به گزارش روز یکشنبه ایرنا به نقل از نشریه سینکودیاس اسپانیا، اروپای درگیر با همه‌گیری کووید-۱۹، امسال در حالی پا به زمستان گذاشت که با نقطه ضعفی نه چندان جدید اما با افزایش تصاعدی آثار ثانویه آن مواجه شد: وابستگی اروپا به واردات انرژی.
تعهد به گذار زیست محیطی، اروپا را که تا پیش از این به زغال‌سنگ متکی بود، وادار کرده است تا به سمت منابع دیگر انرژی کوچ کند. قاره کهن در حالی که هنوز در زیرساخت‌های انرژی سبز، به خودکفایی نرسیده است، وارد قلمرویی ناشناخته شده است. در این شرایط، زمزمه‌ها از جنگ در اوکراین برای اروپا به معنای کمبود گاز است. ماده خام کلیدی در سیستم انرژی اروپا که شیر اصلی آن از مسکو باز می‌شود.
اروپا تولید برق مبتنی بر هیدروکربن‌های جامد را در مقایسه با میانگین دو دهه گذشته، ۴۲.۷ درصد کاهش داده است. در نتیجه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر (بسته به شرایط آب‌وهوایی) و به ویژه "انرژی‌های انتقالی" همچون گاز، رواج یافته است. بازاری که تحت سلطه بازیگرانی چون روسیه و رقبای سرسختی همچون چین و هند قرار دارد.
اما پرسش اساسی که پیراون آینده این قاره طرح می‌شود اینکه آیا اروپا قادر به دستیابی به حاکمیت انرژی خواهد بود؟
گاز به دلیل انعطاف‌پذیری و سطح پایین‌تر انتشار گازهای گلخانه‌ای، در دسترس‌ترین منبع برای اقتصادهایی مانند آلمان است که به شدت به زغال‌سنگ وابسته هستند. طبق آمار یورواستات، امروزه این سوخت حدود ۲۰ درصد از برق اروپا را تولید می‌کند. بر اساس داده‌های "رِدالکتریکا"، در اسپانیا تولید گاز حدود ۲۷ درصد از مجموع برق تولیدی این کشور در سال ۲۰۲۱ را تشکیل داد و در ژانویه به ۳۳.۵ درصد رسید.
مشکل اینجاست که اروپا منابع گاز در اختیار ندارد و بازار جهانی این منبع در معرض تنش بالایی قرار دارد. از سرگیری مجدد فعالیت‌های اقتصادی پس از یک دوره سخت شیوع بیماری همه‌گیر، این مسئله را نشان داد که اختلالات در عرضه گاز طبیعی مایع آمریکا با افزایش ناشی از کربن‌زدایی غول‌هایی مانند چین همراه شد و نتیجه آن، افزایش شدید قیمت‌ها از تابستان بود. کاهش عرضه روسیه که به بحران اوکراین نیز مرتبط است سبب شکل‌گیری توفانی کامل و افزایش قیمت گاز و قبوض برق در اروپا شده است.
آمریکا در صدد است تا ائتلافی از صادرکنندگان گاز مایع برای تقویت ارسال محموله‌ها به اروپا ایجاد کند. در حال حاضر هفت ایستگاه پردازش گاز مایع در اسپانیا و یک مورد در پرتغال وجود دارد. ۳۰ درصد از مجموع ذخیره‌سازی گاز مایع اروپا در اسپانیا انجام می‌شود. همچنین تا کنون واشنگتن بزرگترین تامین‌کننده گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) اتحادیه اروپا محسوب می‌شود.
برخی کشورهای اروپایی از این بیم دارند که هرگونه تحریم اقتصادی علیه روسیه، در صورتی که تنش به درگیری یا تهاجم آشکار منتهی شود، می‌تواند بحران تامین انرژی در اروپا که به دنبال بحران ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ تشدید شده است را تحت تاثیر قرار دهد.
اتحادیه اروپا اخیرا تمایل خود برای تقویت ائتلاف انرژی با قطر را ابراز کرد. آمریکا نیز از قطر و سایر کشورها خواست تا صادرات گاز طبیعی مایع که طی فرآیندی، قابلیت انتقال با مخازن به جای خطوط لوله گاز را یافته است، افزایش دهند.
در ادامه این گزارش آمده است: قیمت قراردادهای آتی گاز در بازار هلند، نشان‌دهنده رقابت دیوانه‌وار افزایش قیمت‌ها است؛ بهای گاز از ۲۰ یورو به ازای هر مگاوات ساعت در ماه مارس به ۴۰ یورو در ماه اوت رسید، دوباره در ماه سپتامبر دو برابر شد و به ۸۰ یورو رسید و پس از کمی تعدیل قیمت در ماه نوامبر، در ۲۱ دسامبر تا ۱۶۶ یورو افزایش یافت و پس از آن تا کنون ۵۰ درصد کاهش یافت. با این حال محاسبات انجام شده نشان می‌دهد که قیمت گاز در معاملات آتی، ۳۰۰ درصد بالاتر از میانگین سال ۲۰۲۰ است و تا سال ۲۰۲۴ به شرایط عادی باز نخواهد گشت.
علاوه بر این، ذخایر گازی کشورهای اروپا در حال حاضر که کشورهای نیمکره شمالی در اواسط زمستان به سرمی‌برند حدود ۴۰ درصد است، در حالی که این میزان تنها یکسال پیش، ۵۳ درصد بود.
وابستگی انرژی
یکی از شاخص‌هایی که یورواستات بر پایه آن به ارائه اطلاعات می‌پردازد، "وابستگی انرژی" ۲۷ کشور اروپا است. بر این اساس، ۵۷.۵ درصد از انرژی مصرفی در کشورهای اتحادیه اروپا از کشورهای خارج از این بلوک تامین می‌شود.
ایتالیا با ۷۳.۴ درصد، اسپانیا با ۶۷.۹ درصد و آلمان با ۶۳.۶ درصد در صدر بزرگترین کشورهای اتحادیه اروپا با وابستگی به خارج برای تامین انرژی قرار دارند. در این بین، فرانسه تنها غول اروپایی است که به لطف انرژی هسته‌ای با ۴۴.۴ درصد در رده پایین ترین کشورهای وابسته قرار دارد.
همچنین در آن سوی این وابستگی، کشورهای صادرکننده از جمله الجزایر، نروژ و روسیه که بر بازار اروپا تسلط دارند، از درجات نفوذ متفاوتی بسته به هر کشور برخوردارند.
جنگ علیه وابستگی
شرکای اروپایی که به خوبی نسبت به وضعیت تامین انرژی خود آگاهی دارند، پافشاری در نیاز به تنوع بخشیدن به منابع انرژی را در اولویت قرار داده‌اند. "کادری سیمسون" کمیساریای انرژی اروپا اخیرا به آذربایجان سفر کرد تا در مورد افزایش احتمالی صادرات گاز از این کشور که وابستگی کمتر به گاز روسیه را تسهیل می‌کند، مذاکره کند. "جوسپ بورل" نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی نیز روز دوشنبه گذشته اعلام کرد که اولویت فوری اتحادیه اروپا، تنوع بخشیدن به منابع انرژی و جریان گاز برای جلوگیری از ایجاد وقفه در عرضه و "تضمین بازارهای جهانی انرژی به صورت رقابتی" است.
اما در راس قانون‌گذاران اروپایی در جنگ علیه وابستگی، "اورسولا فون درلاین" رئیس کمیسیون اروپا قرار دارد که بر فوریت دستیابی اروپا به حاکمیت انرژی از طریق گذار زیست‌محیطی تاکید کرده است. هدفی که نه تنها به مهار تغییرات آب‌وهوایی کمک می‌کند بلکه انعطاف‌پذیری اتحادیه اروپا در حوزه انرژی را نیز تامین می‌کند.
به گفته کمیسیون اروپا، دستیابی به این هدف به این معنا است که اروپا تمام انرژی خود را تامین کرده، وابستگی خود به منابع خارجی را کاهش می‌دهد و از خود در برابر وقفه‌های احتمالی و نوسانات قیمت گاز محافظت می‌کند.
این مسئله یک صرفه‌جویی اقتصادی بزرگ نیز خواهد بود؛ دستیابی به اهداف کاهش انتشار در سال ۲۰۳۰ به معنای کاهش بیش از ۲۵ درصدی واردات سوخت فسیلی بوده و چنانچه اهداف بی‌طرفی آب‌وهوایی تا سال ۲۰۵۰ محقق شود، اتحادیه اروپا تا سه میلیارد یورو صرفه‌جویی خواهد کرد.
با این حال، چگونگی دستیابی به این هدف، منجر به ایجاد شکاف در بین شرکای اروپایی شده است. اگرچه بروکسل معتقد است که نه گاز و نه انرژی هسته‌ای از جمله انرژی‌های خنثی از نظر آب‌وهوایی نیستند اما این نهاد تصمیم گرفته است تا از نقش گاز و انرژی هسته ای به عنوان "فعالیت‌های انتقالی" در دوره گذار به سمت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و هدف اقتصاد کربن‌زدایی تا سال ۲۰۵۰ دفاع کند.
در شرایطی که اروپا با تنش شدید در بازار انرژی با قیمت‌های بالای تاریخی و کاهش عرضه خط لوله روسیه مواجه است، آژانس بین‌المللی انرژی بر این باور است که تقاضا برای گاز در کشورهای اتحادیه اروپا در سال جاری (۲۰۲۲) تا چهار درصد کاهش خواهد یافت. بر اساس گزارش فصلی این نهاد از بازار گاز که در پایان ژانویه منتشر شد، تخمین زده می‌شود که مصرف گاز در اروپا در سال ۲۰۲۲ به ۵۲۷ میلیارد متر مکعب برسد که در مقایسه با ۵۵۲ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۲۱، روند کاهشی را نشان می‌دهد.
در مقابل اما آینده خوش‌بینانه‌ای برای سایر انرژی‌ها قابل تجسم است. آژانس بین‌المللی انرژی معتقد است هیدروژن پاک (بدون انتشار کربن) تا سال ۲۰۳۰ در کشورهایی که به منابع تجدیدپذیر زیادی دسترسی دارند به دلیل کاهش قابل توجه هزینه‌های تولید، رقابتی شود.
بر اساس گزارش "گلوبال هیدروژن ری‌ویو" (Global Hydrogen Review) که در پایان ژانویه منتشر شد، تقاضای جهانی برای هیدروژن در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۹۰ میلیون تن بود که عمدتا در صنایع شیمیایی و پالایشگاه‌ها استفاده شد. میزانی که تا سال ۲۰۳۰ می‌تواند به ۱۰۵ میلیون تن افزایش یابد.