این روزها در اکثر کشورهای جهان، والدین درصددند تا نام‌هایی خاص و ویژه برای نوزادان خود انتخاب کنند؛ اسامی منحصر به‌فرد که آنها را از دیگران متمایز کند. این در حالی است که طی دهه‌های اخیر مردم بیشتر به دنبال اسامی محبوب و پرطرفدار برای کودکان خود بودند.
نشریه «آتلانتیک» در گزارشی با عنوان «عصر انتخاب نام منحصر به‌فرد برای کودکان» به واکاوی این تحولات در غرب پرداخت و نوشت: این روزها، اگر با نوزادی مواجه شوید که والدین او نام‌هایی را که در گذشته طرفداران زیادی داشت برایش انتخاب کرده‌اند، ممکن‌است فکر کنید که این کودک با نامی که در زمان خود طرفداران زیادی داشت، به مشکل خواهد خورد و شاید حس خوبی نداشته‌باشد که اسم خود را در مدرسه به همکلاسی‌ها بگوید.
البته این موضوع در گذشته یک مشکل نبوده است به عنوان مثال، نام «ماریا» برای تمام سال‌های ۱۸۸۰ تا ۱۹۶۱ میلادی به جز ۶ سال از این دوره، یکی از محبوب‌ترین اسم‌های دخترانه در آمریکا و بسیاری از کشورهای غربی بود. «لورا واتنبرگ» بنیانگذار «نامرولوژی» (Namerology) سایت مربوط به گرایش‌های نامگذاری در ین زمینه گفت: اگر با افراد نسل‌های گذشته صحبت کنید، خواهند گفت که شاید در کلاس آنها پنج دانش‌آموز با نام ماریا وجود داشت اما وجود این تعداد از نام‌های مشابه برای افراد مهم نبود و نگرانی‌های امروزی وجود نداشت.
تغییرات اسامی در آمریکا در ۶ دهه اخیر
در حدود ۶۰ سال گذشته، رویکرد والدین در اکثر کشورها برای نامگذاری فرزندانشان دستخوش تغییری عمیق شده است. امروزه، بسیاری از والدین به دنبال نام‌های کمتر شناخته‌شده هستند تا فرزندانشان نامی منحصر به فرد داشته باشد. در گذشته اما والدین بیشتر نام‌های متداول را به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه، انتخاب می‌کردند تا فرزندانشان با آنها وفق پیدا کنند.
بر اساس محاسبات «مارتین ام واتنبرگ» دانشمند آمریکایی، نام حدود ۳۲ درصد از نوزادان متولد شده در سال ۱۸۸۰ از میان ۱۰ نام پرطرفدار انتخاب شده بود. در سال ۱۹۵۰ این میزان به حدود ۲۸ درصد کاهش یافت و در سال ۲۰۲۰ به پایین‌ترین حد تاریخی خود یعنی ۷ درصد سقوط کرد.
بر اساس محاسبات «مارتین ام واتنبرگ» دانشمند آمریکایی، نام حدود ۳۲ درصد از نوزادان متولد شده در سال ۱۸۸۰ میلادی از میان ۱۰ نام پرطرفدار انتخاب شده بود. در سال ۱۹۵۰ این میزان به حدود ۲۸ درصد کاهش یافت و در سال ۲۰۲۰ به پایین‌ترین حد تاریخی خود یعنی ۷ درصد سقوط کرد.
واتنبرگ گفت: ما در عصر نامگذاری با نام‌های خاص و منحصر به‌فرد قرار گرفته‌ایم؛ عصری که والدین تصور می‌کنند که داشتن نامی متمایز و منحصربه‌فرد یک حُسن محسوب می‌شود.
در گذشته، بسیاری از مردم نام فرزندان خود را از روی شخصیت‌های مطرح انتخاب می‌کردند؛ موضوعی که به حفظ نام این افرد برجسته برای مدت طولانی کمک کرد. این امر به ویژه در مورد نوزادان پسر صادق بود، زیرا از نظر تاریخی تنوع کمتری نسبت به نوزادان دختر در انتخاب اسم داشته‌اند و همچنین نام خانوادگی را به ارث می‌بردند. به عنوان مثال، در شهر «رالی» در ایالت کارولینای شمالی، تقریبا از هر دو پسر یک پسر به نام‌های «جان»، «ویلیام» یا «توماس» وجود داشت. این سه نام از دهه ۱۸۸۰ تا دهه ۱۹۶۰ میلادی در بین ۱۰ نام برتر یا نزدیک به آن باقی ماندند.
البته برخی از نام‌های دوره‌های قبل همچنان ایستادگی کرده و برجسته بودند. نام‌های مذهبی مانند «پیشنتس»، «تمپرنس» و «استندفست» وزن اخلاقی صریح داشت. مهاجران با استفاده از اسامی کشورهای خود، تنوعی را به ین نام‌ها تزریق کردند اما گاهی اوقات نام‌هایی که بیشتر سفیدپوستان استفاده می‌کردند، برمی‌گزیدند به این امید که بتوانند با آنها سازگار شوند. در این زمان تنوع منطقه‌ای جذابی وجود داشت. اوکلاهاما در آمریکا در اوایل قرن بیستم نام‌هایی مانند «اوونوال» و «آدلن» را تولید کرد. در جنوب آپالاشیا، بچه‌هایی به نام‌های «میک»، «بنت»، «وایلد»، «وتستون»، «اسپید» و «سندان» نام گرفتند.
گرایش والدین به انتخاب نام‌های یکسان در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ ممکن است، به دلیل ایجاد نوعی وحدت در رخداد «رکود بزرگ» و «جنگ جهانی دوم» مرتبط باشد.
دهه‌های آخر نامگذاری نسبتا یکسان، دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ بود. به عنوان مثال به گفته واتنبرگ، در سال ۱۹۵۵ نیمی از نوزادان آمریکایی متولد شده با یکی از ۷۸ نام متداول نامگذاری شده بودند. در حالی که در سال ۲۰۱۹ حدود ۵۲۰ نام متداول ایجاد شده بود. گرایش والدین به انتخاب نام‌های یکسان در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ ممکن است، به دلیل ایجاد نوعی وحدت در رخداد «رکود بزرگ» و «جنگ جهانی دوم» مرتبط باشد.
«کلیولند ایوانز» استاد بازنشسته روانشناسی در دانشگاه بلیو و کارشناس روند نامگذری، معتقد است که این رویدادها «احساس همبستگی با فرهنگ کل کشور را به مردم داد». در زمانی که مسیر موفقیت مشترک به نظر می‌رسید، شبیه بودن به دیگران چیز بدی تلقی نمی‌شد.
با این حال، نشانه‌هایی حاکی از آن بود که مردم از نام‌های بیش از حد متداول خسته شده‌اند. آهنگی در سال ۱۹۵۳ با عنوان «جان، جان، جان» (هرکسی با اسم تام، دیک و هری به نام جان شناخته می‌شود) خوانده شد. محتوای این موزیک می‌گوید: «آیا نمی‌توانیم به این پسر کوچک استراحت بدهیم و او را به نام جدیدی صدا کنیم؟».
این آهنگ نشان دهنده شروع جریانی برای تغییر در آینده و حرکت به سمت نامی جدید و متمایز است که در دهه ۱۹۶۰ شکل گرفت. این به دلیل تغییرات گسترده‌تری در زندگی روزمره بود. همان‌طور که «فیلیپ کوهن» جامعه شناس آمریکایی و استاد جامعه شناسی در دانشگاه مریلند نوشته است؛ با کوچک شدن تعداد خانواده‌ها و توقف کار کودکان، آمریکایی‌ها شروع به تمرکز بر منحصر به فرد بودن هر کودک کردند و تمایز ویژگی‌های فردی به عنوان یک پروژه با نامگذاری‌های متفاوت آغاز شد. در این میان، جامعه صمیمی‌تر می‌شد و به تدریج مردم بیشتر یکدیگر را با نام کوچک خطاب می‌کردند.
با کوچک شدن تعداد خانواده‌ها و توقف کار کودکان، آمریکایی‌ها شروع به تمرکز بر منحصر به فرد بودن هر کودک کردند و تمایز ویژگی‌های فردی به عنوان یک پروژه با نامگذاری‌های متفاوت آغاز شد.
به گفته ایوانز، همین امر باعث می‌شود که نام کوچک خود را از دیگران متمایز کنید. استاد بازنشسته روانشناسی در دانشگاه بلیو، می‌گوید: یکی دیگر از تغییرات مهم این است که در دهه ۱۹۶۰، والدین شروع به دسترسی به اطلاعات در مورد روند نامگذاری نوزاد کردند. کتاب‌ها به والدین اطلاعات لازم را درباره اینکه کدام نام‌ها پرطرفدار و متداول هستند، می‌داد، در نتیجه، این امر موجب می‌شد برخی از خانواده‌ها بخواهند از نام‌هایی که بیش از حد استفاده می‌شوند، اجتناب کنند. ایوانز استدلال می‌کند که وقتی این اطلاعات به طور گسترده‌تر در دسترس قرار گرفت، والدین فشار اجتماعی بیشتری را احساس کردند که نامی مشابه دیگران را انتخاب نکنند، زیرا می‌ترسیدند جدیدترین نام‌ها را از دست بدهند.
روند نامگذاری در آمریکا اکنون در مرحله‌ای است که متمایز بودن یک حُسن محسوب می‌شود. امروز، شما نه با تطبیق نام، بلکه با متمایز بودن مطرح می‌شوید.
واتنبرگ در این زمینه می‌گوید: «والدین در مورد نامگذاری فرزندانشان بیشتر از شرکت‌ها برای نامگذاری محصولات فکر می‌کنند؛ در حالی که شرکت‌ها نوعی بازار رقابتی هستند و در آن باید بتوانید برای موفقیت توجه مشتریان را جلب کنید.» در هر صورت امروزه والدین نام فرزندان خود را با توجه به اطلاعات موجود در گوگل انتخاب می‌کنند.
در دنیای امروز موتورهای جستجو و رسانه‌های اجتماعی مطمئنا طرز فکر خانواده‌ها را در مورد ارزشِ داشتن نامی متفاوت از اسم سایر کاربران اینترنت تغییر داده‌اند. همه این‌ها ما را به دوره‌ای از نام‌های بسیار متنوع آورده است که به نوعی نشان‌دهنده انطباق خاص خود است: تلاش برای اینکه شبیه دیگران نباشید، شما را مانند دیگران می‌سازد.[۱]
این تغییر و تحولات تنها به کشور و پهنه جغرافیایی خاصی محدود نمی‌شود و در ایران نیز طی دهه‌های اخیر شاهد تحولاتی از این دست بودیم.
در ایران دامنه تغییرات در اسامی به چه شکل بود؟
طی دهه‌های اخیر در ایرن نیز شاهد روندی مشابه بودیم به عنوان نمونه، بر اساس اطلاعات اداره ثبت احوال درباره نامگذاری نوزادان طی دهه‌های گذشته، طی دهه ۸۰ پرطرفدارترین نام‌های نوزادان ایرانی را اسامی مذهبی تشکیل دادند.
در میان نام‌های دخترانه طی دهه ۸۰ همواره نام‌های «فاطمه» و «زهرا» رتبه اول و دوم و «مریم» و «زینت» در سال‌های ۸۰ تا ۸۲ رتبه سوم و چهارم بیشترین نامگذاری دخترانه را داشته‌اند اما از سال ۸۳ تا ۸۶ «مبینا» رتبه سوم را داشت. درسال های ۸۸ و ۸۹ پس از نام‌های «فاطمه» و «زهرا» که همواره رتبه‌های اول و دوم نام‌های دخترانه را در دهه ۸۰ داشته‌اند، «ستایش» به عنوان یک اسم فارسی رده سوم جدول فراوانی نامگذاری دخترانه را به خود اختصاص داد.
در نامگذاری نوزادان پسر ایران طی دهه ۸۰ دامنه تغییرات گسترده‌تر از نام‌های دختران بوده‌است به‌گونه‌ای که در سال ۸۰ نام‌های «علی»، «محمد» و «امیرحسین» به ترتیب بیشترین فراوانی نامگذاری نوزدان پسر را به خود اختصاص داده‌است.
نکته قابل توجهی که در فرهنگ نامگذاری پسران در ایران وجود دارد، استفاده از نام‌های ترکیبی و دو بخشی است به‌گونه‌ای که بیش از نیمی از ۲۰ نام اول پسرانه، ترکیبی است مانند «امیرعلی»، «امیرحسین»، «امیرمحمد»، «محمد مهدی»، «محمدرضا» و «محمدحسین».نکته قابل توجهی که در فرهنگ نامگذاری پسران در ایران وجود دارد، استفاده از نام‌های ترکیبی و دو بخشی است به‌گونه‌ای که بیش از نیمی از ۲۰ نام اول پسرانه، ترکیبی است مانند «امیرعلی»، «امیرحسین»، «امیرمحمد»، «محمد مهدی»، «محمدرضا» و «محمدحسین».
«امیر میرزایی» مدرس مردم‌شناسی عوامل مختلفی را در انتخاب نام موثر می‌داند و معتقد است: در میان عوامل تاثیرگذار در نامگذاری، دین و مذهب و شخصیت‌های مذهبی، نام‌های تاریخی، مشاهیر و نام‌آوران علمی و حماسی و برخی مظاهر طبیعت مانند گل‌ها در میان بانوان بیشترین سهم را در انتخاب نام برای نوزادان دارد.
میرزایی حرکت به سمت انتخاب نام‌های خاص را از مواردی دانست که در سال‌های اخیر در برخی خانواده‌ها مورد توجه قرار گرفته است. وی اسامی پسرانه «عرشیا»، «ماهان»، «امیرحافظ» و «پرهام» و نام‌های دخترانه «آتنا»، «الینا»، «رها»، «کیانا» و «هلیا» را از جمله نام‌هایی دانست که در دهه‌های گذشته کمتر رایج بوده و در دهه ۸۰ در زمره ۵۰ نام پرفراونی کشور قرار گرفته است.[۲]
[۱] . https://www.theatlantic.com/family/archive/۲۰۲۲/۰۲/most-popular-baby-names-unique/۶۲۱۴۹۱/?utm_source=feed
[۲] . irna.ir/x۳GCPh