بارها و بارها در اتوبان و بزرگراه ها چشمانمان به گاردریل ها افتاده و اگر آدم بد شانسی باشیم شاید شاهد مرگ‌های دلخراش با گاردریل ها بوده ایم، همان حفاظ‌های کنار جاده‌ای و میان جاده‌ای که از خارج شدن وسائل نقلیه و سقوط در پرتگاه و از بروز حوادث جاده‌ای و خسارت و تلفات جلوگیری می‌کند و کاربرد دیگرش جداکردن ترافیک جهت‌های مختلف یک بزرگراه است و انواع مختلفی از جمله گاردریل‌های دو موج و سه موج و حفاظ‌های بتنی یا همان نیوجرسی دارد.
طبق آیین‌نامه ایمنی راه‌ها، حفاظ‌های جاده‌ای یا همان گاردریل‌ها سه نوع هستند حفاظ‌های انعطاف‌پذیر، حفاظ‌های نیمه صلب و حفاظ‌های صلب که بسته به رفتار حفاظ، به هنگام برخورد و میزان تغییر شکل آن‌ها حفاظها به سه رده انعطاف‌پذیر، نیمه‌صلب و صلب نیز تقسیم می‌شوند.
آنچه در تصادف جاده ای دیده می شود، اختلاف ارتفاع بین سطح جاده و بستر اطراف جاده یا همان شانه خاکی و نامناسب بودن ایمنی گاردریل ها است که منجر به واژگونی خودروها می شود. یک گاردریل ایمن می تواند حتی انرژی جنبشی خودروهای بزرگی چون انواع کامیون یا اتوبوس را نیز خنثی کرده و با تغییر مسیر این وسایل نقلیه، از سقوط آن‌ها به دره یا پرتگاه و خروج از جاده جلوگیری کند اما در تصادفات، ناکارآمدی این گاردریل ها حتی در برابر ضربه خودروهای سبک و سواری دیده می شود.
عدم مقاومت گاردریل، جداشدن اتصالات قطعات و فرو رفتن گاردریل در بدنه خودروها، تصادفات دلخراشی را رقم زده است، گاردریل هایی که یارای مقاومت در برابر وزن خودروهای سواری را ندارند، طبیعتا در مقابل وزن عظیم خودروهای سنگین و تجاری هیچ کاربردی نخواهند داشت.
به هر حال در شرایطی که به نظر می رسد خودروها از ایمنی لازم برخوردار نیستند و عامل انسانی نیز نقش مهمی در بروز تصادفات دارد چرا که بیشتر تصادفات رانندگی در نتیجه بی دقتی، بی‌توجهی و سهل انگاری راننده صورت می‌گیرد و ضایعات جبران ناپذیری به بار می آورد، توجه به ایمنی راه ها و ایمن سازی جاده ها بیش از پیش مطرح می شود چرا که با اصلاح و بهبود عملکرد موانعی از جمله گاردریل ها و ایمن سازی شانه های جاده می توان سالانه از مرگ هزاران نفر در اثر تصادفات جاده ای جلوگیری کرد.
گاردریل استاندارد و ایمن نه تنها در برابر ضربات سهمگین از هم گسیخته نمی شود و اجازه عبور اتومبیل ها را نمی دهد، بلکه حتی در تصادفات؛ وارد بدنه خودرو نمی شود و جان سرنشینان را به خطر نمی اندازد، این در حالی است که در تصادفات جاده ای به کرات دیده شده، اتصالات گاردریل از یکدیگر جدا شده و به درون بدنه خودرو و سرنشینان آن فرو رفته است.
پر واضح است که از نظر مهندسی، جنس و بافت آلیاژی این گاردریل ها، اتصالات قطعات گاردریل به یکدیگر، تعداد لایه های محافظ در بخش های مختلف جاده و اتصالات و استحکام پایه‌های نگهدارنده در کنار سایز و ارتفاع نصب گاردریل از اهمیت ویژه ای برخودارند و می‌توانند تفاوت بین مرگ و زندگی مردمان این سرزمین را رقم بزنند.
بیش از نیمی از جاده‌های ایران در وضعیت نامناسبی قرار دارد و تصادف‌های جاده‌ای، هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی به بار می آورد. استاندارد نبودن، پیچ در پیچ و شیب‌دار بودن جاده‌ها از مهم ترین علل بروز تصادف است چرا که برخی از جاده‌های بین‌راهی ایران از استاندارد لازم برخوردار نیستند. همچنین اکثر جاده‌های ایرانی دوبانده هستند و کوچکترین انحراف موجب برخورد خودروها خواهد شد و در بسیاری از مواقع در شرایط جوی نامساعد و مه آلود، شاهد تصادفات زنجیره ای هستیم.
غیر استاندارد بودن جاده‌ها و وضعیت هندسی جاده‌ها یکی از اصلی‌ترین عوامل تصادفات جاده‌ای است و رسیدگی به این موضوع خارج از کنترل پلیس و در حوزه اختیارات و فعالیت‌های وزارت راه و شهرسازی است. کمبود یا نبود علایم رانندگی و شب نما نبودن بسیاری از آن ها، نبود یا وجود اشکال در گاردریل و استفاده نکردن از گاردریل فنری، نبود امکانات جدا کننده مسیرهای رفت و برگشت در تعدادی از جاده‌های کشور و مشکلات آسفالت و آب گرفتگی از دیگر مشکلاتی است که موجب ناامن شدن جاده‌های کشور می‌شود.
همان طور که گفته شد، برخی از مکان‌های حساس از جمله جاده‌های نزدیک به دره، گاردریل یا ریل‌گارد وجود ندارد و وسیله نقلیه به دره سقوط می‌کند و موجب مرگ تمامی سرنشینان می شود.
در این گزارش به نمونه ای از تصادفات دلخراشی که در اثر برخورد با گاردریل اتفاق افتاده است، اشاره می شود:
قطع دو پای جوان در تصادف با گاردریل
سید جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تهران از قطع هر دو پای جوان ٢۵ ساله در پی تصادف در بزرگراه یادگار امام خبر داد و گفت: یک مورد حادثه وقوع تصادف در مسیر شمال به جنوب بزرگراه یادگار امام در شهر تهران بود که در محل مشاهده شد یک دستگاه خودرو ٢٠۶ با یک نفر سرنشین مرد جوان حدودا ٢۵ ساله به هنگام حرکت به دلایل نامشخص از مسیر اصلی خارج شده و با گاردریل های بزرگراه برخورد کرده بود. این گاردریل ها به شدت به پاهای این جوان آسیب زده بود به گونه ای که هر دو پای این جوان از بدنش جدا شده بود.
پیش از رسیدن آتش نشانان این فرد توسط افراد از خودرو خارج شده بود که به سرعت به عوامل اورژانس تحویل داده شد. آتش نشانان با تجهیزاتی که در اختیار داشتند خودرو را برش دادند و اندام های بدن فرد را که در آهن پاره ها گرفتار شده بود را خارج کردند. اندام ها به عوامل اورژانس تحویل داده شد که برای عمل های جراحی به مراکز درمانی منتقل شود.
تصادف مرگبار جوان ۲۸ ساله با گاردریل ها
سرهنگ علی همه خانی معاون آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ از برخورد شدید سواری پژو با گاردریل‌های بزرگراه آزادگان به غرب بعد از پل کاظمی و ورود به فضای سبز این محدوده و فوت راننده ۲۸ ساله آن بر اثر شدت جراحات وارده پس از این تصادف خبر داد. در مسیر بزرگراه آزادگان به غرب بعد از پل کاظمی یک دستگاه سواری پژو که در این مسیر در حال تردد بوده به علت عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه ناشی سرعت زیاد ناگهان از مسیر خارج شده و به شدت با جداول گاردریل‌های کناری بزرگراه برخورد می‌کند.
این خودرو پس از آنکه از گاردریل‌ها عبور کرد وارد فضای سبز این محدوده شده و به شدت با درختان برخورد می کند. این راننده ۲۸ ساله به دلیل شدت جراحات وارده در محل حادثه فوت می‌کند. با حضور کارشناسان پلیس بزرگراه‌های پلیس راهور فاتب در موقعیت حادثه علل حادثه مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد عدم توانایی راننده در کنترل وسیله نقلیه ناشی از سرعت زیاد از سوی راننده پژو باعث این حادثه بوده است.
برخورد پراید با حفاظ جاده در گرمسار یک کشته و سه مصدوم داشت
سرهنگ تقی کبیری رئیس پلیس راه استان سمنان گفت: برخورد شدید یک دستگاه پراید با گاردریل در منطقه سردره گرمسار یک کشته و سه مجروح بر جای گذاشت. تصادف پراید با حفاظ جاده حوالی ساعت ۷:۳۰ صبح در مسیر گرمسار به ایوانکی در حرکت بود. در این حادثه یک سرنشین خودرو در دم جان باختند و سه مصدوم دیگر به بیمارستان معتمدی گرمسار منتقل شدند. علت حادثه برخورد پراید با گاردریل در دست بررسی است.
در این تصادف گاردریل از وسط نیسان آبی بیرون زد
سرهنگ احسان مومنی رییس اداره تصادفات پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ از تصادف مرگبار وانت نیسان با گاردریل های بزرگراه شهید نجفی رستگار خبر داد و گفت: یک دستگاه وانت نیسان در مسیر شرق به غرب بزرگراه شهید نجفی رستگار در حال حرکت بود که در محدوده شهرک کاروان با گاردریل‌های کناری بزرگراه برخورد کرد و شدت این برخورد نیز به حدی بود که گاردریل وارد کابین وانت نیسان شده و با تخریب سقف از آن خارج شده بود.
ماموران پلیس راهنمایی و رانندگی نسبت به مدیریت صحنه و روانسازی ترافیک اقدام کردند و امدادگران نیز اقدام به خارج کردن راننده ۳۵ ساله از داخل کابین کردند که متاسفانه مشخص شد به دلیل شدت جراحت وارده در دم جان خود را از دست داده است.
تصادف با گاردریل و نیوجرسی در سمنان
مظفر محمدخانی مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان سمنان از وقوع سه تصادف رانندگی در این استان خبر داد و گفت: یکی از حوادث مربوط به برخورد هیوندا با گاردریل در کیلومتر ۲۴ محور سرخه - آرادان بود که چهار مصدوم برجاگذاشت. تصادف دیگر مربوط به برخورد خودروی دانگ‌فانگ با نیوجرسی در کیلومتر ۲۰ محور فولادمحله- کیاسر بود که موجب مصدومیت یکی از سرنشینان خودرو شد.
تصادف مینی بوس با گاردریل و مصدومیت ۱۴ نفر
در تصادف یک دستگاه مینی بوس با گاردریل در مسیر حسن آباد فشافویه - بلوار امام خمینی ۱۴ نفر مصدوم شدند. در پی این حادثه ۳ دستگاه آمبولانس و یک دستگاه اتوبوس به محل اعزام شدند.
برخورد با گاردریل به قیمت جان موتورسوار
تردد موتورسوار در بزرگراه، تاریکی هوا، عدم توانایی در کنترل موتورسیکلت و در نهایت برخورد با گاردریل، فوت راکب ۲۳ ساله را در تهران به دنبال داشت. این حادثه ساعت ۰۳:۳۰ صبح در مسیر شهیدکریمی به شرق مقطع شهیدغیوری رخ داد و راکب این موتورسیکلت به علت عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه با گاردریل های بزرگراه به شدت برخورد کرد و به دلیل شدت جراحات وارده در محل حادثه در دم فوت کرد.
حذف گاردریل و نصب نیوجرسی
همان طور که گفته شد هدف اصلی از نصب گاردریل‌ها در بزرگراه‌ها گرفتن قدرت و انرژی خودروهایی است که به دلایل مختلفی چون خواب‌آلودگی راننده‌ها، کاهش دید، سرعت زیاد و ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه از مسیر اصلی خارج می‌شوند و احتمال دارد با خودروهای عبوری لاین مخالف برخورد کنند و حادثه بیافرینند. در واقع، گاردریل‌ها نقش بازدارندگی دارند.
به گفته کارشناسان امر، نیوجرسی، جایگزین مناسبی برای گاردریل و مانع خوبی برای جلوگیری از تردد عرضی و غیرمجاز عابران پیاده، خیرگی چشم راننده‌ها به علت تابش نور چراغ وسایل نقلیه در مسیر مقابل در اوقات شبانگاهی است و هزینه تعمیر و نگهداری آن نسبت به گاردریل به مراتب کمتر است و از همه مهم‌تر مانع سوانح و تصادف‌ها و مرگ‌های دلخراش می‌شود.
اکنون طرح جمع‌آوری گاردریل‌ها و نصب نیوجرسی‌ها با اولویت معابر بزرگراهی که حالت کمربندی در شهر تهران دارند در حال اجراست. از جمله در بزرگراه‌های آزادگان، شهید یاسینی، امام رضا(ع)، شهید زین‌الدین، شهید فهمیده که حجم بالایی از تردد خودروهای سبک و سنگین در این محورها وجود دارد. مثلاً در جاده امام رضا(ع) یا بزرگراه آزادگان که حالت ترانزیتی دارند، نیوجرسی‌ها در محل‌هایی که اختلاف ارتفاع دارد، نصب می‌شود تا مانع سقوط وسایل نقلیه به پایین معبر شود. در نقاطی که سابقه خروج و انحراف وسایل نقلیه در مسیر مقابل دارد هم این کار انجام می‌شود.
به گفته کارشناسان حذف گاردریل و نصب نیوجرسی سبب شده تا آمار تصادفات رانندگی و همچنین خسارت‌های مالی و جانی کاهش یابد. از این پس در معابر و بزرگراه‌هایی که به تازگی ساخته خواهند شد دیگر شاهد نصب گاردریل‌های فلزی نخواهیم بود. در معابر بزرگراهی جدید از جمله بزرگراه شهید نجفی رستگار که به تازگی به بهره‌برداری رسیده از همان ابتدا نیوجرسی به جای گاردریل در میانه معبر نصب شده است.
نیوجرسی‌هایی که اکنون در شبکه بزرگراهی به کار برده می‌شود از نوع مفصلی است که طبق آخرین استانداردها و شاخص‌های وزارت راه ساخته می‌شود. این نیوجرسی‌ها ۶متر طول و یک‌متر ارتفاع دارد.
تعیین سهم مقصران در صورت نقص گاردریل
اگر در تصادفات رانندگی کارشناسان راهور به این نتیجه برسند که نقصی در گاردریل‌ها وجود دارد، بر اساس تبصره ۳ ماده ۱۴ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، مصوب اسفند سال ۱۳۸۹ نسبت به تعیین سهم تقصیر مسببان حادثه اقدام می‌شود.
همکاری وزارت راه در حذف تدریجی گاردریل ها
سیدتیمور حسینی جانشین رئیس پلیس راهور ناجا در گفت و گو با ایرنا از مسئولان وزارت راه و شهرسازی خواست تا ایمنی جاده ها را در اولویت کاری خود قرار دهد چرا که ۹۰ درصد حمل و نقل در کشور زمین پایه است بر این اساس اولویت جدی این وزارتخانه ارتقای ایمنی تردد جاده ای است تا تعداد تصادفات جاده ای که ۷۰ درصد کشته های جاده ای را اختصاص می دهد، کاهش دهیم.
به گفته وی، برای پیشگیری از این دست تصادفات که خسارات جانی و مالی سنگینی به دنبال دارد، نیازمند چاره اندیشی هستیم.
وی اضافه کرد: فلسفه وجودی گاردریل این است که وقتی وسیله نقلیه به آن برخورد می کند، در اثر برخورد انحراف به راست یا چپ می یابد، اگر به راست انحراف یابد که منجر به خروج از جاده و واژگونی می شود.
سردار حسینی با اشاره به حادثه ای که حدود هفت سال پیش در اتوبان تهران- قم اتفاق افتاد، افزود: در این تصادف اتوبوسی که از قم در حال آمدن به سمت تهران بود در اثر تغییر مسیر ناگهانی و برخورد با یک دستگاه سواری به چپ منحرف شده و گاردریل را پاره کرد و آتش گرفت و در این آتش سوزی ۳۵ نفر از مسافران در آتش سوختند، در بررسی های به عمل آمده مشخص شد که گاردریل ها به لحاظ استاندارد، امکان نگه داشتن خودرو و برگرداندن آن به مسیر اصلی را نداشتند در حالی که شمار اینگونه تصادفات که خودرو به سمت چپ منحرف شود، بسیار است.
جانشین رئیس پلیس راهور ناجا اضافه کرد: با پیگیری های انجام شده و کار کارشناسی، تصمیم بر این گرفته شد که به جای گاردریل در وسط راه از نیجرسی مفصل دار استفاده شود تا از خروج خودرو خودداری شود. به نظر می رسد نصب این نیوجرسی ها موفقیت آمیز بوده و بهتر است در همه آزادراه ها برای نصب جداکننده وسط، به جای گاردریل از نیوجرسی مفصل دار استفاده شود چرا که توان نگه داشتن خودروها در زمان بروز حوادث را دارد.
سردار حسینی افزود: اکنون در آزادراه تهران - قم، کرج - قزوین، قزوین - زنجان، زنجان - تبریز، قم - کاشان و کاشان - اصفهان از این وسیله نگهدارنده استفاده می شود، این نگهدارنده باید توانایی نگهداشتن یک وسیله با حجم، و وزن، نیرو و سرعت بالا را داشته باشد تا از تصادفات بویژه تصادفات دلخراش جلوگیری و از سوی دیگر ایمنی را تا حدودی ایجاد کند. اکنون بحث استفاده از نیوجرسی در تهران مطرح است و در آزاد راه غدیر در آب یک به سمت کلان شهرها اجرا شده است.
به گفته سردار حسینی در کشورهای توسعه یافته استفاده از گاردریل مورد تایید است، گاردریل های غلطکی که ارتجاعی است و کمترین آسیب را در وقوع تصادفات ایجاد می کند، این گاردریل ها انرژی را جذب کرده و خودرو را با کمترین آسیب به مسیر اصلی بر می گرداند اما امکان استفاده از آن استاندارد با کیفیت بالا وجود ندارد بر این اساس باید ساز و کاری اندیشیده شود تا از وسیله ای استفاده شود تا از بهره وروی و اثربخشی بیشتری نسبت به وضعیت فعلی برخوردار باشد.
از:معصومه نیکنام