حضور نیروهای نظامی آمریکا در کشورهای مختلف در دوره پس از جنگ جهانی دوم به بهانه‌های گوناگون وجود داشت و به تدریج واشنگتن جای پای خود را در سراسر جهان محکم کرده است. با این وجود حمله «صدام حسین» به کویت عاملی شد که حضور نظامی ایالات متحده در خاورمیانه را نه تنها گسترده‌تر و تاثیرگذارتر کرد بلکه از آن زمان این دخالت آشکار به نوعی مشروعیت بافت. در پاسخ به منتقدان نیز اعلام شد که آمریکا برای محافظت از متحدان خود و به درخواست کشورهای عربی در منطقه حاضر شده است.
از زمان ریاست جمهوری «باراک اوباما» موضوع خروج آمریکا از خاوررمیانه مطرح شد و وی حتی در دوره‌ای این تصمیم را اجرا کرد اما اندکی بعد بهانه مقابله با داعش موجب افزایش مداخلات و حضور واشنگتن در منطقه شد. «دونالد ترامپ» هم تلاش زیادی را برای خروج نیروهایش از خاورمیانه به کار بست اما چندان موفقیتی کسب نکرد.
«جو بایدن» اما گام عملی نخست را با عقب‌نشینی پر سروصدا از افغانستان برداشت و این کشور را به طالبان سپرد. دولت بایدن اکنون ادعا می‌کند نیروهای رزمی خود را از عراق هم خارج کرده و تنها تعداد اندکی از آنها را برای پشتیبانی و آموزش نیروی مسلح عراق در این کشور نگاه داشته است.
تحلیلگران اعتقاد دارند حضور نظامیان آمریکایی در عراق در ظاهر کمتر شده است در واقعیت هنوز آمریکا در همه امور این کشور دخالت دارد و بایدن تغییری را در شرایط ایجاد نکرده است.
تغییر رویکرد حضور نظامی آمریکا
تارنمای نشریه «The Conversation» می‌نویسد حضور ارتش آمریکا در خاورمیانه نسبت به یک دهه پیش به‌شدت کاهش یافته است. سربازان آمریکایی در عراق از ۱۷۰ هزار سرباز سال ۲۰۰۷ اکنون به ۲۵۰۰ نفر رسیده و تعداد نظامیان در سوریه نسبت به چهار سال پیش نصف شده است. برخی می‌گویند فشار برای کاهش شدید بودجه دفاعی، موجب این تصمیم شد. برخی دیگر نیز اعتقاد دارند تغییر نگاه کاخ سفید به مسائل بین‌المللی به ویژه در خاورمیانه و دیگر مناطق آسیا موجب این امر شده است.
ایالات متحده در ۶۰۰ منطقه در جهان پایگاه‌های بزرگ برای آموزش نیرو و مدیریت پایگاه‌های کوچکتر دارد.
نگاهی به تاریخ حضور نظامی آمریکا نشان می‌دهد که ۶۰۰ منطقه در جهان وجود دارد که آمریکایی‌ها از آنها به عنوان پایگاه‌های بزرگ برای آموزش نیرو و مدیریت پایگاه‌های کوچکتر استفاده می‌کنند.
نمودار نیز نشان می‌دهد که اکنون آمریکا بیشتر از ۱۷۱ هزار نیرو در سراسر جهان دارد که کمترین میزان از زمان جنگ جهانی دوم به بعد بوده است.
طبق این تحلیل، در بیش از ۷۰ سال گذشته رویکردها به حضور نظامی و مداخلات واشنگتن بارها دگرگون شده است. به‌ویژه در دوره ریاست جمهوی ترامپ ایالات متحده در جست‌وجوی کاهش نیروهای نظامی خود در خارج بود اما چندان در اجرای آن موفقیتی کسب نکرد. بایدن البته این رویکرد را به شکلی دیگر دنبال و خروج از افغانستان و عراق را مطرح کرد. وی همزمان مانع اجرای دستور ترامپ مبنی بر کاهش نیروهای نظامی آمریکا در آلمان شد.
این نشریه اعتقاد دارد حضور نظامی آمریکا برای دفاع از کشورهای دیگر و تضمین منافعش برای کاخ سفید هزینه‌های زیادی داشته است. ایجاد تغییرات در روندهای اجتماعی-سیاسی در کشورهای میزبان به ویژه تحریک جنبش‌های اپوزیسیون ملی‌گرا و تشدید نارضایتی از حضور ایالات متحده از جمله پیامدهای مهم آن است.
در پی تشدید مخالفت با واشنگتن در یک کشور یا منطقه خاص، فشارهای سیاسی به اندازه‌ای افزایش می‌یابد که به کاهش فرصت‌ها برای ایالات متحده در کشور میزبان و همسایگان آن منجر می‌شود. این موارد جدای از هزینه‌های مستقیم مالی و انسانی است که آمریکا برای نیروهای خود در ماموریت‌های خارجی پرداخت می‌کند.
آمریکا راهبرد کلانی را برای خاورمیانه نداشته و ندارد
تحلیلگران، عملکرد یک ساله بایدن در حوزه سیاست خارجی را مشابه با دوره‌های پیش و حتی هم‌تراز با رئیس‌جمهوری پیشین می‌دانند. نشریه «World Politics Review» نوشت: بایدن با سیاست‌های خود می‌خواهد به جاه‌طلبی‌های آمریکا در خاورمیانه مشروعیت بخشد.
بر این اساس دولت کنونی آمریکا تلاش دارد وجهه کاخ سفید را بازیابی کند. «الن لایپسون» نویسنده گزارش اعتقاد دارد ارزیابی عملکرد یک ساله دولت بایدن در قبال خاورمیانه نیازمند معیارهای دقیقی است. تردید وجود دارد که یک سال گذشته در مقایسه با سال‌های پرالتهاب دوره ترامپ، نقش موثری در زمینه ایجاد صلح داشته باشد.
زمانی، مردم منطقه از قدرت و دخالت فزاینده آمریکا در امور خاورمیانه به شدت رنجیده و هراسان بودند، حال آمریکا به‌گونه‌ای رفتار کرده است که آنها باید شکل دیگری از نگرانی را داشته باشند. اکنون اجماعی نوظهور در واشنگتن وجود دارد که می‌گوید ایالات متحده چالش‌های استراتژیک اضطراری بیشتر و متفاوتی دارد.
جنگ عراق نشان‌دهنده فقدان یک استراتژی بزرگ و جامع در سیاست خارجی ایالات متحده را برجسته ساخته است.با اینحال به تازگی «برت مک گورک» فرد اصلی تیم بایدن در امور خاورمیانه که تا کنون در چهار دولت در این حوزه خدمت کرده، تصریح دارد برای چندین دهه، ایالات متحده بیش از حد در منطقه تعهد و وعده داد. اکنون بایدن می‌خواهد اهداف حداکثرگرایانه برای تغییر خاورمیانه از طریق تغییر رژیم یا دموکراسی‌سازی را کنار بگذارد؛ آمریکا می‌خواهد معامله‌های شیطانی خود با حاکمان اقتدارگرای منطقه را قطع کند.
اگرچه برخی ناظران می‌گویند بایدن راهبردی متفاوت را دنبال می‌کند اما تعدادی از کارشناسان می‌گویند مشکل آمریکا این است که در هیچ دوره‌ای استراتژی کلانی را اجرا نکرده است. تارنمای «The Hill» نیز به نقل از یک کارشناس نوشت: جنگ عراق نشان‌دهنده فقدان یک استراتژی بزرگ و جامع در سیاست خارجی ایالات متحده را برجسته ساخته است.
«ریچارد هانانیا» تحلیلگر مسائل بین الملل و رئیس مرکز «Center for Partisanship and Ideology» به تلویزیون The Hill گفت: تحولات در زمینه جنگ و خروج از عراق نشان داد فقدان برنامه‌ریزی بلندمدت در سیاست خارجی ایالات متحده در زمینه جنگ علیه ترور از دولت بوش تاکنون تداوم داشته است.
وی اعتقاد دارد: در حقیقت هیچ راهبرد جامعی وجود ندارد و همه خط‌مشی‌ها به صورت فی‌البداهه و بی‌مقدمه اتخاذ می‌شود.
به اعتقاد هانانیا، در حمله آمریکا به عراق مشخص شد با وجود گذشت یک ماه از سرنگونی صدام حسین، دولت بوش هنوز نمی‌دانست با عراق باید به چه روشی برخورد کند.
وی افزود: همین نوع سرگشتگی و بی‌برنامه بودن در موضوع حمله به افغانستان و خروج از آن هم رخ داد. در واقع در هر دو پرونده آمریکا بعد از حمله به کشورها سپس به فکر توجیه ادامه سیاست‌های خود افتاد.
این تحلیلگر تصریح کرد، ایالات متحده در نهایت پس از ۲۰ سال باید به حضور خود در منطقه پایان دهد؛ خروجی که با آشفتگی تمام از افغانستان انجام شد؛ در عراق نیز با وجود اظهارات متناقض، هنوز به صورت کامل اجرایی نشده است.
ایالات متحده در نهایت پس از ۲۰ سال، باید به حضور خود در منطقه پایان دهد؛ خروجی که با آشفتگی تمام از افغانستان انجام شد؛ در عراق نیز با وجود اظهارات متناقض، هنوز به صورت کامل اجرایی نشده است.وضعیت مداخله آمریکا در عراق تغییر نکرده است
واشنگتن در مورد خروج نظامیان خود از خاورمیانه تبلیغات زیادی به راه انداخته است حال آنکه در مورد افغانستان این خروج با مشکلات فراوان همراه شد؛ در مورد خروج نظامیان آمریکا از عراق هم ادعا شد از ابتدای سال جدید نیروهای آمریکایی به عنوان مستشار در عراق فعال هستند، در حالی که چنین موضوعی در عراق با واقعیات میدانی همخوانی ندارد.
به نوشته پایگاه خبری-تحلیلی «The Americanconservative»، بایدن و دولت عراق اعلام کردند ماموریت نظامی آمریکا در عراق غیر رزمی است اما اتفاقات اخیر، خلاف این امر را ثابت می‌کند زیرا گویا هنوز آمریکایی‌ها در این کشور حضور جنگی دارند و همین امر موجب نگرانی گروه‌های عراقی شده است.
«دن کالد ول» در گزارش خود نوشت: در دسامبر(آذر-دی) ۲۰۲۱، دولت‌های بغداد و واشنگتن اعلام کردند ماموریت نیروهای نظامی ایالات متحده در عراق به داشتن نقش غیرجنگی تغییر می‌کند؛ این بدان مفهوم است که وضعیت حضور نیروهای نظامی آمریکا در این کشور تغییر اساسی نخواهد داشت. هم دولت عراق و هم دولت بایدن امیدوار بودند با این تغییر وضعیت به اهداف مشابهی دست یابند.
«مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر عراق امید داشت بتواند با این ترفند تا حدودی شبه نظامیان قدرتمند عراقی و احزاب سیاسی مخالف حضور نظامی آمریکا در عراق را آرام کند. رئیس‌جمهوری آمریکا هم در طرف مقابل، اکنون کشوری را رهبری می‌کند که به‌طور فزاینده‌ای نسبت به مداخله خارجی بدبین است؛ وی می‌خواست از خود چهره‌ای خاص ارائه دهد که تلاش دارد به دخالت آمریکا در کشورهای خارجی و جنگ بی‌پایان در خاورمیانه بزرگ پایان دهد.
با این حال، کمتر از یک ماه پس از تغییر خیالی حضور در عراق به یک مأموریت غیرجنگی، آمریکایی‌ها در عراق بار دیگر خود را زیر آتش دیدند. در چند روز، هواپیماهای بدون سرنشین انتحاری و چند موشک به سمت پایگاه‌های آمریکا در سراسر عراق پرتاب شد؛ یکی از مهمترین اهداف، پایگاه هوایی الاسد بود که تفنگداران دریایی در آنجا مستقر هستند. با این وجود، وقوع حملات علیه نیروهای آمریکایی در عراق نشان داد که اعلام تغییر ماموریت نیروهای آمریکایی از حالت رزمی به مأموریتی غیرجنگی در واقع تفاوتی را ایجاد نکرده است.
بایدن می‌خواهد از خود چهره‌ای خاص ارائه دهد که تلاش دارد به دخالت آمریکا در کشورهای خارجی و جنگ بی‌پایان در خاورمیانه بزرگ پایان دهد.طبق تحلیل این نشریه، تا زمانی که سربازان مرد و زن آمریکایی در عراق حضور داشته باشند، هدف حملات منظم گروه‌های مخالف قرار خواهد داشت و در شرایطی گرفتار می‌شوند که هر فرد عاقلی آن را جنگ می‌نامد. دولت بایدن به جای اینکه وانمود کند نیروهای آمریکایی در عراق در یک ماموریت جنگی حضور ندارند باید برای خروج واقعی آنها از این کشور کاری انجام دهد.
اکنون ادعا می‌شود ماموریتی که برای نیروهای آمریکایی در نظر گرفته شده، آموزش و تجهیز نیروهای امنیتی عراق برای مقابله با داعش در عراق و سوریه است. با این حال، نزدیک به سه سال پیش قلمروی داعش و خود این گروه نابود شد. اندکی از نیروهای آن باقی مانده‌اند اما این نیروهای پراکنده دیگر، تهدیدی جدی برای منافع حیاتی آمریکا به شمار نمی‌روند.
طبق این تحلیل، نباید از آمریکایی‌ها خواسته شود جان خود را برای حمایت از دولت عراق یا مردمی که قصد کشتن آنها را دارند، به خطر بیندازند. با توجه به ماهیت متناقض ماموریت نظامی کنونی آمریکا، تنها راه معقول برای حرکت رو به جلو، عقب‌نشینی از وضع موجود است.
خروج از عراق همچنین خطر گرفتارشدن در یک مارپیچ تشدیدکننده تنش با ایران و نیروهای نیابتی آن را کاهش می‌دهد. خارج نشدن از عراق می‌تواند به درگیری خونین دیگری در خاورمیانه منتهی شود که در چند سال گذشته بارها جهان به آن مرحله بحرانی نزدیک شد؛ بحرانی که با کارزار شکست خورده «فشار حداکثری» ترامپ علیه ایران ارتباط داشته است.
طبق این تحلیل، ماندن در عراق با نشانه‌های بارز نظامی، واقعیت‌های میدانی را تغییر نمی‌دهد. در عمل این ایران است که از سیاست‌های دو دهه گذشته کاخ سفید در عراق سود برده است. این واقعیت زمانی آشکار شد که ایالات متحده تصمیم فاجعه‌باری را برای سرنگونی دیکتاتور عراق صدام حسین اتخاذ کرد که دشمن اصلی ایران در منطقه بود. نفوذ ایران بر عراق از سال ۲۰۰۳ به بعد پیوسته تشدید شد؛ اگر ایالات متحده در گذشته نتوانست نفوذ ایران را با ۱۵۰ هزار نیروی نظامی خود در دوره اوج حضور در عراق، از بین ببرد، اکنون واشنگتن به طور قطع با چند هزار نیرو نمی‌تواند چنین هدفی را برآورده سازد.
بایدن به جای اینکه ایالات متحده را در چرخه دیگری از اقدامات تلافی‌جویانه که امنیت نیروهای آمریکایی در عراق را افزایش نمی‌دهد، گرفتار کند، باید دستور خروج سریع و واقعی نیروهایش از این کشور را بدهد.برتری ایران در عراق تنها پیامد فاجعه‌بار تصمیم آمریکا برای حمله به این کشور در سال ۲۰۰۳ نبود. جنگ ۱۸ ساله آمریکا جان ۴۵۰۰ نظامی آمریکایی را گرفت و ده‌ها هزار نظامی زخمی برجا گذاشت.
دها هزار نفر از مجروحان عراقی همچنان بار پیامدهای جنگ را به واسطه ناتوانی‌های مختلف به دوش می‌کشند. جنگ عراق برای مالیات‌دهندگان آمریکایی یک صورتحساب بیش از ۲ تریلیون دلاری صادر کرد. اگر ایالات متحده به مداخله و حضور در عراق آن هم با مأموریتی متفاوت که برای امنیت واشنگتن ضروری نیست، ادامه دهد، این هزینه‌ها افزایش خواهد یافت.
طبق گزارش این نشریه آمریکایی، بایدن باید بداند که با از دست‌دادن خون و ثروت شهروندان آمریکایی در بیابان‌های عراق، چیزی به دست نمی‌آورد. وی سال گذشته، در پاسخ به حملات مشابه علیه پایگاه‌های آمریکایی در عراق، حملات هوایی را علیه شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران در عراق و سوریه انجام داد. همانطور که وقایع هفته گذشته نشان داد، آن حملات هوایی، شبه‌نظامیان مخالف حضور آمریکا را از هدف قرار دادن آمریکایی‌ها منصرف نکرد. بایدن به جای اینکه ایالات متحده را در چرخه دیگری از اقدامات تلافی‌جویانه که امنیت نیروهای آمریکایی در عراق را افزایش نمی‌دهد، گرفتار کند، باید دستور خروج سریع و واقعی نیروهایش از این کشور را بدهد.
منابع:
https://theconversation.com/after-afghanistan-us-military-presence-abroad-faces-domestic-and-foreign-opposition-in-۲۰۲۲-۱۷۲۳۶۰
https://www.theamericanconservative.com/articles/a-distinction-without-a-difference
https://taskandpurpose.com/opinion/us-policy-iraq-syria
https://thehill.com/hilltv/rising/۵۸۸۶۰۲-richard-hanania-discusses-the-bush-administrations-lack-of-long-term-plans-for
https://www.worldpoliticsreview.com/articles/۳۰۲۸۲/biden-is-rightsizing-u-s-policy-in-the-middle-east