به گزارش ایرنا، دوم فوریه برابر با ۱۳ بهمن‌ماه، روز جهانی تالاب‌ها نامگذاری شده و در چنین روزی در سال ۱۹۷۱ (۱۳۴۹) در شهر رامسر ایران، معاهده‌ای جهانی برای حفاظت از تالاب‌ها به تصویب رسید که به «کنوانسیون رامسر» مشهور شد.
این معاهده اکنون ۱۶۹ عضو دارد و کشورهای عضو ملزم به تعیین و حفظ تالاب های با اهمیت بین المللی و تشویق به استفاده خردمندانه از آن ها می باشند.
حدود ۲ هزار و ۲۴۵ سایت (تالاب) با مساحتی بالغ بر ۲۱۵ میلیون هکتار در این کنوانسیون ثبت شده که در این میان ۲۵ تالاب از تالاب های با ارزش ایران در زمره تالاب های با اهمیت بین المللی قرارگرفته است.
از ۴۲ نوع تالاب مشخص شده توسط کنوانسیون رامسر در سطح جهان به جز تالاب های تندرا مابقی در کشور ایران یافت می شوند که در مجموع ایران از ۱۴۰ منطقه تالاب برخوردار است.
بر اساس تعریف کنوانسیون رامسر، تالاب ها به مناطق پست باتلاقی، مردابی، آبگیرهای طبیعی یا مصنوعی، دایمی یا موقت دارای آب ساکن یا جاری، شیرین، نیم شور یا شور و از جمله مناطق دارای آب های دریایی که عمق آن ها در حالت جزر کامل ۶ متر بیشتر نباشد اطلاق می شود.
صالحیه یگانه تالاب البرز
تالاب صالحیه نظرآباد محدوده ای شامل اراضی تالابی ، آبگیرها ، کفه های نمکی و بیابانی است که در غرب استان البرز واقع شده است .
بر اساس طبقه بندی کنوانسیون رامسر این تالاب در دسته تالابهای داخلی قرار گرفته و با (حوضه ها، نهرها ، رودخانه های فصلی و نامنظم) و (مرداب ها و حوضچه های شور، لب شور، آهکی فصلی/ تناوبی و تالاب های باپوشش درختچه ای) مطابقت دارد.
وسعت کل حوضه آبریز تالاب صالحیه بیش از ۱۶ هزار کیلومترمربع است؛ این محدوده شامل ارتفاعات هشتگرد، نظرآباد، آبیک، آوج ، قزوین ، ابهر و قیدار در استان زنجان است.
وسعت حریم و بستر تالاب صالحیه بر اساس مطالعات تعیین حریم توسط شرکت آب منطقه ای البرز ۱۶ هزار و ۸۱۳ هکتار اعلام شده است.
اختلاف ارتفاعی تالاب حدود ۴۰ متر است و حداقل ارتفاع یک هزار و ۱۳۰ متر در جنوب شرق منطقه و حداکثر اختلاف ارتفاع اراضی در غرب منطقه حدود یک هزار و ۱۷۰ متر از سطح دریا می باشد.
جریانات دائمی و فصلی متعددی در منطقه جریان دارند که مهمترین آنها عبارت هستند از رودخانه کردان ، رودخانه تنکمان (خرم آباد) ، رودخانه شط حاجی ، رودخانه زیاران ، رودخانه چهرود، رودخانه خررود ، رودخانه آجی چای که در طول مسیر به رودخانه رودخانه شور ملحق شده و از منطقه عبور می کنند.
این منطقه به دلیل دارا بودن شرایط خاص یکی از مهمترین زیستگاه های استان محسوب می شود تاکنون بیش از ۱۱۰ گونه پرنده در منطقه شناسایی شده است.
انواع پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی شامل غاز خاکستری ، نوک پهن، فیلوش، کله سبز، خوتکا، چنگر، گیلانشاه، آنقوت، تنجه، درنا، فلامینگو، حواصیل خاکستری، اگرت، خروس کولی، انواع آبچیلک و پرندگان خشکزی شامل هوبره، کوکر شکم سیاه، سنقر خاکستری ، سارگپه معمولی، دال و انواع گنجشک سانان محسوب می شود.
پستانداران شاخص منطقه روباه ،گرگ ، سنجاب زمینی و انواع دیگر جوندگان هستند؛ ماهی آفانیوس تنها ماهی این منطقه بوده که در خررود تا شور مشاهده می شود.
نوع پوشش گیاهی تالاب صالحیه را می توان به نواحی شوره زاری، مناطق با پوشش گیاهی غنی تر، نواحی با پوشش فقیر و نواحی تا حدودی بدون پوشش طبقه بندی کرد، از گونه های بومی و شاخص منطقه گز( Tamarix tetragyna )، علف شور الوان (Salsola crassa)، شور باتلاقی Halocnemum strobilaceum )) را می توان ذکر کرد.
وضعیت تالاب صالحیه از نگاه مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان البرز به مناسبت روز جهانی تالاب ها در گفت وگو با خبرنگار ایرنا به تهدیدات و چالش های موجود بر سر راه تنها تالاب استان اشاره کرد و گفت: تهدیدات و چالش ها شامل کاهش بارندگی هاو افزایش برداشت آب و احداث سدها در بالادست است.
فردین حکیمی افزود: همچنین احداث کانال زهکش در طول منطقه تالابی، پایین رفتن سطح آب های زیر زمینی بدلیل استفاده مفرط از منابع فشار مضاعف چرای مفرط دام (شتر) در کنار پیامدهای خشکسالی و تغییر اقلیم، ورود فاضلاب شهرکهای صنعتی به تالاب و در نهایت انتشار گرد و غبار در محدوده های بیابانی تالاب می باشد.
وی اظهار داشت: تالاب صالحیه در سالهای اخیر (از سال ۹۴) همواره در خارج از فصل کشاورزی با همکاری شرکت آب منطقه ای آبگیری شده است.
حکیمی گفت: مطالعات تعیین نیاز آبی تالاب انجام شده اما تخصیص مربوطه مطابق با نیاز تالاب تحقق نیافته است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان البرز با بیان اینکه آبگیری تالاب در بیش ترین سطح حدود ۳۰۰ هکتار انجام شده، افزود: این اقدام در تقویت پوشش گیاهی منطقه و جذب گردشگران بسیار موثر بوده است.
وی در ادامه به اقدامات انجام شده برای احیای این تالاب اشاره کرد و بیان داشت: تهیه گزارش تهدیدات زیست محیطی، مطالعه شناسایی کانون های ریزگرد، مطالعه تعیین نیاز آبی تالاب، مطالعه احیاء اکوسیستم تالاب و مطالعه امکان سنجی انتقال پساب شهری به تالاب انجام شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز ادامه داد: برای احیای این تالاب برنامه های آموزشی و مشارکتی انجام شده که حمایت معنوی از محققان تالابی ، برگزاری نمایشگاه های عکس، چاپ، انتشار و عرضه تصاویر تالاب با هدف معرفی تالاب و تولید محتوا و گزارشات تصویری از تالاب در راستای بهره مندی از ظرفیت رسانه ها و شبکه های اجتماعی از جمله این اقدامات است.
وی اضافه کرد: اجرای برنامه های آموزشی در مدارس ،نشست هم اندیشی در مناسبت های زیست محیطی که با مشارکت انجمن عکاسان، جوامع بومی، فعالان محیط زیست محققان و دستگاه های از دیگر این اقدامات به شمار می رود.
حکیمی همچنین به برنامه های اجرایی در تالاب صالحیه اشاره کرد و گفت: در طی سال های اخیر لایروبی کانال خاکی منتهی به تالاب صالحیه، عملیات تثبیت خاک و اجرای بوته کاری با همکاری اداره منابع طبیعی، تعیین و تثبیت مرز با ایجاد کمربند سبز حفاظتی در محدوده شمالی تالاب با همکاری منابع طبیعی و احداث پایشگاه زیست محیطی و حفاظت آنلاین توسط سه دستگاه دوربین مدار بسته با همکاری اداره منابع طبیعی انجام شده است.
وی، اجرای برنامه حفاظت ، قرق و مدیریت چرا در محدوده تالاب با همکاری اداره منابع طبیعی، تهیه و نصب تابلوهای هشدار دهنده و حفاظتی، نصب دو دستگاه کانکس و منبع ذخیره آب برای حفاظت فیزیکی، مسدود سازی زهکش موجود با همکاری فرمانداری و دادستان شهرستان، تصویب محدوده تالاب به عنوان منطقه شکار ممنوع و پیگیری حقابه و آبگیری تالاب با همکاری اداره امور آب از دیگر اقدامات به شمار می رود.
از آنجا تالاب صالحیه یکی از زیستگاه های مهم جانوری در استان البرز به شمار می رود احیای این تالاب می تواند کمک چشمگیری به حفظ گونه های جانوری ، گیاهی و محیط زیست منطقه داشته باشد.