به گزارش ایرنا، کنوانسیون بین‌المللی رامسر امسال برای روز جهانی تالاب‌ها شعار «تالاب‌ها را ارج نهیم، مدیریت کنیم، احیا کنیم و دوست بداریم» را انتخاب کرده و در پوستری که طراحی کرده نیز عنوان کرده که حفاظت از تالاب‌ها به نوعی کمک به همه مردم و طبیعت است. این کنوانسیون محور کمپین سال ۲۰۲۲ را «اقدام برای تالاب‌ها» عنوان کرده و از همه کشورهای عضو و دوستداران محیط زیست در سراسر دنیا خواست تا سرمایه‌گذاری مالی، انسانی و سیاسی برای نجات تالاب‌های جهان از ناپدید شدن و احیای تالاب‌هایی که تخریب شده را جدی بگیرند.
مازندران مبدأ همه فعالیت‌های جهانی برای حفاظت از تالاب‌هاست. نام رامسر بیش از نیم‌قرن است که به دلیل تصویب کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از تالاب‌ها در مجامع بین‌المللی محیط زیستی مطرح می‌شود. از ۱۳ بهمن ۱۳۴۹ که ۱۸ کشور کنوانسیون رامسر را امضا کردند تا امروز که ۵۱ سال از آن نشست مهم محیط زیستی می‌گذرد و ۱۷۱ کشور عضو این کنوانسیون معتبر محیط زیستی هستند و بیش از ۲ هزار و ۱۰۰ تالاب در دنیا زیر پوشش آن قرار دارد، وضعیت تالاب‌های ایران و بویژه مازندران تغییرات زیادی داشت که تقریبا هیچ کدام از این تغییرات در مسیر بهبود وضعیت تالاب‌ها رقم نخورد.
طبق اساسنامه کنوانسیون بین‌المللی رامسر، کشورهای عضو موظف هستند که تالاب‌های مهم‌شان را شناسایی و حفاظت کنند و با تنظیم و تهیه نقشه‌های اصلاحی، در مسیر حراست از این زیستگاه‌های باارزش و بهره‌برداری درست از آن‌ها گام بردارند. برنامه‌ریزی برای افزایش تعداد پرندگان در تالاب‌های ثبت شده و حفاظت از آن‌ها نیز از دیگر وظایف کشورهای عضو کنوانسیون رامسر است ، اما آن‌چه که در مازندران و تالاب‌های آن دیده می‌شود کاهش تعداد پرندگان در چند دهه اخیر، کم شدن مساحت تالاب‌ها به دلیل تصرف و خشکیدگی و مهم‌تر از همه، رعایت نشدن حقابه تالاب‌هاست.
در بین همه دلایل اقلیمی و اجتماعی که بر تالاب‌ها بویژه در مازندران تاثیر منفی گذاشته‌اند، یکدست نبودن دستگاه‌های مرتبط با حفاظت از تالاب‌ها یکی از مهم‌ترین و برجسته‌ترین دلایل است. هر چند که از نگاه عام، مسئولیت حفاظت از تالاب‌ها در ایران بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست و ادارات کل زیرمجموعه این نهاد در استان‌هاست، اما نگاهی به قوانین و مسئولیت‌ها نشان می‌دهد که در کشور علاوه بر سازمان حفاظت محیط زیست که متولی مدیریت و حفاظت از عرصه تاللاب‌هاست، دستگاه‌های دیگری از جمله وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان بنادر و کشتیرانی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نیز با الزامات اجرای مفاد کنوانسیون رامسر ارتباط مستقیمی دارند.
این گستردگی و پیچیدگی فرآیند حفاظت از تالاب‌ها و مدیریت آن‌ها در استانی مانند مازندران زمانی بیشتر نمایان می‌شود که با استناد به تعریف کنوانسیون رامسر از تالاب، آب‌بندان‌های پرتعداد و مهم مازندران نیز در دسته تالاب‌ها قرار می‌گیرند. بنا به تعریف این کنوانسیون، علاوه بر مرداب‌ها و باتلاق‌ها، منابع آبی طبیعی یا مصنوعی اعم از دائمی و موقت که آب در آن راکد یا جاری باشد و عمق آن بیشتر از ۶ متر نباشد نیز در دسته تالاب‌ها قرار می‌گیرند. با توجه به وجود نزدیک به ۸۰۰ آب‌بندان در این استان که عمدتا نیزعلاوه برکارکرد ذخیره آب، زیستگاهی برای پرندگان و برخی جانواران می‌توان گفت که مازندران بیشترین تعداد تالاب‌ها را در ایران و حتی شاید هم بین کشورهای آسیا دارد.
صرف‌نظر از این موضوع، یکی از مهم‌ترین تالاب‌های دنیا یعنی تالاب میانکاله با تنوع زیستی کم‌نظیر در جهان که نخستین تالاب ثبت شده در کنوانسیون بین‌المللی رامسر است نیز در مازندران قرار دارد و دومین تالاب ایرانی ثبت شده در این کنوانسیون هم تالاب فریدونکنار است. در واقع دو تالاب از ۲۵ تالاب ثبت شده ایران در کنوانسیون بین‌المللی رامسر متعلق به مازندران است که هر دو نیز با تهدیدهای متعددی از نظر زیستی و جانوری مواجه هستند.
مدیریت زیست‌بومی تالاب‌ها
رئیس اداره محیط زیست دریایی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران معتقد است که تامین نیاز زیستی آب تالاب‌ها مهم‌ترین فصل مشترکی است که دستگاه‌های مرتبط با مدیریت تالاب‌ها را می‌تواند به یک دیدگاه مفید و سودمند برای حفاظت از تالاب‌ها برساند و این هدف نیز با اجرا شدن طرح مدیریت زیست‌بومی تالاب‌ها محقق خواهد شد.
کامران نصیراحمدی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا نبود مدیریت یکپارچه در زمینه حفاظت از تالاب‌ها را عامل مهمی در به سرانجام نرسیدن طرح‌های حفاظت از این زیستگاه‌ها بیان می‌کند و می‌افزاید: برای مدیریت و حفاظت از تالاب‌ها لازم است که ابتدا فصل مشترک همه ذینفعان تالاب‌ها مشخص شود و سپس دستگاه‌ها در قالب یک برنامه مشترک فعالیت حفاظتی را آغاز کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: اگر مدیریت زیست‌بومی تالاب‌ها اتفاق بیفتد مدیریت یکپارچه هم محقق می‌شود. چون در مدیریت زیست‌بومی همه مسائل پیرامونی از پایین به بالا دیده می‌شود. اول خواسته‌های همه ذینفعان رصد خواهد شد و دیدگاه‌ها و انتظارات‌شان پله‌پله از پایین تا بالاترین بخش از ذینفعان اعم از حقیقی و حقوقی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت به یک نقطه مشترک می‌رسیم که اجرایی می‌شود.
این مسئول تصریح می‌کند: در حال حاضر مسائل برخی ذینفعان درگیر یک سری از سازمان‌هاست که ذی‌نفع نیستند. مثلا وزارت نیرو در تالاب میانکاله ذی‌نفع نیست. اما تامین حقابه تالاب به عهده وزارت نیرو است و اگر نتواند آب تالاب را تامین کند به تالاب آسیب می‌رسد. این همان نبود مدیریت یکپارچه و زیست‌بومی است که شاهد آن هستیم.
رئیس اداره محیط زیست دریایی مازندران از آغاز فرآیند مطالعات طرح مدیریت زیست‌بومی تالاب‌ها در مازندران و استان‌های دیگر خبر می‌دهد و می‌گوید: خوشبختانه طرح مدیریت زیست‌بومی ۲۵ تالاب کشور در حال بررسی و تدوین است. در مازندران هم تدوین طرح مدیریت زیست‌بومی تالاب‌های میانکاله، ازباران، سرخرود و فریدونکنار با همکاری دانشگاه شهید بهشتی آغاز شده است. در صورتی که این طرح‌ها وارد مرحلهخ اجرا شوند بخش بسیار زیادی از مشکلات تالاب‌های ما حل می‌شود.
کارشناسان معتقدند که ارزش اکولوژیکی تالاب‌ها ۱۰ برابر جنگل‌ها و حدود ۲۰۰ برابر شالیزارهاست. خشکسالی، تصرف زمین‌ها و تغییر کاربری، از بین رفتن بستر رودها به عنوان تغذیه‌کنندگان اصلی تالاب‌ها، افزایش آلودگی هوا و آب و خاک، بالا رفتن دمای زمین، بیشتر شدن تعداد آتش‌سوزی عمد و غیرعمد در تالاب‌ها و بسیاری از دلایل دیگر همگی دست به دست هم داده‌اند که این زیستگاه‌های ارزشمند در سراشیبی تخریب و حتی نابودی قرار بگیرند. مگر این که با افزایش حساسیت همه اقشار جامعه نسبت به تالاب‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین عرصه‌های طبیعی و همچنین تصویب و آغاز فرآیند مدیریت زیست‌بومی و یکپارچه تالاب‌های مازندران، روند موجود در از بین رفتن این زیستگاه‌های ارزشمند متوقف شود.