در ادامه گزارش ۱۲ بهمن روزنامه شهروند آمده است: جشنواره چهلم با اینکه یکی از بی‌ستاره‌ترین و کم‌نام و نشان‌ترین دوره‌های تاریخ جشنواره است، اما هنوز هم بهانه‌های زیادی برای لذت‌بردن در اختیار سینمادوستان قرار می‌دهد. بیشتر از همه به این دلیل که دوره چهلم یکی از معدود دوره‌هایی است که نتایج نهایی جشنواره پیش از آغاز قابل پیش‌بینی نیست. در واقع در نبود کارگردانان محبوب و به‌اصطلاح عزیزکرده‌های همیشگی جشنواره، کارگردانانی مانند ابراهیم حاتمی‌کیا، مجید مجیدی، همایون اسعدیان و فیلمسازانی از این دست که معمولا همه ساله پیش از آغاز جشنواره سیمرغ‌هایشان به نوعی کنار گذاشته می‌شود، امسال شاهد رقابتی واقعی در جشنواره خواهیم بود؛ البته به شرطی که سیدرضا میرکریمی و بهروز شعیبی را نادیده بگیریم یا دعا کنیم که فیلم‌هایشان امسال چندان مورد علاقه مدیران و برگزارکنندگان جشنواره نباشد.
این رقابت البته در بخش‌های دیگر غیر از بهترین فیلم و کارگردان نیز جدی‌تر از همیشه خواهد بود، از جمله در بخش‌هایی مانند بازیگری زن و مرد که گزینه‌های موجود در رقابت فاصله زیادی با هم ندارند و در نبود بازیگرانی مانند پرویز پرستویی و دیگرانی از جنس او جشنواره پویاتری می‌توانیم داشته باشیم. اما دلایل دیگری نیز برای لذت‌بردن از جشنواره امسال فجر وجود دارد. آنچه در ادامه می‌آید، همین نکات کوچک و جزئی است که توجه سینمادوستان را به خود جلب کرده است.
فهرست طولانی غایبان
جشنواره علیه ستاره‌ها!
جشنواره فجر در تمام ٤٠ سالی که تاکنون برگزار شده، با هر متر و معیاری مهم‌ترین رخداد فرهنگی این سرزمین بوده. عرصه‌ای جذاب برای حضور هر آن‌کسی که می‌خواهد در این وادی سری توی سرها درآورد و دیده شود. با چنین جایگاهی، اینکه در یک دوره از جشنواره تعداد غایبانی که حضورشان به‌خودی‌خود می‌توانست تنور جشنواره را گرم‌تر کند، بیشتر از اسامی بزرگان حاضر در آن دوره باشد، یک اتفاق عادی نمی‌تواند باشد. اما اینکه حتی این اتفاق غیرعادی هم نتوانسته جشنواره را از شکوه و فراگیری بالقوه‌اش دور کند، جایگاه و موقعیت منحصربه‌فرد این جشنواره ٤٠ ساله را بیشتر و بهتر نشان می‌دهد.
به هر حال همان‌طور که گفته شد امسال تعداد فیلم‌های مهمی که به هر دلیل در جشنواره حضور ندارند، بیشتر از فیلم‌های حاضر در بخش رقابتی جشنواره است. در واقع در شرایطی که مسعود کیمیایی و محمدحسین مهدویان –و البته تا حدی سیدرضا میرکریمی- تنها فیلمسازان دوره چهلم هستند که آثارشان کنجکاوی مخاطب را تحریک می‌کند و حضورشان به تنهایی و فارغ از کیفیت فیلم‌شان می‌تواند گرمایی در جشنواره ایجاد کند، تعداد فیلمسازان غایب، سیاهه دور و درازی بیشتر از انگشتان دو دست ساخته.
بگذارید ماجرا را جور دیگری تعریف کنیم: فهرست غایبان دوره چهلم جشنواره (فیلمسازانی که فیلم دارند، اما فیلم‌شان انتخاب نشده)، فهرست پروپیمانی است که همین حالا می‌توان یک جشنواره به مراتب رقابتی‌تر و بهتر -در قیاس با ادوار دیگر جشنواره- با حضور آنان برگزار کرد. فیلمسازانی مانند سعید روستایی، وحید جلیلوند، مانی حقیقی، هومن سیدی و فرزاد موتمن (البته اگر فیلم‌های «قاتل و وحشی» حمید نعمت‌الله، «مجبوریم» رضا درمیشیان و «لامینور» داریوش مهرجویی را مربوط به سال گذشته بدانیم!) که بی‌تردید از دوسوم فیلمسازان حاضر در جشنواره مطرح‌تر و شناخته‌شده‌تر هستند و تماشای فیلم‌های جدیدشان مشتاقان بیشتری دارد.
فرض کنید در جشنواره امسال در کنار کیمیایی، مهدویان، میرکریمی و بهروز شعیبی، فیلم‌های «برادران لیلا»ی سعید روستایی، «شب، داخلی، دیوار» وحید جلیلوند، «تفریق» مانی حقیقی، «جنگ جهانی سوم» هومن سیدی، «شبگرد» فرزاد موتمن، «کابل شماره ١٠» نوید محمودی و حتی «خانه شیشه‌ای» امیر پورکیان نیز حضور و رقابت داشتند. آیا در آن صورت با جشنواره‌ای پررونق‌تر و گرم‌تر روبه‌رو نبودیم؟! یا در زمینه بازیگری در صورت حضور لیلا حاتمی، نوید محمدزاده، هدیه تهرانی، پرویز پرستویی، الناز شاکردوست، حمید فرخ‌نژاد، حامد بهداد و بسیار بسیار بازیگران دیگر جشنواره چهلم، جشنواره‌ای پرستاره‌تر و جذاب‌تر نبود؟! البته در این بین حضور نداشتن نوید محمدزاده و لیلا حاتمی حسرت‌برانگیزتر است. محمدزاده امسال در سه فیلم ایفای نقش کرده، اما هیچ‌کدام از آن سه فیلم در جشنواره حضور نخواهند داشت. مانند لیلا حاتمی که غیبت «قاتل و وحشی»، او را از فضای رقابت دور و جشنواره چهلم را تبدیل به جشنواره‌ای بی‌سروصداتر و بی‌اتفاق‌تر از همیشه کرده است.
رقابت ستاره‌ها برای کسب افتخار
شکار سیمرغ بازیگری
اما کارشناسان سینمایی معتقدند که در رقابت آنان که حاضرند، امسال شاهد رقابتی گرم و دشوار خواهیم بود. با اینکه حتی چنین رقابتی را نیز از هم‌اکنون تا حد زیادی می‌توان پیش‌بینی کرد!
در رقابت بازیگران، امسال حتی مروری کوتاه و گذرا بر فیلم‌ها هم حکایت از شانس بالای بازیگرانی چون نیکی کریمی، پریناز ایزدیار، مریلا زارعی و البته ستاره پسیانی می‌کند که اغلب سابقه روشن و درخشانی در جشنواره فیلم فجر دارند و هر کدام پیشتر چندین و چند سیمرغ را به خانه برده‌اند.
شاید بتوان گفت که شانس اول جشنواره امسال در زمینه بازیگری زنان نیکی کریمی است. بازیگری با ١٠ نامزدی و دو سیمرغ در کارنامه‌اش که امسال احتمالا با فیلم «دسته دختران» توجهات زیادی متوجه او خواهد شد. نقشی که پس از انصراف لیلا حاتمی به نیکی کریمی رسید و بسیاری بر این باورند که این توفیق اجباری نیکی کریمی را در زمینه بازیگری نیز احیا خواهد کرد.
پریناز ایزدیار با فیلم «ملاقات خصوصی» شانس زیادی برای کسب دومین سیمرغ بلورین کارنامه‌اش دارد. مانند مریلا زارعی که او هم بعد از سه سیمرغ امسال با «صورت فلکی» یا «هناس» به شکار سیمرغ چهارم کارنامه‌اش آمده است. ستاره پسیانی با بازی در فیلم «علفزار» و گلاره عباسی با فیلم «شادروان» دیگر شانس‌های دریافت سیمرغ بخش بازیگری زنان هستند. البته نمی‌توان چشم بر سارا بهرامی، پانته‌آ بهرام، نسیم ادبی و اندیشه فولادوند، بازیگران فیلم «خائن‌کشی» هم بست.
اما در بخش مردان رقابت اصلی بی‌تردید بین امیر آقایی، جواد عزتی، هادی حجازی‌فر، مصطفی زمانی، محسن کیایی، پژمان جمشیدی و احتمالا وحید رهبانی خواهد بود.
امیر آقایی در جشنواره چهلم با فیلم‌های «بی‌مادر» و «خائن‌کشی» حضور دارد که البته با توجه به سابقه درخشان مسعود کیمیایی در کار با بازیگران -حتی در فیلم‌های نه‌چندان خوبش- بعید نیست یکی از جنبه‌هایی که در فیلم جدید این کارگردان مورد توجه قرار می‌گیرد، همین بخش بازیگری باشد. هوتن شکیبا را در جشنواره با «ملاقات خصوصی» خواهیم دید که با امید افزودن به سیمرغ کارنامه‌اش پای به این فیلم گذاشته. جواد عزتی که دو سال پیش با پنج فیلم پرکارترین بازیگر جشنواره ۳۸ بود، بی‌شک در «مرد بازنده» سنگینی توقعات بسیاری را بر دوش‌هایش احساس می‌کند. به خصوص که سابقه همکاری عزتی و مهدویان همواره قابل قبول بوده. چه در دو «ماجرای نیمروز»، چه در سریال «زخم کاری» و چه حتی در نقش کوتاهش در «لاتاری» (که یکی از بهترین نقش‌های فیلم بود).
بعد از این سه بازیگر که شانس‌های اصلی جشنواره در زمینه بازیگری به شمار می‌آیند، می‌توان به مصطفی زمانی بازیگر فیلم «بدون قرار قبلی» اشاره کرد که احتمالا در فیلم جدید بهروز شعیبی دیده خواهد شد و البته هادی حجازی‌فر بازیگر فیلم «موقعیت مهدی»، محسن کیایی بازیگر «نگهبان شب» رضا میرکریمی، پژمان جمشیدی بازیگر فیلم‌های «علفزار» و «بی‌مادر» و وحید رهبانی با فیلم «هناس» جزو شانس‌های موفقیت در جشنواره چهلم هستند.
رکوردداران جشنواره
من، ابراهیم؛ ١٠ سیمرغ دارم!
اما در شرایطی که عده‌ای تمام تلاش‌شان را برای افزودن افتخار دریافت سیمرغ به کارنامه‌شان می‌کنند، سیمرغ جشنواره برای برخی دیگر خاطره‌ای تکراری است که بارها و بارها آن را تجربه کرده‌اند. با اینکه حتی این افراد هم نمی‌توانند ادعا کنند که گرفتن یا نگرفتن سیمرغ چندان اهمیتی برایشان ندارد.
اما واقعا کدام هنرمندان، بیشترین سیمرغ‌های جشنواره فیلم فجر را به خانه برده‌اند؟
در ٤٠ سالی که از نخستین دوره جشنواره فجر می‌گذرد، ابراهیم حاتمی‌کیا توانسته ١٠ سیمرغ بلورین (پنج سیمرغ در بخش‌های کارگردانی و فیلمنامه‌نویسی و البته پنج سیمرغ دیگر در بخش بهترین فیلم) به دست آورد و از این نظر پرافتخارترین سینماگر ایرانی در جشنواره به شمار می‌آید. محمدرضا دلپاک، صداگذار تحسین‌شده سینمای ایران و محسن روزبهانی، متخصص جلوه‌های ویژه نیز هرکدام با دریافت ۹ سیمرغ بلورین تاکنون در رده دوم پرافتخارترین سینماگران ایرانی در جشنواره فیلم فجر هستند.
حاتمی‌کیا که تاکنون موفقیت پنج فیلم «از کرخه تا راین»، «به رنگ ارغوان»، «به نام پدر»، «چ» و «آژانس شیشه‌ای» را در بخش بهترین فیلم دیده و با اتکا به این موفقیت، عنوان رکورددار سیمرغ را در اختیار دارد، در بخش بهترین فیلم هم رقیب بلامنازع است. این فیلمساز البته در بخش بهترین کارگردان زیر سایه مجید مجیدی قرار دارد که تاکنون برای چهار فیلم «بچه‌های آسمان»، «باران»، «بید مجنون» و «آواز گنجشک‌ها» برنده سیمرغ بلورین شده و به عنوان پرسیمرغ‌ترین کارگردان بالاتر از حاتمی‌کیا ایستاده است.
در بخش بهترین فیلمنامه کامبوزیا پرتوی بیشترین سیمرغ فیلمنامه را به دست آورده. این نویسنده چهار بار برای فیلم‌های «من ترانه پانزده سال دارم»، «کافه ترانزیت»، «کامیون» و «فراری» سیمرغ بهترین فیلمنامه را از آن خود کرده است.
اما در بخش بهترین بازیگر نقش اول زن هدیه تهرانی، لیلا حاتمی، فاطمه معتمدآریا، مریلا زارعی، هنگامه قاضیانی، پروانه معصومی و باران کوثری هرکدام دو بار موفق به دریافت سیمرغ شده‌اند. هدیه تهرانی با فیلم‌های «قرمز» و «چهارشنبه سوری»، لیلا حاتمی با فیلم‌های «بی‌پولی» و «رگ خواب»، مریلا زارعی با «شیار ١٤٣» و «زیر سقف دودی»، پروانه معصومی با «گل‌های داوودی» و «شکوه زندگی»، فاطمه معتمدآریا با «همسر» و «هنرپیشه»، باران کوثری با «خون‌بازی» و «کوچه بی‌نام» و هنگامه قاضیانی نیز با فیلم‌های «به همین سادگی» و «روزهای زندگی» موفق به کسب این افتخار شده‌اند. در میان بازیگران مرد اما پرویز پرستویی یکه و تنها با چهار سیمرغ رکورددار بیشترین سیمرغ برای بهترین بازیگر مرد است. این بازیگر با فیلم‌های «آژانس شیشه‌ای»، «به نام پدر»، «بید مجنون» و «بادیگارد» سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را به دست آورده است.
در میان بازیگران نقش مکمل، اما، در میان زنان فاطمه معتمدآریا، نیکو خردمند، سحر دولتشاهی، شبنم مقدمی و مهتاب نصیرپور هرکدام با دو سیمرغ، پرسیمرغ‌ترین بازیگران زن به شمار می‌آیند. در میان مردان نیز سعید پورصمیمی با سه سیمرغ بلورینی که برای فیلم‌های «ناخدا خورشید» «تحفه‌ها» و «پرده آخر» گرفته، رکورددار است.
در بخش بهترین فیلم از نگاه تماشاگران هم فیلم‌های اصغر فرهادی، کمال تبریزی و ابراهیم حاتمی‌کیا هرکدام دو بار موفق به کسب این سیمرغ ارزشمند شده‌اند. اصغر فرهادی این افتخار را با فیلم‌های «درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین»، کمال تبریزی با «فرش باد» و «مارمولک» و ابراهیم حاتمی‌کیا نیز با فیلم‌های «به رنگ ارغوان» و «ارتفاع پست» به دست آورده‌اند.
پرکارترین بازیگران فجر ۴۰
پرکارترین‌ها و کم‌کارترین‌ها همواره در هر جشنواره‌ای جزو بحث‌هایی بوده‌اند که بیش از متون و حواشی دیگر مورد توجه قرار گرفته‌اند. این موضوع وقتی که پای بازیگران وسط می‌آید، اهمیت بیشتری هم پیدا می‌کند.
درباره موضوع پرکارترین بازیگران فجر ۴۰ اما نکات قابل توجه دیگری نیز -جدای از ذات این موضوع- وجود دارد؛ مثلا اینکه پرکارترین بازیگر حال حاضر سینمای ایران امسال در جشنواره حضور ندارد و از نکات غبطه‌برانگیز جشنواره امسال است.
آن‌هم در حالی که هر سه فیلمی که این بازیگر امسال در آنها حضور داشته، در صورت حضور در جشنواره بی‌تردید می‌توانستند جزو مورد توجه‌ترین فیلم‌ها به شمار آیند. بله؛ صحبت از نوید محمدزاده است و سه فیلم «برادران لیلا»ی سعید روستایی، «شب، داخلی، دیوار» وحید جلیلوند و «تفریق» مانی حقیقی که این بازیگر را تبدیل به پرکارترین بازیگر جشنواره می‌کردند، اما حالا در جشنواره نیستند و این یکی از عجیب‌ترین اتفاقات فجر چهلم است.
اما در نبود نوید، پرکارترین بازیگران جشنواره امسال تنها دو فیلم در رقابت دارند. صابر ابر با دو فیلم «بی‌رویا» به کارگردانی آرین وزیردفتری و «بدون قرار قبلی» به کارگردانی بهروز شعیبی، پژمان جمشیدی با فیلم‌های «علفزار» کاظم دانشی و «بی‌مادر» سیدمرتضی فاطمی، امیر آقایی با همین «بی‌مادر» و «خائن‌کشی» مسعود کیمیایی و البته سارا بهرامی با دو فیلم «علفزار» و «خائن‌کشی» پرکارترین بازیگران امسال جشنواره هستند.
دیگر بازیگران سرشناس سینمای ایران -البته به جز آنهایی که کاملا غایب‌اند- تنها یک فیلم در جشنواره امسال دارند.
از نیکی کریمی، طناز طباطبایی، مهران مدیری، هادی حجازی‌فر، رعنا آزادی‌ور و پریناز ایزدیار، تا جواد عزتی، هوتن شکیبا، فرشته حسینی، مصطفی زمانی، گلاره عباسی، نازنین بیاتی، پانته‌آ پناهی‌ها، بهروز شعیبی، مریلا زارعی، پولاد کیمیایی و پانته‌آ بهرام و البته امین حیایی، حسن معجونی، یکتا ناصر، ویشکا آسایش و محسن کیایی همه و همه بازیگران تک‌فیلمه امسال هستند.
در این میان از نظر بسیاری برندگان امسال را هم می‌توان بیشتر در میان این تک‌فیلمه‌ها یافت.