به گزارش گروه داده‌کاوی ایرنا، رسانه‌ها روز دهم بهمن خبری مبنی بر خرید سربازی در جریان بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ در کمیسیون تلفیق بودجه منتشر کردند. خبری که از قول رحیم زارع سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۱ نقل شده است: «به موجب این مصوبه، دارندگان مدرک تحصیلی کاردانی و کمتر از آن با پرداخت ۲۵۰ میلیون تومان، دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد با پرداخت مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان و دارندگان مدرک پزشکی عمومی و دکترای تخصصی و بالاتر از آن در تمامی رشته‌ها با پرداخت مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان به حساب خزانه کل کشور قادر به خرید سربازی خود خواهند بود.»
به بهانه موجی که این خبر در فضای مجازی و به خصوص توئیتر فارسی به وجود آورد، گروه داده‌کاوی ایرنا به واکاوی ابعاد مختلف این موج و تحلیل کیفی و کمّی نظرات کاربران پرداخت. این پژوهش از زمان انتشار خبر ۱۰ بهمن ماه ۱۴۰۰ تا ۱۱ساعت ۱۲ ظهر روز ۱۱ بهمن ماه انجام شده است که در مجموع ۱۷۵۴ پست منتشر شده است. در این داده‌کاوی روش تحلیل مضمون، متد اصلی تحلیل و دسته‌بندی اطلاعات بوده است. همچنین رویکرد، مضامین پرتکرار، گرایش کاربران و تلفیق این مقوله‌ها بر اساس نمونه‌گیری آماری مشخص، تعییین و نتایج داده‌کاوی در قالب این گزارش آمده است.
رویکرد کاربران توئیترفارسی به خبر طرح خرید خدمت سربازی
داده‌کاوی ایرنا نشان داد که حدود ۹۲ درصد محتوای منتشر شده در این موضوع، از رویکرد منفی و مخالفت توئیتری‌ها به این طرح حکایت دارد و رتبه دوم و سوم به رویکرد مثبت و خنثی به صورت برابر بوده است.
کدام محورها و مضامین از سوی کاربران توئیتر پرتکرار و پراهمیت شد؟
بررسی توئیت‌ها در بازه زمانی ۱۰تا ۱۱ بهمن‌ماه نشان داد محتوای منتشرشده از سوی کاربران با گرایش‌های مختلف سیاسی و غیرسیاسی در ۸ مقوله کلی قابل استخراج و جمع‌بندی است:
۱.تبعیض‌آمیز بودن و ایجاد نابرابری و بی عدالتی: این مضمون با حدود ۴۶ درصد(نزدیک به نیمی ) تولیدمحتوای منتشرشده از سوی کاربران، پرتکرارترین مقوله‌ای بود که کاربران توئیترفارسی در ارتباط با موضوع خرید خدمت سربازی اعلام نظر کردند. این مضمون بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است و محتوای آن با رویکردی منفی منتشر شده است .
۲. بالابودن هزینه خرید خدمت: این مضمون با حدود ۱۶درصد کل محتوا، دومین مضمون پرتکرار کاربران توئیتر فارسی در واکنش به خبر طرح خرید خدمت سربازی بوده است. این مضمون بیشتر با رویکردی منفی منتشر شده و تعداد توئیت‌هایی که رویکردی مثبت به این مضمون داشتند، اندک بوده است.
۳. راهی برای کسب درآمد دولت: از دیگر موضوعاتی‌که کاربران توئیتر با آن واکنش منفی خود را به طرح خرید خدمت سربازی نشان دادند که با (۹.۲ درصد) در رتبه سوم دسته‌بندی قرار گرفته است. کاربران طرح خرید خدمت سربازی را عاملی برای کسب درآمد دولت و مجلس دانستند. رویکرد کاربران به این موضوع بیشتر منفی بوده است و خیلی کم با رویکردی مثبت به این موضوع نگاه کردند.
۴. انتقاد به نمایندگان و کمیسیون تحقیق: برخی از کاربران در بین انتقادهای خود به این طرح نمایندگان مجلس و کمیسیون تلفیق را به صورت مستقیم خطاب قرار دادند که «قانونی به نفع ثروتمندان وضع می‌کنند». این مضمون حدود ۸ درصد از مضامین را شامل شده است که کاملاً رویکرد منفی داشته است.
۵. توهین به قشر ضعیف: حدود ۶ درصد کاربران اظهار داشتند که این طرح با توجه به اعلام هزینه‌ها بخصوص بخش تخفیف به خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد نوعی توهین به قشر ضعیف بوه است. این مضمون با رویکردی کاملاً منفی همراه بوده است.
۶. ایجاد سرخوردگی در جوانان و تحصیلکرده‌ها: برخی کاربران توئیتری (۵.۱ درصد) این طرح را علاوه بر تبعیض‌آمیز بودن، عاملی در سرخوردگی جوانان و قشر تحصیلکرده دانسته و رویکردی منفی به این موضوع داشتند. این دسته از کاربران معتقدند این طرح می‌تواند آثار مخرب اجتماعی به دنبال خود داشته باشد.
۷. مخالفت با طرح فروش خدمت: برخی دیگر از کاربران اظهار داشتند که این طرح با مخالفت ستاد کل نیروهای مسلح مواجه خواهد شد با توجه به ابراز مخالفت خود با این موضوع رویکردی خنثی به این موضوع داشتند.
۸. نگاه طنز به طرح خرید خدمت سربازی: همواره در بین واکنش‌های کاربران به موضوعات مختلف، افرادی وجود دارند که مطالب خود را با قلمی طنز یا گاهی خارج از قالب طنز به شیوه تمسخرآمیز مطرح می‌کنند. حدود ۴ درصد از واکنش های کاربران به این موضوع در قالب طنز و کلا با رویکردی منفی بیان شده است.
کدام گرایش‌های سیاسی در تولیدمحتوای توئیتری فعال‌تر و پررنگ‌تر بودند؟
در این موج ، شاهد حضور پررنگ کاربران غیرسیاسی و روزمره‌نویس‌های توئیتر فارسی بودیم که بیشترین حجم تولیدمحتوا به آنها اختصاص داشت. بعد از کاربران روزمره‌نویس، اصولگرایان و پس از این طیف، براندازها بیشترین حجم تولیدمحتوا در این موضوع را منتشر کردند و کاربران اصلاح‌طلب و میانه‌رو کمترین سهم را در انتشار توئیت‌های موافقت، مخالفت یا رویکرد خنثی در این موضوع از خود به جای گذاشته‌اند.
رویکرد توئیتری‌ها به مضامین پرتکرار این پژوهش چگونه بوده است؟
در بخش‌های قبل رویکرد کلی کاربران و مقوله‌های پرتکرار استخراج‌شده در توئیت‌ها مورد تحلیل و بررسی قرارگرفت و در این بخش تلفیقی از دو گراف رویکردها و تگ‌های پرتکرار ارائه شده است.
در نگاه کلی به رویکرد کاربران توئیتر به مقولات استخراج شده، رویکرد منفی و اعلام نارضایتی و مخالفت توئیتری‌ها از موضوع طرح خرید خدمت سربازی وجود دارد به طوری که در مضامینی چون « تبعیض آمیز بودن و ایجاد نابرابری و بی عدالتی»،
«انتقاد به نمایندگان و کمیسیون تحقیق» ، «توهین به قشر ضعیف»، «ایجاد سرخوردگی در جوانان و تحصیلکرده»،«نگاه طنز به طرح خرید خدمت سربازی« تمامی محتوای منتشر شده منفی بوده است.
محتوای منتشر شده در مضامین « بالابودن هزینه خرید خدمت» و «راهی برای کسب درآمد دولت» علاوه بر رویکرد منفی ،با رویکرد مثبت کاربران نیز همراه بوده است.
مقوله پرتکرار «مخالفت با طرح فروش خدمت» با رویکرد خنثی کاربران همراه بوده است و بیشتر جنبه خبری و اطلاع رسانی داشته است.
گراف کلمات پرتکرار مرتبط با خبر طرح خرید خدمت سربازی
#خرید_خدمت_سربازی با ۴۶۷ مورد ، #سربازی با ۷۳ مورد، #خدمت_سربازی با ۶۱ مورد و #خرید_سربازی با ۶۰ مورد چهار هشتگ پرتکرار بوده که کاربران توئیتر برای واکنش خود به موضوع طرح خرید خدمت سربازی استفاده کرده اند.
جمع بندی
اگرچه طرح خرید خدمت سربازی فی نفسه می‌تواند برای برخی از خانواده‌ها خوشایند باشد اما ارقامی که برای فروش خدمت اعلام می‌شود نیاز به کارشناسی بیشتری دارد تا موجب نابرابری نشود. تحقیق و بررسی بیشتر قبل از ارائه طرح‌ها می تواند جلوی موج واکنش‌ها و هزینه‌هایی را که به جامعه تحمیل می‌کند، بگیرد.