به گزارش روز شنبه ایرنا، نگاهی به سه دهه گذشته نشان می‌دهد به دنبال پایان جنگ تحمیلی و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی (سابق) نگاه ایران به شرق به ویژه چین و روسیه تقویت شده است. به عبارت دیگر رویکرد «ترجیح همسایه بر دور» می‌تواند زمینه ساز افزایش صادرات و توسعه مبادلات تجاری برای ایران باشد.
اگرچه پیش از این نگاه به غرب و بهبود روابط با اروپا به صورت مقطعی در سیاست خارجی مطرح شد، ولی با توجه به اقدامات آمریکا و اروپا، کشورمان درصدد احیای نگاه به شرق است و چنین رویکردی با جدیت در دولت سیزدهم دنبال می شود.
شایان ذکر است سفر اخیر «آیت الله سیدابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری ایران به مسکو و «حسین امیر عبدالهیان» وزیر امور خارجه کشورمان به چین، بیانگر تقویت نگاه به شرق در سیاست خارجی ایران است.
ارتباط با کشورهای منطقه و همسایه از اولویت‌های دولت جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌آید.
اهمیت نگاه به شرق در دولت سیزدهم
بدون شک توسعه همکاری با سازمان های بین المللی و منطقه ای یکی از مهمترین شاخص های نظام بین الملل کنونی به شمار می‌آید.
سیاست نگاه به شرق جمهوری اسلامی ایران از جمله سیاست های راهبردی است که با هدف توازن بخشیدن به مراودات سیاسی و اقتصادی با کشورهای غربی از یک سو و کشورهای جنوب شرقی آسیا با توجه به امکانات بالقوه آنها صورت می‌گیرد.
با روی کارآمدن دولت سیزدهم، این نگاه جنبه رسمی تری به خود گرفت و دستگاه سیاست خارجی ایران نیز آن را به طور جدی در دستور کار خود قرار داده است.
نگاهی به رویکرد دولت سیزدهم نشان می دهد که این دولت برای همکاری‌های منطقه‌ای اهمیت فراوانی قایل است و عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای یکی از مصادیق آن به شمار می‌آید.
از دیگر سو، اشتراکات فرهنگی و روابط سیاسی ایران با کشورهای آسیایی و همچنین تعاملات گسترده با شرق به جای غرب می‌تواند مسیر هموارتری را در جهت انتقال تکنولوژی‌های نوین پیش روی کشورمان قرار دهد.
همچنین تشکیل و تقویت پیمان‌ها و مجموعه‌هایی مانند آسه آن و شانگهای و ایجاد قدرت‌های منطقه‌ای جدید، می‌تواند ضمن کاهش هزینه‌ها و رونق اقتصادی، به اتصال بیش از پیش منافع کشورها کمک کرده و کاهش آسیب‌پذیری ایران از تحریم‌های ناجوانمردانه را به ارمغان بیاورد.
گفتنی است به دنبال عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای که در سال ۲۰۰۱ میلادی از سوی کشورهای چین و روسیه و چهار کشور قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان و قرقیزستان تاسیس شده است؛ این سازمان بهتر می تواند به اهداف از قبل تعیین شده خود دست یابد.
با وجود اینکه این سازمان از درون رقابت قدرت های بزرگ بر سر منطقه ژئوپولتیک آسیای میانه ظهور کرد و در واقع در پاسخ به ایجاد توازن در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در این منطقه پایه گذاری شد، شکی نیست که نقش دو قدرت چین و روسیه در اهداف این سازمان تعیین کننده است.
سفر رئیسی به مسکو مصداق نگاه به شرق
رئیس جمهوری ایران با دعوت رسمی «ولادیمیر پوتین» رییس‌جمهوری فدراسیون روسیه با هدف گسترش تعاملات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بین دو کشور در تاریخ ۲۹ دی ماه سال جاری به مسکو سفر کرد.
سفر آیت الله رییسی به روسیه جزو مهمترین اقدامات و برنامه‌های وی در سیاست خارجی به شمار می‌آید. روسیه کشوری بسیار موثر در نظام بین الملل است و جایگاه مهمی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد.
با توجه به رویکرد جدید سیاست خارجی کشورمان که مبتنی بر پیگیری دیپلماسی هوشمند و اولویت دادن به توسعه تعاملات سازنده سیاسی، اقتصادی و فرهنگی پایدار با همسایگان است، توسعه و تقویت روابط با روسیه که از جمله همسایگان مهم ایران به شمار می رود و اشتراک منافع بسیاری با کشورمان در زمینه‌های متعدد دارد در اولویت سیاست خارجی ایران قرار گرفته است.
در بعد سیاسی، جمهوری اسلامی ایران و روسیه در جهت مبارزه با تروریسم، مبارزه با نظام تحریم‌های اعمالی یک جانبه غرب علیه هر دو کشور، انقلاب‌های رنگی وارداتی و مبارزه با نفوذ غرب در منطقه در سنگری واحد قرار گرفته‌اند.
از سوی دیگر سازوکارهای اقتصادی و پیوستن اخیر ایران به سازمان همکاری شانگهای علاوه بر مناسبات سیاسی می‌تواند به تعاملات اقتصادی گسترده تری میان ایران و روسیه منجر شود.
روابط دوجانبه جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در دولت سیزدهم شاهد آغاز گفتمان جدیدی است که منجر به توسعه چشمگیر مبادلات تجاری دو کشور و ابراز تمایل شرکت‌های روسی برای سرمایه‌گذاری در ایران شده است.
همچنین در سطح منطقه‌ای، همکاری‌های دو کشور در مجامع منطقه‌ای و بین‌المللی رو به رشد و پیشرفت است.
این سفر می‌تواند زمینه بهره‌برداری بیشتر از ظرفیت‌های سیاسی و اقتصادی دو کشور و ریل‌گذاری روابط در راستای اهداف بلندمدت دو کشور را فراهم آورد.
اجرایی شدن قرارداد همکاری ۲۵ ساله ایران و چین، بخش دیگری از نگاه ایران به شرق
دکتر حسین امیرعبداللهیان روز جمعه ۲۴ دی ماه با هدف گفت‌وگو با مقامات چین درخصوص روابط دو جانبه سیاسی و همچنین نحوه اجرایی شدن توافقات دو کشور در خصوص همکاری‌های دوجانبه اقتصادی به این کشور سفر کرد.
اجرایی کردن برنامه ۲۵ ساله، ابلاغ پیام کتبی آیت الله رئیسی رئیس جمهوری کشورمان به همتای چینی او و نیز گفت وگوهای مفصل برای لغو تحریم ها، موضوعات منطقه ای و بین المللی از جمله افغانستان و برخی موارد دیگر از برنامه های سفر وزیر خارجه ایران به پکن بود، اما در این میان اجرایی کردن توافق ۲۵ ساله از مهمترین آنها بود که تضمین کننده منافع فراوان برای هر دو کشور خواهد بود.
سند همکاری‌های جامع ایران و چین ضمن اینکه بیانگر ارتقای روابط دو کشور بر اساس نیاز و یک ضرورت در برابر تحریم های آمریکا علیه تهران و پکن است، پیامدهای مثبت منطقه ای زیادی هم برای دو کشور دارد.
چین یکی از بزرگترین شرکای تجاری ایران است و پیش از اعمال تحریم های یک جانبه ۲۰۱۸ دونالد ترامپ رئیس جمهوری پیشین آمریکا بزرگترین خریدار نفت از جمهوری اسلامی ایران بود.
طرح همکاری جامع چین و ایران نتیجه تلاش دو طرف پس از صدور بیانیه مشترک در مورد ایجاد یک مشارکت راهبردی جامع در ژانویه ۲۰۱۶ و در جریان سفر "شی جین پینگ" رییس جمهوری چین به ایران است.
کارشناسان معتقدند، جدا از ارتقاء همکاری های سیاسی، برنامه جامع همکاری ایران و چین می‌تواند پیامدهای منطقه ای مثبت زیادی برای دو کشور داشته باشد.
به باور تحلیلگران، چین و ایران سابقه همکاری طولانی دارند و ایران در چارچوب ابتکار عمل یک کمربند و یک جاده (جاده ابریشم سابق) یک شریک حیاتی برای این کشور به شمار می رود و امضای این سند ناشی از نیاز دو کشور به دنبال توسعه بر اساس اصل سود متقابل و نتایج برد - برد است.
در واقع باید گفت که این سفر با توجه به محورهای مذاکرات در پکن و توافقات ایران- چین از چند نظر، چه به لحاظ روابط دو جانبه و چه چندجانبه در معادلات منطقه ای و بین المللی از اهمیت فراوانی برخوردار است.
امضاء و حتی اجرایی شدن این سند به دلیل عمق مناسبات دوجانبه پکن و تهران نشان دهنده سطح عالی در روابط اقتصادی دو کشور است که در چارچوب همین سند جامع همکاری‌های راهبردی از اهمیتی راهبردی برخوردار است.
در پایان می توان گفت امضاء و اجرایی شدن این سند همکاری ۲۵ ساله، برآیند اعتماد متقابل دو کشور در مناسبات دو جانبه و همچنین در تعاملات منطقه ای و بین المللی است و درعین حال تقویت کننده رویکرد «نگاه به شرق» ایران در روابط دوجانبه و چند جانبه باشد.
بی شک در شرایطی که کشورهای غربی به سرکردگی آمریکا تحریم های ظالمانه ای را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده اند، نگاه به شرق می تواند زمینه ساز توسعه همکاری‌های همه جانبه با کشورهای آسیایی باشد.
به عبارت دیگر بنظر می رسد نظم نوین جهانی در قرن ۲۱، دیگر نه در واشنگتن یا لندن و پاریس بلکه در گروی توسعه همکاری ملل شرق است و در مسکو، دهلی‌نو، پکن و تهران رقم خواهد خورد.