به گزارش خبرنگار ایرنا ، مازندران با داشتن ۴۶۰ هزار هکتار اراضی زراعی و باغی یکی از قطب های کشاورزی و محور مهم امنیت غذایی در کشور محسوب می شود. این استان با ۱۱۵ هزار هکتار باغ مرکبات و تولید سه میلیون و ۲۰۰ هزار تن محصولات باغی رتبه نخست را در کشور داراست . در غرب استان علاوه بر مرکبات ، محصول کیوی نیز در ۶ هزار هکتار از اراضی این منطقه تولید می شود که به حدود سالانه ۱۸۰ الی ۲۰۰ هزار تن می رسد. این محصول علاوه بر رفع نیاز بازار داخلی ، به کشورهای دیگر نیز صادر می شود و همه ساله ارزآوری خوبی برای کشور به همراه دارد.
با وجود این که دو محصول مرکبات و کیوی اهمیت ویژه ای در تامین امنیت غذایی ، اشتغال و صادرات دارند ، اما متاسفانه همچنان به روش های سنتی تولید می شوند و نیاز است تا تغییر نگاهی در راستای مدرن شدن روش های تولید صورت گیرد.
امسال با تداوم سخت گیری ها به واسطه افزایش سطح استانداردهای جهانی در بخش تولیدات باغی ، صادرات کیوی در مقطعی با چالش هایی مواجه و خوشبختانه در اندک زمانی با تدابیری که در سطوح ملی و استانی برای آن اندیشیده شد ، مشکلات به حداقل رسید ، اما همین موضوع موجب شد تا زنگ خطر برای تولیدات باغی در مازندران بویژه غرب استان به صدا درآید و فعالان این بخش را از خواب زدگی بیدار سازد.
این روزها نفس های باغداری سنتی در غرب مازندران به شماره افتاده که برای برون رفت از این مشکل باید نگاه‌های غیر راهبردی، خرد و مخرب و جزیره‌ای را حذف نمود و در جهت پیاده‌سازی سند اصلاح الگوی کشت، برقراری نگاه عرضه و تقاضا محور ، نگاه تنظیم بازاری و نگاه به بخش در قالب رویکرد صادرات محور به جای نگاه سنتی معیشت محور حرکت نمود.
اصلاح الگوی کشت
در گذشته ای نه چندان دور غالب درختان پرتقال در مازندران از جمله غرب استان نوع محلی بودند ، اما با ورود تامسون به دلیل بازارپسند تر بودن ، تلاش ها برای کاشت این گونه افزایش یافت و از گونه محلی کاسته شد.در باغ های مرکبات غرب مازندران بویژه پرتقال ، درختانی وجود دارند که از قدمت بالایی برخوردار هستند و تفکر سنتی برخی باغدار این اجازه را نمی دهد تا نهال جدی د کاشته شود و آنها همچنان به مدیریت غیر علمی خود ادامه می دهند.
اکنون وقت آن فرار رسیده تا گونه های پرمحصول بازار پسند و در عین حال مقاوم در برابر تغییرات آب و هوایی در منطقه کاشته شود و در این میان نقش جهاد کشاورزی به عنوان متولی امر بسیار پر رنگ خواهد بود.
یک کارشناس کشاورزی با اشاره به گونه های مختلف پرتقال در جهان گفت : انواع پرتقال برحسب مشخصات ظاهری و ترکیبات شیمیایی به چهار دسته پرتقال‌های گرد ، نافدار ، رنگدانه‌دار قرمز خونی رنگ به دلیل تجمع آنتوسیانین و پرتقال‌های غیر اسیدی تقسیم می‌شوند.
فرهاد شاهنظری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : پرتقال‌های گرد در میان این چهار گروه اهمیت تجارتی بیشتری دارند و سطح کشت قابل ملاحظه‌ای را در جهان به خود اختصاص داده‌اند و ارقام نافدار در مرتبه دوم اهمیت قرار دارند.
وی اظهار داشت : پرتقال هاملین، والنسیا، لبنانی، پارسون بران، سالوستیانا و مارس از نوع پرتقال های گرد هستند که از قابلیت کشت در شمال کشور برخوردار می باشند.
این کارشناس کشاورزی با اشاره به تولید پرتقال های غیر اسیدی در جهان خاطرنشان کرد : پرتقال بدون اسید لیما فوق العاده شیرین با حداقل اسیدیته یا تندی است که به دلیل بافت نرم و لطیف و آبدار برای میان وعده عالی هستند اما به دلیل عدم اسیدیته ، ماندگاری کوتاهی دارند.
در حال حاضر کشورهای برزیل ، چین و هند به ترتیب بزرگ ترین کشورهای تولید کننده پرت قال در جهان هستند و ایران بعد از ایالات متحده ، مکزیک ، اسپانیا ، مصر ، اندونزی و ترکیه در جایگاه دهم قرار دارد.
مدیریت مصرف سموم
یکی از ایراداتی که در مرکبات تولید شده گرفته می شود استفاده بیش از حد از سموم شیمیایی جهت دفع آفات است که این موضوع همیشه در امر فروش و صادرات مشکلاتی را به وجود می آورد و لازم است تا باغداران در این زمینه توجیه شوند و نگرش های سنتی خود را اصلاح نمایند.
یک کارشناس ارشد گیاه پزشکی با بیان اینکه تولید مرکبات بدون استفاده از سم بسیار سخت است ، گفت : در باغ های مرکبات باید از سموم جهت دفع آفات استفاده شود ولی میزان استفاده از سموم و همچنین مقدار باقی مانده سموم بر روی میوه باید در حد استاندارد باشد تا مشکلی ایجاد نشود.
فریبرز لطفی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : باید در استفاده از سموم به استاندارد های جهانی توجه کرد که در این زمینه نقش متخصصان و مروجان کشاورزی جهت آگاه سازی باغداران بسیار حائز اهمیت است.
وی اظهار داشت : مقدار باقی مانده سموم پیش از آن که در زمینه صادرات مهم باشد ، به سلامت غذایی انسان مربوط می شود و بنا بر این باید در این راستا آزمایشگاه های تعیین کننده باقی مانده سموم بیش از پیش فعال شوند و نظارت جدی در این زمینه صورت گیرد.
لطفی بر ضرورت گسترش کشاورزی ارگانیک در کشور تاکید کرد و افزود : کشاورزی ارگانیک با حمایت های دولت ، مجلس و بهره گیری از شرکت های دانش بنیان امکان پذیر خواهد بود و اگر مشوق های لازم داده شود محصولات ارگانیک می تواند با محصولات غیر ارگانیک رقابت نماید.
وی با اشاره به این که در حال حاضر سموم ارگانیک تولید شده در کشور قابل رقابت با سموم شیمیایی نیست ، تصریح کرد : افزایش تولید سموم ارگانیک و گسترش استفاده از آن به حمایت های ملی نیاز دارد و باید در این مسیر گام های موثر تری برداشته شود.
به گفته این کارشناس ارشد گیاه پزشکی ، کیوی تولید شده در غرب مازندران عاری از سموم شیمیایی است و مشکل شپشک توت باقی مانده بر روی کیوی نیز باید از طریق مبارزه غیر شیمیایی صورت گیرد.
وی یادآور شد : مشکلی که امسال برای صادرات کیوی به وجود آمد یک زنگ هشدار بود و برای آنکه دیگر تکرار نشود باید دنیا هماهنگ شد و استاندارد های بین المللی در امر صادرات را رعایت نمود.
حذف واسطه‌گری
یکی از مشکلات باغداری مازندران تولید انبوه بدون توجه به کشش بازار است که سبب به هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا و کاهش قیمت ها می شود. باغدار نتیجه کاهش قیمت محصول را با هدر رفتن زحمات یک ساله اش باید تحمل کند چرا که عملا قیمت محصول نمی تواند هزینه های انجام شده را پوشش دهد. به همین دلیل بسیاری از با غداران مازندرانی در این زمینه از افزایش هزینه تولید سخن می گویند و آن را نگران کننده می دانند .
عبدالرضا معلمی یکی از باغداران غرب مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : افزایش قیمت نهاده های کشاورزی ، افزایش حقوق کارگران ، افزایش قیمت نگهداری و بسته بندی و حمل و نقل موجب شده تا فعالیت در این بخش هیچ توجیه اقتصادی نداشته باشد.
وی افزود : کاهش سود دهی در این بخش موجب شده تا بسیاری از باغداران به فکر اصلاح ، تجهیز و افزایش بهره وری باغ های خود نباشند و کشاورزی در منطقه به صورت سنتی مدیریت شود.
این باغدار با اشاره به نقش دلالان در تعیین قیمت محصولات باغی ، اظهار داشت : متاسفانه در زمان فروش محصولات این دلالان هستند که قیمت محصولات را تعیین می کند و جهادکشاورزی و شرکت های تعاونی تنها نظاره گر آن هستند .
معلمی خاطرنشان کرد : باغداران مرکبات در غرب مازندران بر خلاف تولید کنندگان کیوی فاقد یک تشکل صنفی هستند و به عبارتی به حال خود رها شده اند و در این شرایط دلالان بیشترین منفعت را می برند.
این باغدار مازندرانی گفت : با پر رنگ شدن نقش شرکت های تعاونی می توان به آینده باغداری در غرب مازندران امیدوار شد و در غیر این صورت باید شاهد خرد شدن زمین ها در سال های آینده بود.
احیای صنایع تبدیلی
کشاورزی محور استقلال و توسعه هر کشوری محسوب می شود و وجود صنایع تبدیلی از راهکارهای توسعه این بخش اقتصادی است. در غرب مازندران از پنج کارخانه صنایع تبدیلی مرکبات تنها یک واحد تولیدی فعالیت می کند و علت آن نبود مواد اولیه کافی یعنی پرتقال آب دار محلی جهت تولید کنسانتره است.
در سال های گذشته وجود پرتقال محلی آب دار در منطقه باعث شد تا صنایع تبدیلی راه اندازی شوند، اما به دلیل گرایش باغداران منطقه به گونه تامسون که بازار پسندتر بود ، کم کم از فعالیت صنایع تبدیلی کاسته و به تعطیلی کشانده شد. گونه تامسون خشک و تقریبا بدون آب است و مورد نیاز صنایع تبدیلی منطقه نیست.
مدیر عامل تنها شرکت فعال در زمینه تولید کنسانتره غرب مازندران به خبرنگار ایرنا گفت : این شرکت ها با هدف بهره وری بیشتر از باغ های مرکبات غرب مازندران ایجاد شدند و در گذشته ای نه چندان دور همه این شرکت ها فعال بودند و اشتغالزایی خوبی هم صورت گرفته بود.
نیما جوادیان با بیان اینکه در سال حدود ده هزار تن مرکبات افشره ای از باغداران خریداری می شود ، افزود : این میزان تولید مرکبات افشره ای باید به چندین برابر افزایش یابد تا صنایع تبدیلی منطقه احیا شوند و بهترین کار در این زمینه کاشت گونه های جدید با درصد آبگیری بالاست.
وی اظهار داشت : در حال حاضر از هر ۱۵ کیلو پرتقال ، یک کیلو کنسانتره تولید می شود اما کشور برزیل به دلیل استفاده از گونه های مرغوب ، از هر پنج کیلو یک کیلو کنسانتره به دست می آورد.
این تولید کننده کنسانتره غرب مازندران با اظهار این که به دلیل نظارت های مستمر سازمان غذا و دارو و موسسه استاندارد، صادرات آب میوه به راحتی انجام می گیرد و هیچ مشکلی هم در این زمینه وجود ندارد ، یادآور شد : اگر می خواهیم در این زمینه موفق شویم چاره ای نداریم جزء اینکه علم و دانش را وارد بخش کشاورزی کرده و به مرور زمان با کشاورزی سنتی خداحافظی کنیم .
در حال حاضر پرتقال آبگیری بنا به کیفیت آن تا سه هزار و ۲۰۰ تومان خریداری می شود.
لازم به یادآوری است که با وجود آنکه غرب مازندران قطب تولید کیوی در کشور است اما فاقد صنایع تبدیلی بوده و بنابراین این موضوع باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
هم اکنون قیمت کیوی در بازار های جهانی حدود ۲ دلار تا ۲.۳ دلار است اما پودر کیوی بین ۹ دلار تا ۳۰ دلار قیمت گذاری می شود.از هر هفت کیلو گرم کیوی یک کیلو پودر کیوی به دست می آید و با توجه به این که قیمت کیوی ایران در بازارهای جهانی زیر یک دلار است ، راه اندازی صنایع تبدیلی مقرون به صرف تر خواهد بود.
چیپس و پوره کیوی از دیگر محصولاتی هستند که در صنایع تبدیلی تولید می شوند و بازار بسیار خوبی در خارج از کشور دارد.
تهیه آمار دقیق
آمار و اطلاعات یکی از اجزای اصلی و ضروری برای برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری‌ها و ارزیابی عملکردهای سطوح مختلف مدیریت است. سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و کارشناسان برای تدوین راهبردها، سیاستگذاری و تعیین خط‌مشی، برنامه‌ریزی، نظارت، هماهنگی و هدایت برنامه‌ها و نیز فعالان اقتصادی برای شناسایی جایگاه و وضعیت کشور از نظر اقتصادی، به داده‌های آماری نیاز دارند.
همچنین ارائه تصویر روشن و گویا از گذشته تا حال، پیش‌بینی وضعیت آینده و برطرف کردن نقاط ضعف موجود در بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مستلزم وجود داده‌های آماری دقیق، جامع و به روز است.
فرماندار شهرستان تنکابن در جلسه بررسی وضعیت تولید مرکبات از نبود آمار صحیح در این زمینه ابراز گلایه کرد و گفت : در حالی که طی سنوات گذشته زمین های کشاورزی در غرب مازندران به دلایل مختلف کوچک شده اند و تغییر کاربری صورت گرفته است اما آمار های جهاد کشاورزی بر افزایش تولید محصولات نسبت به سال های گذشته خبر می دهد.
سید امیر حسینی جو افزود : متاسفانه بخش قابل توجهی از زمین های کشاورزی غرب مازندران تبدیل به ویلا و خانه دوم شده اند و با این وجود همچنان با افزایش آمار تولید در بخش کشاورزی مواجه هستیم که چندان قابل قبول نیست.
وی اظهار داشت : در برف سال ۹۲ ، سرمازدگی سال ۹۵ و سیل سال ۹۷ بشهرستان تنکابن در بخش کشاورزی بیشترین خسارت ها را متحمل شد اما آمارهای جهاد کشاورزی همچنان روند رو به رشدی را نشان می دهد که باید مورد تجدید نظر قرار گیرد.
حسینی جو در این جلسه از جهاد کشاورزی تنکابن خواست تا هر چه سریع تر آمار دقیقی از میزان زیر کشت باغ ها و همچنین تولیدات آنها را ارائه نماید.
مقام عالی دولت در شهرستان تنکابن خاطرنشان کرد : با داشتن آمار دقیق و کارشناسی شده می توان ارزیابی درستی از وضع مرکبات و کیوی منطقه داشت تا در جهت رفع موانع گام های موثرتری برداشته شود.
وی یادآور شد : متاسفانه بین باغداران و جهاد کشاورزی هماهنگی لازم وجود ندارد و این موضوع می تواند آینده مرکبات و کیوی منطقه را با خطر جدی مواجه سازد.
نگاه صادرات محور
نماینده مردم شهرستان های تنکابن ، رامسر و عباس آباد در مجلس شورای اسلامی نیز بر ضرورت رعایت استاندارد های جهانی در تولید محضولات کشاورزی و باغی تاکید کرد و گفت : امروزه در جهان میزان استانداردهای جهانی در تولید مواد غذایی بویژه تولیدات کشاورزی و باغی رو به افزایش است و سختگیری های بیشتری در این زمینه اعمال می شود.
سید شمس الدین حسینی افزود : امروزه تنها با بهره گیری از تکنولوژی بروز و قوی به همراه بسته بندی محکم و مشتری پسند با بارکد مشخص می توان در بازارهای جهانی رقابت نمود و باید نگاه صادرات محور در این زمینه داشت.
وی نبود تشکل صنفی ، خرد شدن زمین و نداشتن نقشه راه را از مشکلات بخش کشاورزی غرب مازندران دانست و اظهار داشت : باید زیرساخت های بخش کشاورزی در غرب مازندران تقویت شود و با استاندارد های جهانی مطابقت داشته باشد تا محصول تولید شده بدون مشکل در بازارهای جهانی به فروش برسد.
حسینی خاطرنشان کرد : در غرب مازندران ظرفیت های بالقوه ای در بخش کشاورزی وجود دارد که هنوز به بالفعل تبدیل نشده و باید تلاش های بیشتری در این زمینه صورت گیرد.
به گفته رییس کمیسیون ویژه جهش تولید مجلس ، مشکلی که برای کیوی به وجود آمد یک هشدار بود تا خودمان را هر چه بیشتر با قوانین بین المللی وفق دهیم تا محصولات صادراتی در بازارهای جهانی خریدار داشته باشد.
وی یادآور شد : اگر رونق کشاورزی در منطقه صورت گیرد دیگر کسی اقدام به فروش و یا تغییر کاربری زمین های خود نخواهد کرد.
شهرستان های تنکابن ، رامسر و عباس آباد در غرب مازندران واقع هستند.