زمستان سرد و سختی در انتظار مردم افغانستان است اما فروپاشی اقتصادی، عقب‌نشینی ارتش آمریکا و اعمال تحریم و توقف کمک‌های بشردوستانه، مرگ را برای افغان‌ها به ارمغان آورده است. طبق گزارش رسانه‌ها یک میلیون کودک این کشور ممکن است در زمستان امسال گرسنگی بکشند و جان خود را از دست بدهند.
اگرچه آمریکا هدف خود از تحریم را منزوی کردن طالبان بیان می‌کند اما هر روز بر رنج افغان‌ها می‌افزاید. پول نقد بانک‌ها تمام شده؛ قیمت همه‌چیز از نان گرفته تا سوخت در حال افزایش است؛ واردات فلج شده و کارمندان ماه‌هاست بدون دریافت حقوق، زندگی را می‌گذرانند. جالب اینکه «جو بایدن» وعده داده حقوق بشر را در صحنه جهانی ارتقا می‌دهد اما دولت او اکنون از رژیم تحریمی حمایت می‌کند که افغانستان را تا مرز قحطی پیش برده است.
تارنمای نشریه «ملت» (The Nation) تحریم‌های آمریکا را مقصر گرسنگی میلیون‌ها شهروند افغانستان دانست و تصریح کرد، طبق گزارش برنامه جهانی غذا، بدون تغییرات عمده در شرایط کنونی، بیش از یک میلیون کودک افغان ممکن است در زمستان از گرسنگی بمیرند. با وجود افزایش درخواست‌ها برای کاهش تحریم‌ها، دولت بایدن نشانه‌های کمی از تغییر مسیر نشان داده است. بیشتر اعضای کنگره ساکت هستند و تنها یک گروه متشکل از ۴۰ قانونگذار دموکرات از بایدن خواسته‌اند ذخایر نقدی افغانستان را آزاد کند.
تحریم و خشکسالی و سخت‌ترین زمستان
افغانستان و مردم آن برای چند دهه است که از شرایط کشورشان رنج می‌برند و اکنون چهارماه پس از تثبیت طالبان یک قحطی گسترده‌تر از هر زمان دیگر آنها را تهدید می‌کند به گونه‌ای که یک میلیون کودک افغان یعنی تعدادی برابر با تلفات مستقیم جنگ ۲۰ ساله این کشور جان خود را از دست بدهند.
طبق برآوردها ۲۲.۶ میلیون نفر از شهروندان افغانستان یعنی بیشتر از نیمی از مردم این کشور در زمستان امسال با ناامنی غذایی روبرو هستند و بسیاری از آنها در آستانه فاجعه قرار دارند.روزنامه «نیویورک تایمز» در گزارشی نوشت همزمان با سقوط اقتصادی، افغانستان با گرسنگی دست و پنجه نرم می‌کند. طبق برآوردها ۲۲.۶ میلیون نفر یعنی بیشتر از نیمی از مردم این کشور در زمستان امسال با ناامنی غذایی روبرو هستند و بسیاری از آنها در آستانه فاجعه قرار دارند.
گزارشگر این روزنامه آمریکایی با حضور در یکی از مکان‌های ارائه کمک به کودکان و زنان نیازمند آورده است: سردی هوای زمستان در کنار وقوع خشکسالی، خشک‌شدن چاه‌ها و نبود مواد غذایی کافی مردم افغانستان را با مشکلات فراوانی روبرو کرده و برخی افراد ماه‌هاست که به یک وعده غذایی روزانه دسترسی ندارند. بسیاری می‌گویند زمستان امسال سخت‌تر از سال‌های گذشته است و احتمال جان دادن کودکان بسیار زیاد است.
بررسی‌های برنامه جهانی غذا و سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد می‌گوید، زندگی بیش از نیمی از جمعیت این کشور تهدید غذایی را احساس می‌کند که از این تعداد ۸.۷ میلیون نفر بسیار به قحطی که بدترین مرحله یک بحران غذایی است، نزدیک شده‌اند.
چنین گرسنگی یکی از پیامدهای ویرانگر سقوط اقتصادی و فلج شدن اقتصاد این کشور است زیرا با قدرت گرفتن طالبان، یک شبه میلیاردها دلار کمک خارجی آن ناپدید شد. همچنین تحریم‌هایی که ایالات متحده علیه طالبان وضع کرد، موجب شده تا این کشور از سیستم مالی جهان منزوی شود و بانک‌های آن ناکارآمد و انتقال کمک‌های بشردوستانه با مشکل روبرو شود.
میلیون کارگر و کارمند این کشور از کارگران روزمزد تا پزشک و معلم ماه‌هاست حقوقی را دریافت نکرده‌اند؛ قیمت موادغذایی نیز فراتر از دسترس خانواده‌هاست. در این شرایط بسیاری از مادران و کودکان نحیف و بیمار به سوی بیمارستان‌ها روانه می‌شوند. حال آنکه بیمارستان‌ها نیز فاقد تجهیزات پزشکی هستند زیرا بیشتر آنها با کمک‌های اهدایی خدمت‌رسانی می‌کردند.
یکی از دلایل کمبود غذا به خشکسالی و نابودی کشاورزی افغانستان مربوط می‌شود؛ حدود ۷۰ درصد مردم این کشور از طریق آن امرار معاش می‌کنند. گفته می‌شود امسال برداشت گندم ۲۵ درصد کمتر از میانگین همیشگی این کشور است.
میراث جنگ، تحکیم ساختاری وابسته به کمک خارجی
افغانستان از دهه ۱۹۸۰ میلادی درگیر تنش داخلی یا بین‌المللی است. در دوره معاصر ۲۰ سال جنگ آمریکا در افغانستان و صرف هزاران میلیارد دلار برای نابودی تروریسم و طالبان تقریبا هیچ نتیجه‌ای جز ویرانی و نابودی زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی افغانستان نداشته است.
براساس گزارش‌ها، حتی پیش از دولت بایدن نیز تحریم‌ها موجب شده بود افغانستان از سیستم مالی جهانی منزوی باشد. هنگامی که طالبان با موفقیت و سریع قدرت را به دست گرفت میلیاردها دلار کمک خارجی ناگهان ناپدید شدند. در دولت اشرف غنی هم که مورد حمایت آمریکا بود، این کشور تا حد زیادی به کمک‌های مالی بین‌المللی وابسته بود. بیشتر از ۷۰ درصد هزینه‌های عمومی و ۴۰ درصد تولیدناخالص داخلی این کشور از طریق کمک خارجی تامین می‌شد.
برای اقتصادی که خود دچار مشکل است تحریم و متوقف شدن جریان نقدینگی فاجعه ایجاد می‌کند و حداقل اقتصاد را ۳۰ درصد کاهش می‌دهد. «شاه محرابی» استاد اقتصاد کالج مونتگومری و عضو هیات مدیره بانک مرکزی افغانستان می‌گوید: مردم از گرسنگی جان می‌دهند؛ اشتغال هم وجود ندارد و مردم هیچ درآمدی ندارند.
آمریکا باید تحریم‌ها را نه تنها برای کمک‌های بشر دوستانه بلکه در مورد فعالیت‌های مرتبط با اقتصاد پایه کاهش دهد.وی می‌گوید: برنامه‌هایی مطرح است تا دولت طالبان بتواند ماهانه به ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار دسترسی داشته باشد. علاوه بر این، آمریکا باید تحریم‌ها را نه تنها برای کمک‌های بشر دوستانه بلکه در مورد فعالیت‌های مرتبط با اقتصاد پایه کاهش دهد.
درحالی‌که مردم افغانستان از گرسنگی رنج می‌برند برخی نگران محل استفاده بخشی از پول‌ها هستند. مقام‌های آمریکایی می‌گویند با بانک جهانی برای آزادکردن ۲۸۰ میلیون دلار کمک مالی مسدود شده اهداکنندگان و استفاده برنامه جهانی غذا و یونیسف، هماهنگی‌هایی را انجام داده اند. این مبلغ تنها بخشی از ۱.۵ میلیارد دلاری است که بانک جهانی تحت فشار فدرال رزرو آمریکا بلوکه کرده است. واشنگتن تردید دارد که این مبالغ چگونه به افغانستان منتقل می‌شود زیرا آمریکا تاکید دارد بانک جهانی باید مطمئن شود که انتقال پول فقط با اهداف بشردوستانه صورت می‌گیرد.
«سعد محسنی» مالک خبرگزاری طلوع افغانستان در پاسخ به نگرانی برخی افراد در داخل و خارج افغانستان در زمینه سوءاستفاده از کمک‌های خارجی گفت: باید دید این اقدام، جایگزین چه چیز وحشتناکی می‌شود. باید بین سوءاستفاده چند عضو طالبان و گرسنگی گسترده مردم یک موضوع را ترجیح داد.
«مری مک‌گروتی» مدیر برنامه جهانی غذا برای افغانستان اعتقاد دارد: باید سیاست را از کمک‌های بشردوستانه جدا کنیم. میلیون‌ها زن، کودک و مرد در بحران کنونی افغانستان، بی‌گناه گرفتار و محکوم به تحمل زمستانی مملو از بیچارگی و مرگ هستند.
باید سیاست را از کمک‌های بشردوستانه جدا کنیم. میلیون‌ها زن، کودک و مرد در بحران کنونی افغانستان، بی‌گناه گرفتار و محکوم به تحمل زمستانی مملو از بیچارگی و مرگ هستند.طبق گزارش نیویورک تایمز، فاجعه انسانی افغانستان در حالی رخ می‌دهد که در سال‌های اخیر گرسنگی در جهان افزایش یافته است. این وضعیت ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا، درگیری‌ها و شوک‌های مرتبط با آب‌وهوا بوده است. براساس گزارش سازمان ملل، در ماه‌های سپتامبر و اکتبر(شهریور-مهر-آبان) در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته جمعیت افغان‌هایی که با بحران کمبود مواد غذایی روبرو بودند ۳۰ درصد بیشتر شده است.
انتظار می‌رود در ماه‌های آینده، تعداد افراد درگیر این بحران به بالاترین حد خود برسد. سرپرست یکی از درمانگاه‌ها در حومه شهر قندهار می‌گوید «میزان سوءتغذیه دوبرابر شده؛ تاکنون اوضاع به این بدی نبوده است».
چشم نابینای حامیان حقوق بشر به روی تحریم‌ها
تحریم اما مشکلات را برای سازمان‌های بشردوستانه که هنوز در افغانستان کار می‌کنند بیشتر کرده است. این نهادها نمی توانند وجوه خود را در بانک‌های این کشور سپرده‌گذاری کنند زیرا ممکن است به صورت ناخواسته هدف تحریم آمریکا قرار گیرند. به همین دلیل سازمان‌ها به شدت محتاط شده‌اند. مدیر یکی از این سازمان‌ها تاکید دارد: اگر شما یک سازمان بشردوستانه در افغانستان باشید مشخص نیست که تحریم شامل چه مواردی است. این موضوع کار شما را دشوار می‌کند.
نشریه «اینترسپ» نیز آورده است: تندروها در آمریکا با خروج آمریکا از کابل مخالفت می‌کردند و در مورد حقوق بشر فریاد سر می‌دادند. حال نظرشان در مورد تحریم‌های آمریکا که موجب گرسنگی می‌شود چیست؟
تا پیش از این کووید-۱۹ و تحولات سیاسی ناشی از دولت مرکزی، افغانستان را دچار مشکل کرده بود؛ اکنون سیاست‌های تحریمی آمریکا مشکلات را دوچندان می‌کند.گزارش تصریح دارد سیاست تحریمی ایالات متحده به صورت مستقیم مسئول این وضعیت است زیرا مردم افغان را در لبه نابودی قرار می‌دهد. تا پیش از این، کووید-۱۹ و تحولات سیاسی ناشی از دولت مرکزی، این کشور را دچار مشکل کرده بود؛ اکنون سیاست‌های تحریمی آمریکا مشکلات را دوچندان می‌کند.
«پل اشپیگل» مدیر مرکز بهداشت بشردوستانه در دانشکده بهداشت عمومی جان‌هاپکینز بلومبرگ، چند هفته پیش پس از بازگشت از کابل (وی به عنوان مامور سازمان جهانی بهداشت به آنجا رفته بود) نوشت: من به وضوح می‌توانم بگویم که اگر ایالات متحده و سایر کشورهای غربی، سیاست‌های تحریمی خود علیه افغانستان را تغییر ندهند، افغان‌ها بیشتر بر اثر تحریم‌های واشنگتن جان خواهند داد و نه به دست طالبان.
طبق این گزارش، مرگ‌ومیرها اکنون در نتیجه تصمیم‌های اتخاذ شده در ایالات متحده رخ می‌دهد و تحریم‌های اعمال شده پس از تسلط طالبان نه تنها وضع را بدتر کرد بلکه کاخ سفید نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار از دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان را هم مسدود کرد. دولت بایدن با وجود تظاهرات مردمی، مداوم از آزادسازی این بودجه امتناع می‌ورزد.
پیشتر هیاهوی وحشتناکی به واسطه عقب‌نشینی ارتش ایالات متحده به راه افتاده بود؛ اکنون سکوت حکمفرماست. این در حالی است که بسیاری از مفسران و رهبران سیاسی پس از عقب‌نشینی تاکید داشتند که کمک بشردوستانه یک ضرورت است؛ به‌ویژه برای حمایت از زنان افغان. پایان دادن به رژیم تحریم‌های کنونی و آزاد کردن وجوه متعلق به کابل، در عمل برای غیرنظامیان این کشور از جمله زنان و کودکانی که در معرض خطر هستند، مفید خواهد بود.
آنهایی که در غرب به شدت در مورد آزادی زنان افغان در زمان طالبان ابراز نگرانی می‌کنند باید به بقای آنها در زمستان سرد و دسترسی نداشتن به مواد غذایی نیز اهمیت بدهند.این اطمینان وجود دارد که تحریم‌ها حتی در مورد افغانستان نیز اهداف ایالات متحده را برآورده نمی‌کند اما پیامدهای فاجعه‌بار و بی‌رحمانه‌ای را برای آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه به همراه دارد.
نشریه اینترسپت نوشت: دموکرات‌های مجلس نمایندگان آمریکا از بایدن خواسته‌اند وجوه متعلق به بانک مرکزی افغانستان را آزاد کند اما دولت تاکنون در برابر این اقدام مقاومت نشان داده است. برای کمک به پیشرفت این کشور در جبهه بشردوستانه، فقط کمک به افغانستان کافی نیست بلکه جنگ مالی واشنگتن علیه این کشور و همه دولت‌های تحریم شده باید پایان یابد. آنهایی که در غرب به‌شدت در مورد آزادی زنان افغانستان در حکومت طالبان ابراز نگرانی می‌کنند باید به بقای آنها در زمستان سرد و دسترسی نداشتن به مواد غذایی نیز اهمیت بدهند.
منابع:
https://www.thenation.com/article/world/afghanistan-sanctions-hunger
https://www.nytimes.com/۲۰۲۱/۱۲/۰۴/world/asia/afghanistan-starvation-crisis.html
https://theintercept.com/۲۰۲۲/۰۱/۰۹/afghanistan-sanctions-human-rights-hawks