در ادامه یادداشت روزنامه ایران به قلم بهرام نظام الملکی کارشناس حوزه صادرات در ۹ اسفند می‌خوانیم: حجم تجارت ایران با روسیه در سال ۲۰۲۰، ٢ میلیارد و ٢٢۵میلیون دلار بوده که واردات ایران از روسیه ١ میلیارد و ۴۲۰ میلیون دلار و صادرات ایران به روسیه ۸۰۰ میلیون دلار بوده است.
روسیه به علت قرار گرفتن در حاشیه دریاچه خزر با ایران دارای مرز آبی بوده و از ظرفیت‌های بالایی برای صادرات برخوردار است اما متأسفانه سهم ایران از صادرات به روسیه همان گونه که قبلاً ذکر شد رقمی کمتر از چهار دهم درصد است. این در حالی است که کشورهایی که فاصله زیادی با روسیه دارند و با آن کشور هم مرز هم نیستند، سهم بیشتری از صادرات آن کشور را دارا هستند. (ترکیه ۵.۱ درصد ویتنام ۴.۲ درصد اکوادور ۱.۳ درصد) روسیه کشوری ثروتمند است و به دنبال این است که امکانات رفاهی به مردش عرضه کند تا آنچه را که در دوران کمونیسم نداشتند به آنها بدهد.
با توجه به اینکه روس‌ها دائماً از سوی امریکا و غرب در حال تهدید هستند و پیش‌بینی می‌شود این تهدیدات برای آنها به بحران تبدیل شود، در این صورت مسیر تجارت کالایی آنها با مشکل روبه‌رو خواهد شد. لذا دولت روسیه علاقه‌مند است که راه گذر کالایی روسیه از ایران باشد.
بنابراین زیرساخت‌های صادراتی بین ایران و روسیه باید مهیا شود. متأسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم ارتباطی مستقیم بین ایران و روسیه را فراهم کنیم؛ باید خط ریلی ما به روسیه وصل شود. (خط آهن رشت- آستارا) که ٨ سال است که وعده وصل آن را داده‌اند اما متأسفانه کاری انجام نشده است. هم اکنون مسیر اصلی صادرات ایران به روسیه به علت نبودن کشتی‌های مجهز و کانتینرهای سردخانه‌ای، از مرز زمینی آستارا از طریق کشور آذربایجان است و علیرغم داشتن مرز آبی مشترک بین دو کشور به علت نبودن کشتی‌های مجهز به تجهیزات حمل مواد غذایی و محصولات کشاورزی، تقریباً هیچ استفاده‌ای از حمل و نقل دریایی که ارزان‌ترین روش حمل و نقل در جهان است در حوزه صادرات بین دو کشور صورت نمی‌گیرد.
صادرات زمینی به وسیله کامیون به دلیل هزینه‌های بالای حمل و نقل و مشکلاتی مانند دیر رسیدن محموله‌ها و فاسد شدن آنها مشکلات زیادی برای تجار و بازرگانان ایرانی به وجود آورده است. این در حالی است که کشور روسیه بیش از ۹۰ درصد صادرات خود به ایران را که عمدتاً چوب و نهاده‌های دامی است با کشتی از راه آبی انجام می‌دهد.
مهم‌ترین موانع توسعه صادرات به روسیه
۱- اولین و مهم‌ترین مسأله در ارتباط با صادرات به روسیه، نبود زیرساخت‌های حمل و نقل است. حمل و نقل یکی از مهم‌ترین محورهای درآمدزایی برای یک کشور است. با توجه به فقدان حلقه اتصال ریلی بنادر شمالی ایران خصوصاً رشت به آستارا و نقش ارزنده کریدور شمال به جنوب که کشورهای شرق آسیا که مهم‌ترین آنها (هند) را به روسیه و شمال اروپا وصل می‌کند، لازم است که اقدامات سریع در این مورد اعمال شود.
٢- عدم حضور رایزنان بازرگانی متناسب با صادرات به کشور روسیه و عدم ارتباط فعال دیپلماسی اقتصادی با آن کشور علیرغم زمینه‌هایی که برای صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی از ایران به روسیه وجود دارد.
۳- با توجه به اینکه بالغ بر ۹۵ درصد تجارت محصولات کشاورزی و مواد غذایی با روسیه در دست فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ است و صادرکنندگان ایرانی به تنهایی نمی‌توانند وارد چرخه این فروشگاه‌ها شوند، در این خصوص لازم است سازمان توسعه تجارت با همراهی انجمن‌ها و تشکل‌های صادراتی کشور و با وضع قوانین صادراتی پایدار زمینه اتصال اتحادیه‌ها و تشکل‌های صادراتی را با مسئولین این فروشگاه‌ها برقرار کند.
۴- عدم شناخت تجار ایرانی از بازار روسیه و همچنین عدم شناخت شرکت‌ها و بازرگانان روسیه از توانمندی و قابلیت‌های جمهوری اسلامی ایران. در این رابطه جا دارد که سازمان توسعه تجارت با هماهنگی سفارت کشورمان در روسیه با برگزاری جلسات مشترک بین تجار دو کشور و برقراری نمایشگاه‌ها، زمینه برقراری ارتباط بین تجار و بازرگانان دو کشور را فراهم آورد.
۵ - انعقاد پیمان پولی دوجانبه بین ایران و روسیه با استفاده از ارزهای دو کشور بهترین روش برای دور زدن تحریم‌ها در تجارت دو کشور است. جا دارد بانک مرکزی اقدامات سریع در این مورد معمول نماید.
صرفنظر از موارد مطرح شده، در سال‌های گذشته نیز توافقاتی بین ایران و روسیه انجام شد که متأسفانه به علت اشکالات اساسی که در وزارت نفت و بانک مرکزی ما برای کار نکردن با روسیه وجود دارد کاری انجام نشد.
امید است با پیگیری‌های رئیس جمهور محترم و عزم جدی ایشان در فعال کردن دیپلماسی اقتصادی با کشورها، بخصوص کشورهای همسایه این مشکل اساسی حل شود.