اما در صورت برخورداری از سیستم مدیریت بحران کارآمد می توان از گسترش ابعاد فاجعه و متحمل شدن خسارات و تلفات بیشتر جلوگیری کرد.
مناطق مختلف ایران در طول تاریخ به دلیل وجود ویژگی های جغرافیایی و طبیعی، در معرض بحران های طبیعی و غیرطبیعی زیادی قرار گرفته و به تبع آن خسارات مالی و جانی زیادی نیز از این راه به کشور تحمیل شده است. آمارها نشان می دهد از ۴۰ نوع بلایای طبیعی ۳۱ نوع آن در ایران اتفاق می افتد از این رو تمهیدات مدیریت بحران در کشور باید به صورت جدی مورد توجه و جزو دغدغه های شهروندان و مسئولان باشد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی زنجان ( ایرنا ) در یک میزگرد با دعوت از صفی‌الله کرامتی، مدیرکل مدیریت بحران استانداری زنجان، قاسم موسوی مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان زنجان، رضا خواجه‌ای مدیرکل بنیاد مسکن استان زنجان و دکتر اسماعیل شبانیان استاد دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان به بررسی ابعاد مختلف تمهیدات لازم برای مدیریت بحران و کاهش آسیب های ناشی از آن پرداخت.
دستگاههای نظامی و اجرایی استان از انسجام و هماهنگی در مدیریت بحران برخوردارند
مدیرکل مدیریت بحران استانداری زنجان پیرامون کاهش آثار مالی و جانی در بلایای طبیعی، ابتدا با اشاره به تاریخچه و روند تشکیل مدیریت بحران گفت: بعد از انقلاب و در سال ۶۵ توسط رهبر معظم انقلاب در نهاد ریاست جمهوری ستادی با عنوان ستاد حوادث تشکیل شد و در زلزله طارم، منجیل و رودبار با توجه به وسعت حادثه، این ستاد به وزارت کشور منتقل و پس از آن هم سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر، احیا شد.
صفی‌الله کرامتی با بیان اینکه با توجه به شرایط، زلزله بم متاسفانه ۱۰۰ درصد تخریب داشت و کل شهر آسیب دید که این حادثه وضعیت خاصی را به وجود آورد، اظهار داشت: شهری که شاید ۷۰ تا ۸۰ هزار نفر جمعیت داشت، ۲۶ هزار کشته و ۳۲ هزار مجروح داد و چون امداد رسانی در آن، شرایط خاص خود را داشت، بین دستگاههای امدادی، نظامی و اجرایی، یک ناهماهنگی به وجود آمد تا حدی که حتی مقام معظم رهبری، چندین سفر رسمی و غیررسمی به بم داشتند و به خاطر همین عدم هماهنگی و انسجام، دستور تشکیل سازمان مدیریت بحران صادر شد که سال ۸۷ تصویب و به صورت یک قانون آزمایشی اجرا شد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری زنجان با بیان اینکه خوشبختانه در سال ۹۸ بر اساس قانون جدید، مدیریت بحران از حالت آزمایش خارج و رسما تشکیل شد، گفت: در این قانون، اگرچه شاید نقص‌هایی وجود داشته باشد، اما خوشبختانه برای همه دستگاههای اجرایی، نظامی و نهادهای انقلابی، وظایفی را تعریف کرده است و دستگاه ها مشخصا می دانند که چه کار باید بکنند.
کرامتی در ادامه با اشاره به تشکیلات و چارت سازمانی مدیریت بحران هم تصریح کرد: ما تشکیلاتی هستیم که در جهت انسجام و هماهنگی بین دستگاه‌ها انجام وظیفه می کنیم.
وی اظهار داشت: در سطح ملی هم یک شورای عالی به ریاست رئیس جمهور یا معاون اول تشکیل می شود و همه طرح‌های بازسازی و برنامه هایی از جمله برنامه آمادگی و پاسخ، برنامه کاهش خطر و سوانح و برنامه جامع بازسازی، که باید برای مدیریت بحران و راهبردهایی که بر اساس قانون پیش‌بینی شده است، باید در شورای عالی و به ریاست رئیس جمهور یا معاون اول او به تصویب برسند.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان با بیان اینکه که خوشبختانه اولین جلسه هم در دولت جدید یک ماه پیش تشکیل و چهار برنامه اصلی در سطح ملی مورد تصویب قرار گرفت، افزود: این برنامه ها توسط پژوهشگاه سوانح طبیعی کشور که زیر نظر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است، ارائه شده است.
کرامتی گفت: ستاد ملی بحران هم به ریاست وزیر کشور و با حضور معاونین وزرای مرتبط با حوزه مدیریت بحران انجام وظیفه می کند که رئیس سازمان مدیریت بحران، هم دبیر شورای عالی است و هم دبیر ستاد ملی است و طبق قانون جدید، حکم آن هم از سوی رئیس‌جمهور صادر می‌شود که ضوابط و شرایط خاص خود را دارد.
وی با اشاره به اهداف و وظایف مدیریت بحران هم افزود: اهداف و وظایفی که ما پیگیری می‌کنیم، در مراحل چهارگانه مدیریت بحران شامل پیش بینی و پیشگیری، آمادگی و پاسخ، بازسازی و بازتوانی است که در این میان، آمادگی و پاسخ، شرایط خاص خود را دارد.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان، در ادامه با تاکید بر لزوم آمادگی برای مواجهه با بحران هم گفت: بالاخره باید آمادگی لازم را برای مقابله با هر نوع حادثه ای داشته باشیم و خوشبختانه دستگاه هایی که در سطح استان هستند چه نظامی و چه اجرایی، یک انسجام و هماهنگی بین خودشان دارند که همین انسجام باعث شده است در وقوع حوادث، کمترین چالش‌ها را داریم .
کرامتی با تاکید بر اینکه امیدواریم حادثه سنگینی نداشته باشیم، افزود: اما حوادث غیر قابل پیش بینی است و مطالعات نشان می دهد که استان روی گسل است و حوادث نیز غیرقابل پیش بینی است.
وی از تهیه اطلس مخاطرات طبیعی استان خبر داد و گفت: البته نمی گوییم که با آن به طور ۱۰۰ درصد با مخاطرات مقابله می کنیم چون هر مخاطره‌ای شرایط خاص خود را دارد.
مدیرکل مدیریت بحران استان به ایجاد شبکه ارتباطی اختصاصی برای مدیران حوزه بحران، اشاره کرد و افزود: ابلاغ شماره ۵ رقمی برای مدیران دستگاه های اجرایی و نظامی هم اقدام شایسته ای در این خصوص است که در دو سه سال گذشته انجام شده است و در زمان وقوع حادثه، بلافاصله از طریق این تلفن ها پاسخگو هستند.
درک خطر در کشور ما بسیار پایین است و ترس از خطر نداریم
مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان زنجان هم با بیان اینکه مدیریت بحران علم نوینی در دنیا است، گفت: همه دنیا در این حوزه مشکلاتی دارند و آزمون و خطاهای بسیاری هم در این حوزه وجود دارد و جالب اینکه در دنیا، به این شرایط مدیریت بحران نمی گویند بلکه مدیریت کاهش خطرات بلایا اطلاق می شود و کشورهایی که به این حوزه ورود کرده اند، موفق شده اند که کشور ما هم به خوبی در این حوزه در حال کار است.
قاسم موسوی با تاکید بر اینکه فاصله بین دانشگاه و اجرا، نه فقط در حوزه بحران، بلکه در همه حوزه‌های کشور ما وجود دارد، اظهار داشت: همچنان که فاصله بین دانشگاه و صنعت، دانشگاه و حوزه کشاورزی و سایر حوزه ها همیشه از مسائل دغدغه مند بوده است.
مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان گفت: حوزه دانشگاه باید با مطالعه و پژوهش، محصولی ارائه دهد که به درد دستگاه مجری بخورد تا آن را اجرا کند.
موسوی با اشاره به سند "سندای" که برای کاهش خطر پذیری سوانح( ۲۰۳۰-۲۰۱۵)، در سومین کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد در شهر سندای کشور ژاپن در ۱۸ مارس سال ۲۰۱۵ به تصویب رسید، اظهار داشت: کشورهای امضا کننده مکلف به اجرای مفاد آن هستند و جمهوری اسلامی هم آن را امضا کرده است بنابر این یکی از اولویت هایی که ایران هم ملزم به رعایت و اجرای آن است، لزوم آگاهی از درک خطر بلایا برای افراد جامعه است.
وی با اظهار تاسف از اینکه درک خطر در کشور ما بسیار پایین است و ترس از خطر نداریم، گفت: با وجود اینکه در بسیاری موارد، هواشناسی هشدار سیل، بهمن، کولاک، خطر برخورد صاعقه و امثال آن را می‌دهد و مدیریت بحران هم اعلام می‌کند، ولی مردم با وجود اینکه هشدارها را شنیده و پیام ها را هم دریافت کرده اند متاسفانه همچنان به کوه می روند، سفر غیرضرور انجام می دهند، در حریم رودخانه ها چادر زده و اتراق می کنند.
مدیرعامل هلال احمر استان زنجان اظهار داشت: عجیب تر اینکه در دل خطر هم همچنان در حال گرفتن فیلم و عکس سلفی هستند.
موسوی با بیان اینکه وظیفه ما آموزش همگانی است و یکی از رسالت‌های رسانه‌ها اطلاع رسانی و هشدار در خصوص درک خطر از بلایا است، اظهار داشت: رسانه ها نباید منتظر مناسبت‌های تقویمی از جمله هفته کاهش خطرات بلایای طبیعی یا مناسبت های مقابله با سیل و زلزله باشند چون نیاز داریم که بحث هایی پیرامون درک خطر بلایا را در میان مردم افزایش دهیم تا تهدید خطر را بیشتر درک کنند و قطعا در مواجهه با بحران عوارض کمتری خواهد داشت.
لزوم شناسایی نقاط بحرانی و میزان توان داخلی در استان برای مواجهه با بلایای طبیعی
مدیرکل بنیاد مسکن استان زنجان هم در این نشست با بیان اینکه بنیاد مسکن بعد از وقوع حوادث و بلایای طبیعی از جمله سیل و زلزله، وارد عمل می‌شود، گفت: چند سال بعد از وقوع حادثه هم در منطقه هستیم تا آخرین خانه بازسازی یا مرمت شود.
رضا خواجه‌ای پیشگیری، آمادگی و آماده سازی و بازسازی را سه مقوله اصلی در مدیریت بحران عنوان کرد و افزود: بزرگترین محدودیت ما بعد از وقوع حادثه، محدودیت زمان است و عملاً از روزی که حادثه رخ می دهد، همه مسئولان و افرادی که دست‌اندرکار هستند مرتب پیگیر خسارت ها و آسیب هستند و حتی فرصت ۷۲ ساعته برای تعیین میزان اعتباری که باید در منطقه حادثه دیده هزینه شود، می دهند.
مدیرکل بنیاد مسکن استان زنجان، با تاکید بر اینکه باید تیم‌هایی آموزش ببینند تا در زمان وقوع بحران، ضمن برخورد مناسب با نوع بحران، بدانند که چه کاری باید انجام بدهند، اظهار داشت: چون فرصت محدود دارند تا میزان خسارت، میزان اعتبار لازم، واحدهای خسارت دیده ۱۰۰ در درصدی و تعمیری را اعلام کنند.
خواجه ای با بیان اینکه آنچه که مهم است این است که بدانیم آیا واقعا برای مدیریت در وقوع بحران ها و بلایا آمادگی داریم، گفت: هنگام برگزاری مانورهای مختلف مانند زلزله، چون زمان آن قبلا اعلام می شود، خودمان را آماده می‌کنیم، در حالیکه از زمان وقوع بحران، هیچ اطلاعی نداریم بنابراین، آمادگی هم نداریم.
وی با اشاره به اینکه ۲۷۴ روستای استان که از داخل آنها، رودخانه عبور می کند به عنوان خطر محسوب می شوند، افزود: در حال حاضر ۵۵ درصد روستاهای استان زنجان، مقاوم سازی شده اند و جالب است که یکی از روزنامه ها، با تیتری با عنوان " ۴۵ درصد روستاهای استان مقاوم سازی نشده و بنیاد مسکن در خواب زمستانی است" با کمال بی انصافی برخورد کرد و ۵۵ درصد مقاوم سازی شده را نادیده گرفت.
مدیرکل بنیاد مسکن استان زنجان، با بیان اینکه همین امسال ۵۰۰ میلیارد تومان در روستاها هزینه می کنیم، گفت: برای ایمن سازی این روستاها، ۴۵۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
خواجه ای از نبود اعتبارات برای انبار ملزومات اسکان موقت در زمان وقوع حادثه گله کرد و اظهار داشت: نبود و کمبود اعتبارات باعث شده است که نتوانیم در بحث های مختلف از جمله پژوهش، هم در بحث پیشگیری و هم در بحث آماده سازی و بازسازی برنامه ریزی کرد.
مدیرکل بنیاد مسکن استان زنجان، با تاکید بر اینکه، ما باید از همین امروز علاوه بر روستاها حتی در شهرها هم واحدهای آسیب‌پذیر را شناسایی کنیم، اظهار داشت: باید ضمن شناسایی نقاط بحرانی، مشخص کنیم که آیا فضاهای سبز و پارکهای سطح شهرها، سرویس های بهداشتی و آب شرب آنها، برای اسکان اضطراری جوابگو خواهند بود یا نه و بنابراین باید بانک اطلاعاتی در این خصوص داشته باشیم.
خواجه ای با اشاره به اینکه در زمان وقوع حادثه برخی از خانه‌ها صددرصد تخریب می‌شوند و ساکنان آنها مجبورند در اسکان‌های موقت جای داده شوند، تاکید کرد: این در حالی است که ما از زیر زمین هیچ اطلاعاتی نداریم و نمی دانیم در زیر پارکی که اسکان موقت می دهیم چه خبر است و آیا به لحاظ ایمنی قابل اعتماد است یا اصلا آب شرب یا چاه هایی که زیر زمین هستند پاسخگوی نیاز آن برهه خواهند بود ؟
وی با بیان لزوم مطالعه موارد ذکر شده از هم اکنون، خاطرنشان کرد: نظام مهندسی باید وارد عمل شوند و امکانات، احتمال و امکان خدمات رسانی به بافت های فرسوده را بررسی و از هم اکنون شناسایی و برای آن برنامه ریزی شود.
مدیرکل بنیاد مسکن استان زنجان، گفت: ظرفیت استان در تولید و تامین مصالح مورد نیاز برای زمان پس از وقوع سوانح، توان ماشین آلات بنیاد و استانداری برای آواربرداری شناسایی و برنامه ریزی لازم انجام و مشخص شود که از داخل تامین خواهد شد یا باید از استان های دیگر کمک بگیریم.
خواجه ای با اشاره به اینکه مشخص کردن توان و ظرفیت واحدهای تولیدی و صنعتی همان اقداماتی است که باید در بحث پیشگیری، برنامه‌ریزی و آمادگی انجام دهیم، اظهار داشت: البته کارهایی هم که انجام شده بسیار خارق العاده است اما کافی نیست و از جمله این اقدامات مقاوم سازی واحدهای مسکونی در روستاها است.
پژوهش تقاضا محور نیازمند بودجه است
دانشیار دانشگاه تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان با بیان اینکه در حل مسائل علوم زمین کشور، بیش از ۱۵ سال است که پیشرفته ترین مطالعات علوم زمین را خودِ ایرانیان انجام می دهند، گفت: اکنون دانشگاه‌های سطح یک و ۲ کشور در کنار مساله پژوهش، توانایی ویژه ای در حل مسایل علوم زمین کشور داشته و حرفی برای گفتن دارند.
دکتر اسماعیل شبانیان ادامه داد: مطالعات دانشگاه علوم پایه زنجان و دانشکده علوم زمین جزو سه مجموعه برتر در زمینه مطالعات زمین لرزه، منابع آب و پهنه بندی سیلاب در کشور است.
وی تاکید کرد: در استان زنجان این توانایی را داریم و از آن استفاده می کنیم و به عنوان مجموعه دانشگاهی، در کنار وظایف اصلی خود که آموزش و پژوهش است، آموزش عمومی و پژوهش تقاضا محور را نیز دنبال می کنیم.
این پژوهشگر زمین شناسی اضافه کرد: وقتی پژوهش تقاضا محور می گوییم و روی آن خیلی شعار می دهیم، که البته وزارت علوم نیز مصوبات را برای امتیازات و ارتقای اعضا به این سمت می بَرد، وقتی به یک عضو دانشگاهی با بیش از ۲۰ سال سابقه، پژوهش تقاضا محور را مطرح می‌کنند، بر حسب تجربه تنها کاری که می کند فقط لبخند می زند، چون که مسائل بنیادین جامعه را بدون بودجه مناسب و کافی نمی‌توان حل کرد.
این مدرس دانشگاه علوم پایه زنجان گفت: علوم زمین، به ویژه در بخش زمین شناسی و مخاطرات طبیعی، نیازمند آزمایشگاه های مهم و تجهیزات بسیار پیشرفته است چرا که باید از مشتی خاک یا تکه سنگی، اطلاعاتی را در خصوص میلیون ها سال پیش استخراج کنیم تا از آن در حل مساله امروز استفاده کنیم.
شبانیان اظهار داشت: نیازمند تجهیزاتی هستیم که در کشور نیست و هیچکدام از ارگان‌های ما نیز آن را ندارند.
وی یادآوری کرد: برای اینکه پژوهش های تقاضا محور را با سطح علمی خوبی که داریم هماهنگ کنیم نیازمند امکانات آنالیز نمونه های سنگ و خاک هستیم که البته این با بودجه های پژوهشی ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومانی یک دانشکده فعال در زمینه های مختلف قابل انجام نیست.
استاد دانشگاه تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان گفت: از سوی دیگر، مسائل روز و آینده مملکت با پژوهش بنیادی حل می‌شود و حل مشکلات کلان که از سوی مدیران مطرح می‌شود و انتظار می‌رود دانشگاه راه حل اصولی برای آن بدهد، مستلزم تخصیص بودجه واقع بینانه است تا از سوی کارفرما در اختیار دانشگاه قرار گیرد.
در برخی موارد مطالعات مربوطه بعد از ساخت و سازها انجام می‌شود
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان با بیان اینکه خوشبختانه اکثر دستگاه ها همسو با پژوهش حرکت می کنند و بعضا مشکلاتی در سطح ملی به وجود می آید، گفت: ناگفته نماند که در زمینه پیشگیری در سطح استان، آب منطقه ای بهترین اقدامات را در دو سه سال اخیرداشته و رودخانه های استان را کاملا مطالعه و حداقل کل رودخانه های استان در داخل شهرها را لایروبی کرده است.
کرامتی افزود: از ۱۴۰۰ کیلومتر رودخانه در استان زنجان ، یک هزارو ۱۰۰ کیلومتر لایروبی شده و مطالعات حریم و بستر انجام شده است و ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر باقیمانده هم در حال انجام است که اقدام بسیار ارزنده ای است.
مدیرکل بحران استان زنجان، در خصوص ساخت و ساز کوی ثمین که بنا به اقدامات پیشگیرانه نباید در محل فعلی انجام می گرفت، گفت: ساخت و ساز آن در سال ۸۷ شروع شد در حالیکه مطالعات در خصوص آن منطقه در سال ۹۲ انجام و رصد شد و پس از آن بود که حداقل از ساخت مدرسه در آنجا پیشگیری شد.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان هم در خصوص میزان آمادگی استان در انبار ملزومات روز حادثه مانند آب شرب از چاه ها و سوخت گفت: ما در مدیریت بحران چیزی نداریم چون دستگاه اجرایی نیستیم و این موارد و مسائل متولی دارد که وظیفه خود را انجام می دهد.
کرامتی با بیان اینکه در استان همه این امکانات، در حد توان دستگاه ها وجود دارد، اظهار داشت: حداقل هشت دستگاه بسته بندی آب برای روز حادثه وجود دارد و بسته بندی ها را در همان روز رخداد سوانح، شروع می کند و همچنین هشت تانکر حمل سوخت البته اختصاصی ویژه آب شرب هم داریم و این غیر از تانکرهایی است که در نیروهای نظامی داریم و قطعاً در روز حادثه به ما کمک می کنند.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان با اشاره به برنامه وزارت نفت در خصوص اختصاص سوخت رایگان برای روزهای حادثه هم گفت: این سوخت از هم اکنون جداسازی شده و در صورت وقوع حوادث و بلایای طبیعی، به محض اعلام نیاز، توزیع می شود.
وی با تاکید بر لزوم ورود رسانه‌ها و فرهنگ سازی در این خصوص گفت: باید با اطلاع رسانی کافی به مردم و نهادینه کردن فرهنگ اجازه عبور به ماشین های امداد رسان و استفاده کمتر از خودروهای شخصی به ویژه در مواقع بحران برای مدیریت بهتر بحران، آن را ملکه ذهن شهروندان کنند تا در شرایط بحران هم در این خصوص مشکلی وجود نداشته باشد.
کرامتی با بیان اینکه، در کشور ما و به ویژه در زنجان تا زمانی که حادثه رخ ندهد و درک خطر نکنیم برخورد مناسب با آن نداریم، افزود: متاسفانه در ایران با همه چیز برخورد تسامحی می‌کنیم و بر این باور هستیم که بالاخره می گذرد.
وی با اشاره به نمونه های عینی در روش برخورد مردم با بعضی از پدیده ها در سایر کشورها گفت: به عنوان نمونه در روسیه چند سال پیش، همه مردم سیگاری بودند و سیگار در دست بچه هشت ساله تا پیرمرد ۹۰ ساله دیده می شد و دلیل آنها هم این بود که سیگار به آنها گرما می دهد اما تقریباً در سال ۹۴ مشاهدات عینی نشان داده است که در میان مردم روسیه حداقل در خیابان ها و انظار عمومی حتی یک نفر هم سیگار استفاده نمی‌کند و دلیل آن را این گونه بیان می کنند که در کشور ما وقتی که یک کار یا حرکتی، زشت عنوان شد همه آن را زشت می پندارند و دیگر دنبال آن نمی‌رود علت ترک سیگار هم این بود که در آنجا جا افتاده است که سیگار کشیدن کار بسیار زشتی است.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان با بیان اینکه در کشور ما در مواجهه با بعضی از کارها و حرکت ها یک طیف آن را خوب می پندارند و طیفی دیگر آن را بد می پندارند و انسجام لازم در فرهنگ سازی وجود ندارد، اظهار داشت: متاسفانه مردم ما در این گونه مسائل منسجم نیستند و همه چیز را به مسائل رفتاری خودمان نسبت می دهیم.
کرامتی با اشاره به نمونه‌ای از رفتارهای مردم ژاپن در زمان وقوع بلایای طبیعی مانند زلزله هم گفت: در یکی از زلزله های ژاپن، هنگام توزیع غذا میان آسیب‌دیدگان، افراد از گرفتن بیش از یک پرس غذا خودداری می‌کردند چون بر این باور بودند که باید جیره غذایی به سایر افراد هم برسد و این در حالی است که در زلزله سرپل ذهاب کرمانشاه ایران، مردی که از گروههای امدادی هلال احمر، لوازم اولیه از قبیل پتو، چراغ، لوازم بهداشتی و آب آشامیدنی برای خواهر بی سرپرست خود گرفته بود، عملا از دادن آن به خواهرش که در نزدیکی هم نیز زندگی می‌کردند، خودداری کرده بود.
وی با اظهار تاسف از اینکه متاسفانه ما در مقام حرف زدن از همه بهتر جلوه می دهیم اما در عمل چنین نیستیم، افزود: متاسفانه ما در موارد و شرایط خاص، به خاطر رسیدن به برخی از اهداف، تعریف های غیر واقعی از خود و امکاناتمان داشتیم که خودمان هم غیر واقعی ها را باور کرده ایم.
سطح آمادگی برای پاسخ به حوادث متاسفانه دچار چالش جدی شده است
مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان زنجان گفت: طبق سند راهبردی، قانون مدیریت بحران و برنامه ملی پاسخ به بحران، موضوع امداد و نجات، اسکان اضطراری در حوادث و بلایا، جمع آوری و توزیع کمک های مردمی نیز برعهده این مجموعه است.
سید قاسم موسوی اظهارداشت: برای این مقوله های بیان شده دستگاه همکار و پشتیبان نیز تعریف شده است، اما متولی اصلی آن هلال احمر است که طبق قانون مشخص شده است.
وی با بیان اینکه این آموزش ها در مدارس، مساجد، دانشگاه ها، دستگاه های اجرایی، شرکت ها وکارخانه های تولیدی استان زنجان ارائه می شود، گفت: علاوه بر این مراکز آموزش همگانی هلال احمر در ۲۱۲ خانه هلال در مناطق شهری و روستایی استان نیز انجام می شود.
موسوی تاکید کرد: هرجا اجتماعی باشد آموزش های هلال احمر را رایگان ارائه می دهیم.
وی به موضوع امداد و نجات هلال احمر اشاره کرد و ادامه داد: در حال حاضر ۱۱ پایگاه امداد ونجات جاده ای و کوهستان در جاده های استان زنجان به صورت شبانه روزی خدمات امدادی ارائه می دهند.
مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان زنجان گفت: بیشتر برنامه های این پایگاه ها را داوطلبان امدادگر و نجاتگر هلال احمر و بخش کمتری از عملیات امدادی را پرسنل این مجموعه انجام می دهند.
موسوی یاداوری کرد: در حال حاضر در سطح استان ۱۵ دستگاه آمبولانس داریم که این عدد کمی است.
وی با بیان اینکه امداد و نجات مسئولیت خطیری است، افزود: این وظیفه برعهده جمعیت مردمی غیردولتی امکانپذیر نیست و این مسئولیت از سوی دولت به هلال احمر واگذار شده است.
مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان زنجان گفت: از سال ۱۳۸۲ که طرح جامع امداد و نجات نوشته شد، هلال احمرآماده انجام این وظیفه خطیر بود، با توجه به اینکه هلال احمر نمی تواند از اعتبارات دولتی در این بخش بهره مند شود ضعف ونارسایی ها هست و این وضعیت نیز همچنان ادامه پیدا خواهد کرد.
وی افزود: همیشه سطح آمادگی برای پاسخ به حوادث متاسفانه دچار چالش جدی شده است اما در کنار دستگاه ها، مدیریت کلان استان و کشور دستگاه هایی که با هلال احمرو همکار هستند پاسخ دهی مناسبی به حوادث کوچک و انفرادی داشته ایم.
مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان زنجان گفت: وقوع حوادث بزرگ دغدغه هلال احمر نیز به شمار می رود و می توانیم اسکان را برای هموطنان در کمترین زمان ممکن انجام دهیم.
مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان زنجان گفت: متولی راه اندازی سرویس بهداشتی در بحران مشخص نیست و در برنامه مدیریت بحران ابهاماتی وجود دارد.
موسوی ادامه داد: ۱۲ انبار امدادی در سطح استان زنجان داریم که دپوی اقلام امدادی را انجام داده ایم.
وی افزود: سامانه لجستیک هلال احمر در سطح کشور به صورت متمرکز عمل می کندو در صورت نیاز به سایر استان ها اقلام امدادی را ارسال می کنیم و انبارها مجدد شارژ می شود.
میزان مقاوم سازی واحدهای مسکونی روستایی در زنجان ، ۱۰ درصد بالاتر از میانگین کشور است
مدیرکل بنیاد مسکن استان زنجان با اشاره به آمار واحدهای مسکونی مقاوم سازی شده در روستاهای استان، گفت: از سال ۸۴ به بعد خوشبختانه ۵۱ هزار واحد از ۹۲ هزار واحد مسکونی در روستاها و حدود هفت هزارو ۷۰۰ واحد هم در شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر استان، مقاوم سازی شده اند.
وی با بیان اینکه استان زنجان عملاً در بحث مقاوم سازی، ۱۰ درصد بالای میانگین کشوری است، اظهار داشت: این میزان کافی نیست چراکه همه ما در مقابل جان مردم مسئول هستیم و باید پاسخگو باشیم.
خواجه ای اظهار امیدواری کرد، بحث مقاوم‌سازی جدی گرفته شود و با جشن مقاوم‌سازی پایان این ماموریت اعلام شود.
وی با اشاره به اینکه پس از زلزله ۷.۳ ریشتری کرمانشاه و یک سال بعد از بازسازی دوباره زلزله ۶.۴ ریشتری رخ داد گفت: اغلب سلبریتی های حاضر در این محل دوربین به دست، دنبال واحدی تخریب شده در منطقه بودند و خوشبختانه در میان واحدهای بازسازی شده، حتی یک ترک خوردگی هم به وجود نیامده بود.
مدیرکل بنیاد مسکن استان زنجان، تاکید کرد: ما دنبال این نوع مقاوم سازی ها هستیم که با اطمینان خاطر در زلزله با ایستادگی، حتی یک ترک هم نخورد.
در پیشگیری از بحران ضعیف هستیم
استاد دانشگاه تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان گفت: به لطف تلاش و یافته های متخصصان مختلف علوم زمین تا سازه، در بحث پیشگیری در حوزه مدیریت بحران موفق بودیم چرا که در مقایسه زلزله رودبار با زمین لرزه بزرگ کرمانشاه، به روشنی می بینیم که حتی با در نظر گرفتن اختلاف ماهوی این دو رخداد، زیانهای مالی و جانی که بر جا گذاشت در زمین لرزه کرمانشاه بسیار کمتر و متفاوت بود که بخش مهمی از آن ثمره توجهی بود که به ساخت و ساز مقاوم شده بود.
دکتر اسماعیل شبانیان افزود: نتیجه مدیریت بحران و پیشگیری در نگاه بلند مدت عالی بود چرا که اجرای جدی آیین نامه ۲۸۰۰ در ساخت و سازها در نواحی شهری و روستاها نتیجه بسیار خوبی به همراه داشته است.
وی ادامه داد: در زمان حاضر در بیشتر روستاها ساخت و سازها باید اصولی و مهندسی احداث شود، این موارد جای امیدواری دارد چرا که نسبت به ۲۰ سال گذشته پیشرفت های خیلی خوبی داشتیم.
این پژوهشگر زمین شناس دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان ادامه داد: در پیشگیری بحران، به جز در ساخت و سازها، در سایر امور زیرساختی بسیار ضعیف هستیم و این مهم نشات گرفته از عدم باورپذیری در سطوح مختلف و دیدگاه اقتصادی به مسائل است.
شبانیان اظهار داشت: دیدگاه اقتصادی موجب می‌شود مسائل را تنها از نگاه اقتصادی سبک و سنگین کنیم و از طرفی نیز بسیاری از مسائل را باور نداریم، حل سریع و کوتاه مدت مسائل را اهمیت بیشتری می دهیم، حتی بودجه عمرانی ادارات و ارگانها را بیشتر کنیم اما کسری از آن را به بودجه پژوهشی همان ارگان اضافه نمی کنیم تا با حل مسائل بنیادین در همان حوزه پیشگیری بلند مدتی داشته باشیم.
این مدرس دانشگاه افزود: یکی از مسائل خیلی مهمی که می توانیم بر آن تکیه کنیم افزایش باور پذیری در سطح مدیران، مهندسان و جامعه است.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه مدیران تصمیم های کلان را می گیرند و مهندسانی که در اجرا هستند در اجرای یافته های علمی بسیار مهم به شمار می روند، اگر به مسائل و حل آن باور نداشته باشند کارها به درستی انجام نخواهد شد. از سوی دیگر، اگر مردم را متقاعد نکنیم که بحران جدی است، چه در فاز پیشگیری و چه در شرایط هشدار قرمز، خطر را درک نمی کنند و همکاری نخواهند کرد.
لزوم افزایش مشارکت های مردمی در مواجهه با حوادث و بلایای طبیعی
مدیرکل مدیریت بحران استان با تاکید بر لزوم افزایش مشارکت های مردمی در مواجهه با بحران، گفت: باید با افزایش مشارکت های مردمی و حرکت جامع محور، در ترویج فرهنگ ایمنی بیشتر بیش از پیش تلاش کنیم چون هرچقدر آگاهی مردم بیشتر باشد طبیعی است که مشکلات ما هم در زمان وقوع بحران، کمتر خواهد شد.
وی با بیان اینکه مسئولیت آموزش‌های همگانی با جمعیت هلال احمر است، افزود: در این راستا جمعیت هلال احمر در دو سه سال اخیر، آموزش‌های خوبی داشته است و امیدوارم بیش از پیش در این خصوص تلاش شود چون هرچقدر که مردم آموزش و مانور ببینند، در زمان حادثه اضطراب کمتری دارند و با حفظ خونسردی خود می دانند که چه باید بکنند.
مدیرکل مدیریت بحران استان با اشاره به اینکه، بانک اطلاعاتی جامعی از منابع انسانی، تجهیزات و امکانات را داریم، گفت: از این امکانات در روز حادثه استفاده می شود و پس از حادثه نیز آسیب شناسی و مستند سازی حوادث انجام و با بررسی این مستند سازی ها، در حوادث بعدی، مسائل مربوط به نقاط ضعف، جبران می‌شود.
کرامتی اظهار داشت: همچنین تهیه اطلس مسیل ها و رودخانه های استان، پیش‌بینی سناریوهای مختلف برای حوادث گوناگون، بانک اطلاعاتی ساختمان های مهم و حساس در زمان وقوع حوادث مانند بیمارستان ها را داریم که در زمان بحران لازم و قابل استفاده است.
وی از تهیه اطلس کارخانه‌های دارای مواد خطرناک هم خبر داد و افزود: بخشی از این اقدام که با هدف شناسایی محل استقرار و مسیر این کارخانه ها انجام می شود، پیش رفته است.
مدیرکل مدیریت بحران استان به امکانات استان در حوزه آتشنشانی هم در مواجه با بحران اشاره کرد و گفت: خوشبختانه در استان زنجان در حال حاضر ۳۲ آتش نشانی داریم که یک ایستگاه مربوط به فرودگاه است که در زمان خاص می‌توان از آن هم، استفاده کرد و یک ایستگاه مربوط به شرکت خطوط لوله و مخابرات است که تجهیزات، امکانات آتش نشانی و نیروهای زبده بسیار خوبی دارد.
کرامتی با بیان اینکه شرکت نفت و شهرداری های استان هم، چنین امکاناتی را دارند، اظهار داشت: شهرداری زنجان دارای ۶ ایستگاه است و یک ایستگاه نیز در حال راه اندازی است و احتمالا در ایام دهه فجر به بهره‌برداری برسد همچنین شهرداری ابهر ۳ ایستگاه، خرمدره ۲ ایستگاه و سایر شهرداری ها هم یک ایستگاه دارند که البته می طلبد که امکانات شهرداری ها هم به روز شود.
وی تعداد پایگاه های اورژانس در سطح استان را ۶۲ پایگاه اعلام کرد و گفت: یک پایگاه هوایی هم وجود دارد که تجهیزات خوبی اعم از ماشین های کمک دار و ماشین های امدادی معمولی دارند و در بعضی مواقع هم از ماشین های کمک دار جمعیت هلال احمر که قویتر از ماشین آلات آنهاست، استفاده می شود.
باید با ارائه آموزش همگانی به آحاد مردم، جامعه‌ی آماده برای بحران داشته باشیم
مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان زنجان گفت: باید جامعه آماده داشته باشیم و این مهم زمانی محقق می شود که دستگاه های اجرایی، مراکزعلمی و فرهنگی و خانواده آماده باشد.
وی ادامه داد: ارائه تک تک آموزش های هلال احمر در سایت https://khadem.ir وجود دارد و علاقمندان می توانند با مراجعه به این سایت از آموزش های مورد نیاز بهره مند شوند.
مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان زنجان به موضوع تاب آوری اشاره کرد و افزود: اگر در حوادث و بلایای طبیعی یا حتی انسان ساخت ناهماهنگی و اختلالی در سیستم بوجود آید، بلافاصله به شرایط قبل از حادثه برگردیم تاب آوری در سطح شهر، جامعه، خانواده و کشور محقق شده است.
موسوی افزود: اگر زلزله ای بیشتر از هفت ریشتر اتفاق افتد و خدمات عمومی از جمله آب، برق، تلفن و سایر خدمات در کمترین زمان ممکن به حالت قبل از بحران باز گردد، حوادث عواقب و عوارض کمتری خواهد داشت.
مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان زنجان در ادامه با بیان اینکه متولی آموزش همگانی در کشور برعهده جمعیت هلال احمر است، گفت: در ۹ ماهه گذشته از سال جاری به بیش از ۱۲ هزار نفر در سطح استان آموزش همگانی امداد و نجات ارائه داده ایم.
موسوی ادامه داد: سالانه یک و نیم برابر این میزان برنامه آموزشی از آموزش همگانی تا تخصصی را برای امدادگران و نجاتگران در پایگاه های امداد و نجات استان ارائه می دهیم.
مطالعات جامع در خصوص وضعیت گسل‌ها در زنجان انجام شده است
دکتر شبانیان با اشاره به همکاری تنگاتنگ با مدیریت بحران استان گفت: در نتیجه این ارتباطات قوی زنجان یکی از شهرهایی است که بیشترین مطالعات پایه ای در آن انجام شده است.
وی یادآوری کرد: در مساله شناخت خطرات طبیعی به نسبت کارهای خوبی انجام شده اما باید این مسائل به باور پذیری گره زده شود که این نیازمند آموزش و برنامه ریزی مستمری است.
این مدرس دانشگاه و زمین شناس تصریح کرد: در نتیجه مطالعات انجام شده در زنجان، ساخت وساز طرح تولید مسکن ملی از حریم گسل عقب نشینی داده شد و هم اکنون بر اساس اصول مهندسی در حال احداث است.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر بر روی سیل و زلزله زنجان مطالعه انجام می دهیم و شرایط شهر زنجان را بررسی می کنیم ولی وقتی بودجه ای برای این تحقیق و پژوهش لحاظ نشود، ناتوانی در پیشبرد بخش نهایی مطالعات موجب دغدغه محقق می شود.
شبانیان با بیان اینکه فرونشست متاسفانه پنهان است، اضافه کرد: می توانیم بر روی زمین لرزه و سیل مطالعه داشته باشیم اما فرونشست در شهرهایی که ساخته شده و هیچ مطالعه ای نداریم همچون بمب ساعتی و غیرقابل پیش بینی است.
استاد دانشگاه تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان گفت: اکنون با مطالعات انجام شده در زنجان می دانیم ساختارهای فعال در کدام مناطق است و در وضعیت استان در مساله گسل و سیلاب هم بهترین مطالعات را داریم.
دکتر شبانیان به گسل‌های موجود در استان زنجان اشاره کرد و اظهارداشت: در ماهنشان و گرماب خطر زمین لرزه کمتر است و گسل های موجود در این مناطق طول کوتاهتر و توان لرزه زایی کمتری دارند.
وی، اصلی‌ترین ساختارهایی که موجب نگرانی شده و سالها است در دست مطالعه قرار دارد را گسل شمال زنجان بیان کرد و افزود: در شهر زنجان گسل از زنجانرود به زیر شهرک صنعتی شماره یک تا ارمغانخانه، زریک و مشکین به صورت شمالی و جنوبی ادامه دارد.
شبانیان یادآوری کرد: روستای سهرین و شهر ارمغانخانه و روستاهای این مناطق دقیق بر روی گسل لرزه زا قرار دارند.
وی با بیان اینکه بر اساس مطالعات جدیدی که انجام دادیم، این گسل و آثار زمین لرزه های قدیمی گسل را زیر روستای سهرین پیدا کردیم و در برخی مناطق پهنای تاثیر گسل حتی به دو و نیم کیلومتر می رسد و این گسل یک مساله جدی برای آینده محسوب می شود.
این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه منطقه زنجان – بیجار در فرهنگ زلزله شناسی ایران به نام منطقه نبود زلزله معروف است، اظهارداشت: در تاریخ سه هزار ساله ای که ثبت داریم زمین لرزه بزرگ شناخته شده در مناطق جنوب طارم تا بیجار را نداشته ایم.
شبانیان ادامه داد: این اطلاعات را به طور خاص در مطالعات چند ساله به دست آورده ایم که دست کم ۲ زمین لرزه بزرگ ثبت نشده تاریخی یا پیش از تاریخ بر روی گسل شمال زنجان رخ داده است.
این مدرس زمین شناس دانشگاه تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان گفت: شهرهای اصلی استان زنجان به سمت غرب و جنوب غربی جای نگرانی چندانی به لحاظ وقوع زلزله ندارد.
وی یادآوری کرد: گسل مهم سلطانیه در دیواره جنوبی دره های زنجانرود و ابهررود و نیز گسل شمال زنجان در منطقه ارمغانخانه، مشکین و قره پشتلو از مهمترین مسائل ما است.
این مدرس دانشگاه افزود: گسل شمالی زنجان از روستای پنبه جوق آغاز و به سمت شهرک ثمین و سهرین ادامه دارد و در شمال ارمغانخانه پایان می یابد.
شبانیان افزود: گسل زلزله شرایطی را به لحاظ آب و هوایی ایجاد کرده که روستاها در این مناطق ایجاد شده است.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: با اهمیت کمتری برای خود شهر زنجان، گسل سلطانیه با شیب رو به جنوب تا نزدیکی شهر ابهر و تا دره کینه ورس و چشین ادامه دارد، این گسل فقط برای زنجان لرزش ایجاد می کند و به لحاظ گسیختگی برای ساختمان ها مساله ای ایجاد نمی کند.
وی خاطرنشان کرد: نباید نادیده گرفت که زلزله فواید زیادی دارد چراکه اگر زلزله به وجود نمی‌آمد، کوه، حوضه آبگیر و چشمه درست نمی شد، تمام این پدیده فایده است به شرطی که با آن عاقلانه رفتار کنیم و به جای مقابله، با آن سازگار شویم.