گروه بین‌المللی بحران، از نهادهای نزدیک به طیف دموکرات آمریکا در گزارشی تحلیلی، وضعیت مذاکرات احیای برجام را مورد بررسی قرار داده و متناسب با رویکرد سیاستی خود به ارائه پیشنهادهایی در این زمینه پرداخته است.
از سویی دیگر، بخشی از متن توافق‌نامه برجام توسط همین گروه نوشته شده، بنابر این بررسی دیدگاه این نهاد نسبت به مذاکرات رفع تحریم‌ها و وضعیت احتمالی توافق امر مهمی است. آنچه در ادامه می‌خوانید، نکات مهمی است که این گروه در گزارش اخیر خود به آن اشاره کرد.
اذعان به عدم انتفاع اقتصادی ایران از برجام
نکته‌ای که در بخشی از گزارش به آن اشاره و به عنوان یکی از دلایل نگرانی ایران و مطالبه تضمین از ایالات متحده بیان شده بیان این نکته بوده که ایران از توافق برجام انتفاع اقتصادی چندانی نبرده است. « برای تهران مساله این است که آیا ایالات متحده می‌تواند تخفیف تحریم‌ها را ارائه دهد، به‌گونه‌ای که مزایای اقتصادی کافی و پایداری را به همراه داشته باشد. چیزی که هنوز در طول توافق رخ نداده است.»
در جای دیگری از گزارش، این نکته مورد توجه قرار گرفته است: «حل مساله ایران مستلزم آن است که ایالات متحده و اروپا پیشنهادهای معتبری را در مورد چگونگی لغو تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای مبنی بر تسهیل اقتصادی واقعی برای ایران ارائه دهند.»
ادامه پویش فشار حداکثری ترامپ توسط دولت بایدن
در بخش‌های مختلفی از گزارش، این نکته مورد توجه قرار می‌گیرد که سیاست کنونی بایدن در اعمال تحریم‌ها، همان سیاستی است که ترامپ در پویش فشار حداکثری بیان کرد.
براساس این گزارش، «با روی کارآمدن دولت بایدن، واشنگتن نه اصل ماجرای تحریم‌ها و نه تغییر سیاست‌هایی را که تهران به آن امیدوار بود ارائه نکرد. بنابر این فرصت ارائه ژست‌های حُسن‌نیت به مردم ایران را در بحبوحه کرونا از دست داد.»
«بلاتکلیفی اولیه دولت بایدن که تهران از آن به عنوان عدم جدیت تعبیر کرد، باعث شد ایران پس از شروع مذاکرات، آن را به تعویق بیندازد. به موازات افزایش قدرت هسته‌ای ایران، دولت بایدن رژیم تحریمی را که ترامپ وضع کرده بود حفظ کرد و حتی گسترش داد.»
«با روی کارآمدن دولت بایدن، واشنگتن نه اصل ماجرای تحریم‌ها و نه تغییر سیاست‌هایی را که تهران به آن امیدوار بود ارائه نکرد. بنابر این فرصت ارائه ژست‌های حُسن‌نیت به مردم ایران را در بحبوحه کرونا از دست داد.»نگرانی از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران
در موارد متعددی نسبت به پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران در این گزارش ابراز نگرانی شده؛ گروه بحران معتقد است اگر در ماه‌های آینده توافقی درباره مساله هسته‌ای ایران رخ ندهد، توان هسته‌ای ایران به صورت چشم‌گیری افزایش پیدا خواهد کرد.
در ادامه گزارش، تصریح شده: « در صورت عدم توافق در ماه‌های آینده، قدرت هسته‌ای ایران به صورت چشم‌گیری افزایش پیدا کرده و در عمل احیای برجام فایده‌ای نخواهد داشت.»
تاکید بر پیگیری مسائل فرابرجامی
طبق نظر گروه بین‌المللی بحران، مذاکرات برجام باید در راستای مذاکرات در سایر زمینه‌های منطقه‌ای و موشکی باشد: «هر دو طرف باید به موازات مذاکرات وین، در مورد موضوع‌هایی فراتر از چارچوب برجام از جمله گفت‌وگوهای منطقه‌ای با هدف کاهش تنش بین ایران و همسایگان انجام دهند.»
همچنین در ادامه آمده است: « ایران باید بپذیرد که کاهش عمیق‌تر و پایدارتر تحریم‌ها، از طریق توافق بعدی است که برجام بهترین پایه برای آن است.»
اذعان به موفقیت دولت سیزدهم در کنترل کرونا
یکی از نکات جالب توجه در گزارش اخیر گروه بین‌المللی بحران، اذعان به موفقیت دولت سیزدهم در کنترل بیماری کرونا و کاهش مرگ‌ومیر ناشی از آن است. برای نمونه می‌توان به این نکته اشاره کرد: «رئیس‌جمهور رئیسی با روی کار آمدن در بحبوحه موج پنجم ابتلا، همه‌گیری را به عنوان «اولویت اول» دولت خود توصیف کرد. از آن زمان، تعداد موارد کاهش و عرضه واکسن به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
تا اواسط ژانویه(دی‌ماه) ۲۰۲۲، نزدیک به ۵۲ میلیون نفر از جمعیت ۸۴ میلیونی ایران به طور کامل واکسینه شده بودند. موارد گزارش شده و مرگ‌ومیر به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.»
نگرانی از بی‌اثرشدن تحریم‌ها علیه ایران
گروه بین‌المللی بحران در گزارش خود، از بی‌اثر شدن تحریم‌های ایران ابراز نگرانی می‌کند.
در این گزارش به کاهش تاثیر تحریم‌های ناشی از پویش فشار حداکثری اشاره شده: «براساس برآوردهای بانک جهانی، اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۰ از دو سال انقباض اقتصادی بهبود یافت. این کشور برای دومین سال رشد تولید ناخالص داخلی در حدود ۳ درصد، با عملکرد قوی در بخش‌های نفت و تولید و از سرگیری تجارت که به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ با مشکل مواجه شده بود، در مسیر قرار دارد.
تهران ارقام رسمی در مورد صادرات نفت خود ارائه نمی‌دهد اما منابع صنعتی به نظر می‌رسد به طور کلی توافق دارند که فروش نفت به ویژه به چین، از اواخر سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است.
تجارت غیرنفتی ایران به طور قابل توجهی بهبود یافت و مقام‌های گمرکی، افزایش سالانه ۴۰ درصدی را برآورد کردند. ۳۳ میلیارد دلار از ۶۳.۱ میلیارد دلار تجارت ثبت شده بین مارس(اسفند-فروردین) تا نوامبر(آبان-آذر) ۲۰۲۱ با کشورهای همسایه بوده است.»
«حل مساله ایران مستلزم آن است که ایالات متحده و اروپا پیشنهادهای معتبری را در مورد چگونگی لغو تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای مبنی بر تسهیل اقتصادی واقعی برای ایران ارائه دهند.»امتیازنمایی از ضد امتیازها
گروه بین‌المللی بحران در گزارش خود امتیازهایی را در قبال توقف غنی‌سازی ۲۰ درصد به ایران و افزایش دسترسی بازرسان آژانس ارائه می‌دهد. براساس این گزارش، در برابر انجام این فعالیت‌ها ۱ تا ۲ میلیارد از دلار دارایی‌های مسدود شده ایران آزاد خواهد شد. بیان این نکته در حالی است که از اساس امتیازهای مطرح شده برای ارائه به ایران، متناسب با اقدامات طرف مقابل نبوده و از سویی دیگر آزادسازی ۲ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه شده ایران که به خود ایران تعلق دارد مشکل چندانی را از اقتصاد ایران حل نمی‌کند.
بنابر این به نظر می‌رسد گروه بحران تلاش دارد با امتیاز نمایی از ضد امتیازها، در راستای سیاست ایالات متحده مبنی بر عدم انتفاع اقتصادی از ایران گام بردارد. اقدامی که در راستای پازل مذاکرات جامع است.