قطار دولت عراق روی ریل است اما حرکت نمی کند؛ سوزنبان آماده می شود، لوکوموتیوران نمی آید؛ لوکوموتیوران و سوزنبان هستند، رئیس قطار نیست؛ همه اینها آماده اند، مسافران قطار دولت جامانده اند یا از این واگن به آن واگن می روند، برمی گردند، بیانیه و توئیت می دهند و از ضرورت های حرکت می گویند. برخی نیز به حذف دیگران می اندیشند و مهم تر از همه، کسی نیست که واگن های پراکنده را سرهم کند و قطار ایستاده، فقط سوت می کشد.
تقریبا بر سر همه چیز در دولت آینده عراق، دعوا هست؛ از رقابت بین مدعیان ریاست جمهوری گرفته که ۴۰ تن برای آن خیز برداشته اند تا تکلیف ریاست های قوا و مدیریت های دیگر و حتی ماندن و رفتن چهره ها و جریان ها؛ ماندن در بدنه دولت آینده با پذیرش نسخه «دولت اکثریت» یا رفتن به اپوزیسیون بدون پشتوانه ای مانند رئیس پارلمان.
وضعیت این ۴۰ نفر قرار است تا حدود یک هفته دیگر (۷ فوریه) در پارلمان عراق بررسی شود.
***
مهمترین شروط ریاست جمهوری عراق «عراقی ومتولد عراق از پدر و مادری عراقی»، «شرط سنی ۴۰ سال به بالا»، «حسن شهرت و خبرگی سیاسی»، «پاکدستی، پایداری، عدالت و اخلاص برای کشور»، «تحصیلات متعارف دانشگاهی» ، «تحت تعقیب نبودن از سوی قانون» و «نداشتن سوء پیشینه اخلاقی» است.
دو چهره شاخص برای نامزدی ریاست جمهوری عراق، موافقان و مخالفان جدی دارند. برهم صالح رئیس جمهوری انتقالی کنونی و هوشیار زیباری وزیر خارجه اسبق که نامش، سال ها پیش، روزانه بارها در رسانه ها تکرار می شد و حالا مخالفان این هر دو می گویند که طبق قاعده مورد تاکید «المُجرّب لایُجرَّب» (آزموده را آزمودن خطاست)، هیچ کدام نباید رئیس جمهور شوند.
غیاث السورجی عضو اتحادیه میهنی کردستان می گوید اصرار حزب دموکرات بر انتخاب هوشیار زیباری برای ریاست جمهوری عراق به سه دلیل است:
۱-علت اول این است که حزب دموکرات بعد از برکناری زیباری از سوی پارلمان که عمده ترکیب آن از جریان صدر و ائتلاف اهل سنت بود، حالا می خواهد از بغداد انتقام بگیرد.
۲-زیباری می خواهد از اتحادیه میهنی کردستان عراق انتقام دوم را در قضیه رئیس جمهور شدن برهم صالح بگیرد زیرا به گفته السورجی، قرار بود فواد حسین به این منصب در سال ۲۰۱۸ برسد.
۳-دلیل سوم به زعم این عضو اتحادیه میهنی آن است که هوشیار زیباری، دایی مسعود بارزانی رئیس حزب دموکرات کردستان عراق است.
صرفنظر از صحت و سقم این اظهارات، یک مساله به وضوح در این سخنان به چشم می خورد؛ ترجیح مساله «انتقام» و انگیزه های شخصی بر مصالح ملی!
***
در ضلع دیگر حاکمیت عراق، اختلافات همچنان بر سر تشکیل دولت و کابینه آینده ادامه دارد.
مقتدا صدر رهبر جریان صدر تا حالا نشانه ای از خود بروز نداده که حاکی از احتمال مشارکت دادن نوری المالکی، نخست وزیر پیشین عراق (رئیس ائتلاف دولت قانون و بخشی از چارچوب هماهنگی نیروهای شیعه عراق) در قدرت باشد.
تشریح اختلافات تاریخی صدر و مالکی از حوصله این نوشتار خارج است اما چارچوب هماهنگی نیروهای شیعه می گوید قرار نیست همکاری و ائتلاف چارچوب شیعی با ضلع دیگر خود یعنی جریان صدر منجر به حاشیه نشینی یک جریان دیگر چارچوب (ائتلاف دولت قانون نوری المالکی) شود.
علی ترکی الجمالی عضو جریان پارلمانی الصادقون می گوید چارچوب هماهنگی نیروها یا احزاب شیعی نمی خواهد وارد ائتلافی با جریان صدر شود که این ائتلاف، شامل همه نیروهای شیعی نشود. (اشاره به نپذیرفتن انزوای نوری المالکی)
البته الجمالی این را هم می گوید که «دیدگاه چارچوب شیعی و جریان صدر برای تشکیل دولت آینده به هم نزدیکتر شده است.»
از سوی دیگر گزارش ها حاکی است که روز گذشته (شنبه) مقتدا صدر به بغداد آمد، به زیارت امامین کاظمین (علیهماالسلام) شتافت و بعد، بدون دیدار با چارچوب هماهنگی شیعه، راه شهر الحنانه (اقامتگاه خود در استان نجف اشرف) را در پیش گرفت و بازگشت.
قیس الخزعلی دبیرکل جنبش عصائب اهل الحق عراق اما از سفر مقتدا صدر استقبال کرد و در توئیتی نوشت که «دست چارچوب هماهنگی نیروهای شیعه به سوی هر آنچه مصلحت عراق را تقویت کند و فرصت دشمنان را بسوزاند، دراز است».
الخزعلی با خوشامدگویی به مقتدا صدر در سفر به بغداد نوشت: امیدواریم این سفر آغازی بر پروژه حل اختلافات و سروسامان دادن به بیت شیعی و به شکست کشاندن طرح های دشمنان عراق از نقطه انطلاق کلام شهید صدر (محمد محمد صادق صدر) باشد....
الخزعلی در عین حال، پنهان نمی کند که چارچوب شیعی دو گزینه را پیش رو دارد: «مشارکت کامل در دولت (بدون استثنای هیچ طرفی) و یا انتقال وضعیت به اپوزیسیون».
اما مساله به این آسانی نیست.
علی حسین الفتلاوی یکی از سران ائتلاف الفتح هشدار می دهد که ائتلاف نکردن چارچوب هماهنگی شیعه با جریان صدر بالقوه خطرناک است زیرا «اطلاعات سیاسی نشان می دهد که دستگاه های سیاسی و سازوکارهای جدیدی در حال تاسیس است که می تواند تهدیدی برای شیعیان عراق به طور خاص و برای تمامیت عراق در وجه عمومی آن ایجاد کند لذا ائتلاف جریان صدر با سایر قوای شیعی عراق امری حیاتی است.»
ایده تبدیل سایر قوای شیعی به اپوزیسیون را محمود السلامی نماینده راه یافته به پارلمان از ائتلاف دولت قانون به شکل دیگری رد می کند.
او بر این باور است که «اگر برخی طرف ها اصرار دارند دولت را بدون مشارکت دادن سایر قوای چارچوب شیعی تشکیل دهند و واقعا در اپوزیسیون شدن این جریان ها جدیت دارند، باید منصب هایی در ریاست پارلمان و کمیسیون های پارلمانی به نیروهای شیعی دیگر (اپوزیسیون پیشنهادی) بدهند.»
اشاره السلامی به این موضوع است که اپوزیسیون بدون پشتوانه، عملا کارآیی ندارد و به حاشیه رانده خواهد شد.
با همه این موارد، به نظر می رسد برای باز کردن گره تشکیل دولت عراق و از آن مهم تر، برای پیشبرد موفق برنامه های دولت آینده در راستای آبادانی و توسعه، راه میانبری جز همکاری و همراهی موثر وجود ندارد.
***
معروف است که روزی ماهاتیر محمد، معمار مالزی نوین در ضیافت پایان سال تحصیلی و در جمع معلمان مدارس «کوبانگ باسو» مالزی حضور یافت.
سال ۱۹۷۴ بود و او هنوز وزیر آموزش و پرورش مالزی نشده بود. یک سال بعد از آن رویداد، وزیر و ۷ سال بعد، نخست وزیر مالزی شد.
ماهاتیر در آن ضیافت، ایده ای داد و مسابقه ای را بین معلمان به اجرا گذاشت. او معلمان را در میدانی جمع کرد. به هر معلم یک بادکنک داد تا آن را باد کنند و به پای خود ببندند. معلمان این کار را کردند.
ماهاتیر به معلمان گفت: من تعدادی جایزه همراهم دارم و از الان به مدت یک دقیقه، هر معلمی که بتواند بادکنک خود را از ترکیدن به دست دیگران حفظ کند، جایزه خواهد گرفت.
رقابت شروع شد و هر کدام از چهره های فرهنگی جامعه مالزی و تربیت کنندگان نسل های آینده کشورشان به سوی دیگری حمله ور شد تا بادکنک رقیب را بترکاند ضمن اینکه از بادکنک خود مراقبت می کرد.
یک دقیقه انفجاری، تخریبگر و پرسروصدا پایان یافت. ماهاتیر محمد به این جدال سنگین اما آشنا چشم دوخته بود و در پایان یک سوال کوتاه مطرح کرد: «آیا من از شما خواستم بادکنک های یکدیگر را بترکانید؟»
ذهن اسوه های اخلاق جامعه اش را یک دیدگاه منفی (خصومت و حذف رقیب به جای همکاری و هم افزایی) گرفته بود. همه در حال خنثی کردن توان یکدیگر بودند.
ماهاتیر این درس را به معلمان داد: همه می توانستید برنده باشید بدون اینکه به یکدیگر حمله ور شوید؛ فقط کافی بود بادکنک های خود را حفظ کنید و مانع کسی شوید که به دیگران حمله ور می شود.
بی انصافی است اگر گفته شود در عراق همه در حال ترکاندن بادکنک های یکدیگر هستند اما قدر مسلم این است که عراق امروز بیش از هر زمان دیگری به همدلی و همکاری بیش از رقابت و سهم خواهی نیاز دارد. تمام عراق می تواند برنده باشد.