رسانه‌های مختلف در اخبار اجتماعی خود نگاه ویژه‌ای به مساله آب هیرمند داشته‌اند. به گونه‌ای که اصولگرایان، اعتدالگرایان و اصلاح‌طلبان هر کدام گزارش‌ها و گفت وگوهایی در این خصوص منتشر کرده‌اند که در ادامه بخشی از این گزارش‌ها رصد می‌شود.
رسانه‌های اصولگرا
هیرمند به هامون میرسد
روزنامه ایران در گزارشی با اشاره به اینکه بعد از رایزنی مقامات ایرانی، طالبان دو دریچه از سد کمالخان را باز کرد، می‌آورد: حسن مرتضوی، معاون سفیر جمهوری اسلامی ایران در کابل خبر از باز شدن دریچه‌های سد کمالخان و جاری شدن آب به سمت مرزهای ایران داد و گفت: «در پی رایزنی‌های جمهوری اسلامی ایران با طالبان در جریان سفر امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه طالبان به تهران دستور بازگشایی دریچه‌های سد کمالخان صادر شد.» مسئولان سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با «ایران» تأکید می‌کنند که حقابه‌های پرداختی از سوی افغانستان منهای سیلاب‌ها است. آنها همچنین خواستار ادامه رایزنی‌های مسئولان جمهوری اسلامی با افغانستان برای جلوگیری از انحراف مسیر هامون شدند. انحراف مسیر هامون به سمت بخشی از زمین‌های کشاورزی از جمله برنامه‌های غنی بود که دلنگرانی بیشتری از سد کمالخان در بخش سیستان ایران به وجود آورده است.
سراب هیرمند!
روزنامه خراسان در گزارشی می‌نویسد: دیروز فضای مجازی پر شد از تصاویر و فیلم‌هایی که جاری‌شدن آب از دو دریچه بند کمالخان افغانستان به سمت ایران را نشان می‌دهد. همان بندی که حدود یک‌سال قبل در نزدیکی مرز ایران احداث شده تا جلوی حداقل آب‌های رودخانه مرزی هیرمند، که به سمت ایران می‌آید هم گرفته شود. حالا آن‌طور که صدا و سیما گزارش کرده، دو دریچه این بند، طی توافق دو کشور بازشده است و پیام تشکر «حسن کاظمی‌قمی»، نماینده ویژه ایران در امور افغانستان، از این اقدام کشور همسایه نیز صحت اولیه آن را تایید می‌کند. سخنگوی وزارت انرژی و آب دولت طالبان با انتشار توئیتی اعلام کرده است که: «این آب برای سرازیرشدن به ایران باز نشده، بلکه به درخواست کشاورزان محلی به برخی از مناطق ولایت نیمروز رهاسازی شده است». و این یعنی، پررنگ‌شدن تردیدهای تکراری درباره احتمال پایبندی کشور همسایه به توافق آبی و تامین حقابه ایران. حجت میان‌آبادی پژوهشگر دیپلماسی آب و استادیار دانشگاه نیز همین دغدغه را دارد و می‌گوید: «این بازگشایی مسیر انتقال آب به سمت ایران کاملا موقت است». میان‌آبادی تصریح می‌کند: «طبق سوابق و بررسی‌ها، عملکرد طالبان در حوزه آب با عملکرد اشرف غنی تفاوت چشمگیری نخواهد داشت و رویکردهای هر دو تقریبا یکسان خواهد بود، بنابراین باید مسئولان کشور با دقت بیشتری مسائل این حوزه را دنبال کنند».
گشایش هیرمند به روی ایران با ۵ ماه «دیپلماسی مراوده»
روزنامه جوان در گزارشی نوشت: در حالی که در چند روز گذشته برخی رسانه‌های غربی گفته بودند که طالبان مسیر انتقال حقابه ایران را منحرف کرده، اکنون مشخص شده که برخلاف دولت پیشین در افغانستان، گروه طالبان که به‌تازگی قدرت را در کابل به دست گرفته، به توافقات رسمی با ایران پایبند است و مخالفتی با رسیدن حقابه هیرمند به ایران ندارد. بازکردن دریچه سد کمالخان و رهاسازی حقابه ایران براساس مذاکراتی صورت گرفته که طی روزهای گذشته میان هیئت طالبان و مقامات ایرانی از جمله در جریان سفر امیرخان متقی به تهران صورت گرفته است. افغانستان در دو دهه گذشته بارها از انجام این کار سر باز زده بود و اکنون رهاسازی حقابه ایران از سوی مقامات افغانستان برای نخستین بار است که طی دو دهه گذشته صورت می‌گیرد. یک منبع آگاه درباره رهاسازی آب از افغانستان به سوی ایران به روزنامه جوان می‌گوید که طالبان حتی در جریان مذاکرات و گفتگوهای اخیر در تهران نیز پایبندی خود را به توافق ۱۳۵۱ با ایران به صراحت اعلام کردند و مخالف مسدودسازی رودخانه‌های مرزی مشترک به دلایل دینی و اخلاقی هستند.
رهاسازی آب سد کمالخان به سوی ایران
روزنامه رسالت در یادداشتی به قلم محسن موسوی خوانساری عضو هیات مدیره انجمن آب و خاک پایدار ایرانیان می‌نویسد: آیا رهاسازی آب در حد دریچه های سد کمالخان باقی می ماند و یا سیلاب هیرمند مستقیما به سمت گود زره منحرف شده و تالاب هامون از این جریانات سیلابی بی بهره می ماند یا خیر هنوز مشخص نیست ولی با توجه به اظهارات مثبت مقامات دولت طالبان و خصوصا وزیر امور خارجه آن دولت که در سفر اخیر خود به تهران قول همکاری و رها سازی آب از سد کمالخان به سمت هامون را داده و مذاکرات نمایندگان دولت ایران در چند ماه اخیر با دولت افغانستان برای اجرای پروتکل فی مابین ، امید می رود که رها سازی آب از سد کمالخان تداوم داشته و هم چنین حجم سیلاب ها به گونه ای افزایش یابد که بهره برداران سد کمالخان نیز اجازه ورود سیلاب به سمت هامون را عملیاتی نموده و از انحراف آب به سمت گود زره که هیچ گونه مصرف شرب و یا کشاورزی برای منطقه ندارد جلوگیری به عمل آورند.
رهاسازی آب از بند کمال خان تا تامین کامل حقابه هیرمند ادامه دارد
خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی استانداری سیستان و بلوچستان به بازتاب سخنان حسین مدرس‌خیابانی در گفت‌وگوی خبری و تلویزیونی می‌پردازد و به نقل از وی می‌آورد: خوشبختانه با رایزنی‌ها و پیگیری‌ها و توأمان بارندگی‌های خوبی که در منطقه افغانستان صورت گرفت دیروز ۲ مورد از دریچه‌های بند کمالخان باز شد.با توجه به فاصله ۸۰ تا ۹۰ کیلومتری بند کمالخان با مجموعه چاه‌نیمه‌های ما پیش‌بینی می‌شود با این حجم آبی که در حال حرکت به سمت ایران است بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت دیگر آب وارد خاک کشورمان خواهد شد.آب که از دریچه‌های بند کمال خان رهاسازی شده وارد چاه نیمه‌ها می‌شود. در واقع تأمین اکثر منابع آبی مورد نیاز برای منطقه سیستان از محل ذخایر چهار چاه نیمه این منطقه بوده که تقریباً ذخایرش تا یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب میرسد اما متأسفانه به دلیل خشکسالی‌های اخیر این میزان به یک چهارم تقلیل پیدا کرده است.
رسانه‌های اعتدالگرا
آب هیرمند به روی ایران باز شد
روزنامه جمهوری اسلامی در گزارشی می‌نویسد: سید حسن مرتضوی، معاون سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل، از باز شدن دریچه‌های بند سد کمالخان توسط افغانستان و جاری شدن آب به سمت مرزهای جمهوری اسلامی ایران خبر داد.وی افزود: با رایزنی‌های ایران با افغانستان در سفر امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه طالبان، به تهران و ادامه این مذاکرات با مقامات حکومت سرپرست در افغانستان، دریچه‌های بند کمالخان به سمت مرزهای جمهوری اسلامی ایران باز شد.معاون سفارت کشورمان در ادامه با اشاره به احداث بند کمالخان توسط کشورهای غربی و مسدود شدن کامل مسیر جاری شدن سیلاب به سمت مرزهای ایران گفت: بی‌شک مشکلات اساسی مردم با این دوره از باز شدن دریچه‌های این بند حل نمی‌شود و در هفته‌های آتی مذاکرات مفصلی با حکومت مستقر در کابل برای رفع کامل مشکلات پیش آمده توسط حکومت سابق افغانستان برای آب‌های مرزی مشترک، انجام خواهد شد و مردم از نتایج آن ان‌شالله آگاه می‌شوند.براساس معاهده هیرمند، سهم ایران از آب رودخانه هیرمند معادل ۸۲۰ میلیون متر مکعب در سال و در حدود ۲۶ متر مکعب در ثانیه است که البته در ماه‌ها و فصول مختلف تفاوت می‌کند. از آنجا که این رودخانه از مناطق خشک و کم آب منطقه سیستان می‌گذرد برای جنوب شرقی کشور در بحث تامین آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعتی مهم است.
طالبان سد کمال خان را به روی ایران باز کرد
خبرآنلاین در گزارشی به نقل از ایسنا می‌آورد: به گزارش خبرگزاری افغان ایرکا، سید حسن مرتضوی، معاون سفارت ایران در کابل از باز شدن دریچه‌های بند سد کمالخان توسط افغانستان و جاری شدن آب به سمت مرزهای جمهوری اسلامی ایران خبر داد. چندی پیش سخنگوی وزارت امورخارجه ایران با بیان اینکه رودخانه هیرمند دارای رژیم حقوقی تعریف شده ای است و بر اساس قراردادی که در سال ۱۳۵۱ بین دو کشور به امضا رسیده، حق آبه ایران کاملا مشخص بوده گفت: دولت افعانستان هم به این حق آبه متعهد است. همچنین استاندار سیستان وبلوچستان با بیان اینکه پیگیری حق‌آبه هیرمند به عنوان جدی‌ترین برنامه مسئولان ولایتی و کشوری است گفت: رایزنی‌های دیپلماتیک در این رابطه صورت گرفته و امیدواریم بزودی شاهد جریان آب در رودخانه هیرمند و دشت تشنه سیستان باشیم.
رسانه‌های اصلاح‌طلب
آب در برابر مشروعیت
روزنامه اعتماد در گزارشی با طرح این پرسش که طالبان حقابه ایران را می‌دهد یا آب سرریز شده را نذر دیپلماسی می‌کند؟، می‌نویسد: ساعت‌های پایانی روز سه‌شنبه خبری در رسانه‌های ایران به نقل از معاون سفیر جمهوری اسلامی ایران در افغانستان منتشر که با واکنش گسترده‌ای در رسانه‌ها مواجه شد. خبر این بود که‌کمتر از یک‌سال بعد از افتتاح سد کمالخان در جنوب غربی افغانستان، آب این سد جنجالی به روی سرزمین‌های تشنه سیستان و بلوچستان باز شده است. هر چند یک مقام طالبان این خبر را تکذیب کرده است، اما تصاویر منتشر شده و اظهارات مقام‌های ایرانی موثق بودن این خبر را تایید می‌کنند. با این حال مشخص نیست آیا سیاست طالبان برای آزادسازی آب به سمت ایران یک اقدام موقتی در فصل پربارش و برای گرفتن امتیاز دیپلماتیک از جمله شناسایی رسمی از سوی ایران است یا اقدامی پایدار برای اجرای تعهدات سیاسی دولت افغانستان.
حرکت آب به سمت هامون
روزنامه ابتکار در گزارشی می‌آورد: یک خبرگزاری افغان به نقل از یک مقام سفارت ایران در کابل اعلام کرد که طالبان دریچه‌های سد کمال خان را به سمت ایران باز کرد و آب هیرمند به سوی هامون حرکت کرد. سید حسن مرتضوی، معاون سفارت ایران در کابل از باز شدن دریچه‌های بند سد کمالخان توسط افغانستان و جاری شدن آب به سمت مرزهای جمهوری اسلامی ایران خبر داد. وی افزود: با رایزنی‌های ایران با افغانستان در سفر امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه طالبان به تهران و ادامه این مذاکرات با مسئولین طالبان در افغانستان، روسای این گروه دستور بازگشایی دریچه‌های بند کمالخان را صادر کردند. چندی پیش سخنگوی وزارت امورخارجه ایران با بیان اینکه رودخانه هیرمند دارای رژیم حقوقی تعریف شده ای است و بر اساس قراردادی که در سال ۱۳۵۱ بین دو کشور به امضا رسیده، حق آبه ایران کاملا مشخص بوده گفت: دولت افغانستان هم به این حق آبه متعهد است.
تاثیر مستقیم رهاسازی آب از سوی افغانستان بر معیشت مردم
خبرگزاری ایلنا در گفت وگو با معین‌الدین سعیدی عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس نوشت: طبق آخرین شنیده‌ها قرار بود برای تامین حق آبه کامل ایران، کشور افغانستان اجازه بدهد که آب بند کمال خان بر روی کشورمان باز باشد. رهاسازی آب به سوی استان سیستان و بلوچستان از سوی کشور افغانستان تاثیر مستقیمی هم بر معیشت مردم و هم شرایط زیست محیطی دشت سیستان که با چالش‌های زیادی مواجه است خواهد گذاشت.بادهای ۱۲۰ روزه سیستان که یکی از دلایل آن شرایط خاص اقلیمی است با جاری شدن آب به مجموعه حوزه سیستان قطعا بسیاری از چالش های حوزه محیط زیستی بر اثر این ورزش باد را مرتفع خواهد کرد. در بخش کشاورزی هم با توجه به اینکه پروژه ۴۶ هزار هکتاری دشت سیستان را داشتیم و متاسفانه در این پروژه یک‌سری خلأهای جدی در تامین منابع آبی وجود داشت پیش‌بینی می‌شود با جاری شدن آب از طرف افغانستان به سمت استان بسیاری از مشکلات تامین بخش کشاورزی تأمین خواهد شد.اگر طرف افغانستانی راضی به رهاسازی حق آبه ایران نباشد در استان منبع پایدار آب نخواهیم داشت. خوشبختانه هم اکنون با این اتفاقی که افتاد بخش از دغدغه های کشاورزان ما در کوتاه مدت در بحث تامین منابع آبی حتما مرتفع می‌شود.
چرا طالبان دریچه‌های سد کمال خان را باز کرد؟
روزنامه آفتاب یزد در گفت وگو با اسماعیل کهرم کارشناس محیط زیست می‌نویسد: با توجه به سابقه‌ای که طالبان دارد باید بگویم که از این گروه هر کاری بر می‌آید و به نظر میرسد که باز کردن دریچه‌های سد کمال خان لحظه‌ای است یعنی اصلا نمی‌توان انتظار داشت که این باز شدن سد کمال خان تداوم داشته باشد. ولی از آنجایی که طالبان منتظر این هستند که توسط مجمع جهانی پذیرفته شوند و از آنجایی که با ایران همسایه هستند و به کشور ما نیاز دارند به احتمال زیاد با اینکار می‌خواستند دهان مقامات ایران را شیرین کنند. بنابراین در شرایط فعلی طالبان در نظر گرفته‌اند که مقامات ایران را خشنود کنند تا شاید توسط ایران به رسمیت شناخته شوند. علت اینکه ایران از افغانستان درخواست داشته است که آب هیرمند به سمت هامون سرازیر شود، این است که چاه نیمه‌ها را پر کند. زمانی که آب به هامون می‌آمد و هامون سرازیر می‌شد به مخازنی می‌رفت که به آن چاه نیمه می‌گویند که حدود ۲۰ درصد آب شیرین ایران را در بر داشت. اگر این چاه نیمه‌ها پر شود استان سیستان و بلوچستان از بی‌آبی و قحطی آب رهایی خواهد یافت. حتی برای زراعت و حیات وحش نیز بسیار مفید خواهد بود.
جمع‌بندی
رسانه‌های اصولگرا در خصوص مساله آب هیرمند گزارش های متفاوتی ارائه کرده اند؛ در حالی که برخی از این رسانه ها بر این باورند که بعد از رایزنی مقامات ایرانی، طالبان دو دریچه از سد کمالخان را باز کرد و طالبان حتی در جریان مذاکرات و گفتگوهای اخیر در تهران نیز پایبندی خود را به توافق ۱۳۵۱ با ایران به صراحت اعلام کردند و مخالف مسدودسازی رودخانه‌های مرزی مشترک به دلایل دینی و اخلاقی هستند اما برخی دیگر از رسانه های این طیف می گویند که انتشار توئیت سخنگوی وزارت انرژی و آب دولت طالبان، چنین توافقی را زیرسوال می برد و باردیگر ثابت کرد که نباید به پایبندی افغانستان به معاهدات رودخانه‌های مرزی دلخوش باشیم و به جای آن باید طرح‌های پایدار تامین آب سیستان و بلوچستان را با قدرت دنبال کنیم.
رسانه‌های اعتدالگرا به خبر باز شدن آب هیرمند بر روی ایران می‌پردازند و معتقد هستند که براساس معاهده هیرمند، سهم ایران از آب رودخانه هیرمند معادل ۸۲۰ میلیون متر مکعب در سال و در حدود ۲۶ متر مکعب در ثانیه است که البته در ماه‌ها و فصول مختلف تفاوت می‌کند.
رسانه‌های اصلاح‌طلب در خصوص آب هیرمند پرسش‌هایی مطرح می‌کنند و می‌گویند که مشخص نیست آیا سیاست طالبان برای آزادسازی آب به سمت ایران یک اقدام موقتی در فصل پربارش و برای گرفتن امتیاز دیپلماتیک از جمله شناسایی رسمی از سوی ایران است یا اقدامی پایدار برای اجرای تعهدات سیاسی دولت افغانستان.