به گزارش ایرنا، بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزشی پزشکی، ۹۰ درصد مرگ و میرها ناشی از عدم توجه به مسئله مهمی چون خود مراقبتی است.
هرچند که با شیوع کرونا، اهمیت خودمراقبتی بیش از سایر ادوار خود را نشان داد اما متأسفانه به جز مرگ و میرهای ناشی از این ویروس ، درصد بالایی از مرگ و میرها در ایران و به طبع آن در استان قزوین مربوط به بیماری های غیرواگیر از جمله انواع سکته، سرطان ها، بیماری های زمینه ای مانند دیابت و تصادف است.
بنابراین توانمند سازی خانواده و افزایش سواد علمی و پزشکی اقشار مختلف جامعه برای تامین حفظ و ارتقای سلامت از طریق خودمراقبتی امری مهم و ضروری است که به نظر می رسد آنطور که باید به آن توجه نشده است.
در همین راستا خبرنگار ایرنا مرکز استان قزوین به سراغ صفیه احمدی زاده، کارشناس سلامت و مسئول آموزش مرکز بهداشت شهید بلندیان قزوین رفته تا علاوه بر تشریح خود مراقبتی از اقدامات دانشگاه علوم پزشکی قزوین در این خصوص مطلع شویم.
ایرنا: تعریفی از خود مراقبتی و میزان اهمیت آن داشته باشید؟
به کلیه امور روزمره زندگی که به صورت آگاهانه در راستای حفظ سلامت صورت می گیرد خود مراقبتی می گوییم. حفاظت از سلامت ذهن و جسم، برآورده کردن نیازهای اجتماعی و روانی و همچنین پیشگیری از انواع بیماری ها و حوادث، قسمت هایی از خود مراقبتی است که اهمیت بسیاری با سطح کیفی زندگی دارد.
به هر اندازه نسبت به موضوع خودمراقبتی حساس باشیم، به همان اندازه به طول عمر خود توجه کرده ایم.
ایرنا: خود مراقبتی نیازمند چه پیش زمینه ای است و چطور باید صورت بگیرد؟
خود مراقبتی در واقع یک مسوولیت فردی و اجتماعی است که آگاهی و مسوولیت پذیری پیش زمینه آن است. به عنوان مثال داشتن تغذیه سالم یکی از مهمترین بعد خود مراقبتی است که می تواند از بروز بسیاری بیماری ها پیشگیری کند.
بنابراین دانستن و حس مسوولیت در قبال سلامتی خود و اطرافیان از مهمترین پیش زمینه های خودمراقبتی است، بر اساس پژوهش های صورت گرفته تنها قسمت کوچکی از بیماری به وسیله متخصصان مراقبت و درمان می شود و بخـش عمـده مراقبـت هـا چه در طول درمان و چه در پیشگیری از بیماری ارتباط مستقیمی با خود مراقبتی دارد.
مـادر مهمترین نقش را در موضوع خودمراقبتی دارد و در خانه هایی که مادران نسبت به اصول خود مراقبتی مقید و دارای احساس وظیفه هستند، آن خانواده از سلامت جسمی و روحی بهتری برخوردار است.
ایرنا: در خصوص مهمترین رفتارهای خود مراقبتی توضیح بفرمایید؟
تخمین زده می شود که ۶۵ تا ۸۵ درصد همه مراقبـت هـای بهداشـتی به وسیله خود شخص و خانواده اش، بدون دخالت افراد متخصص اعمال می شود که در آن از روش های سنتی و غیرطبی اسـتفاده می شود.
به نظر می رسد خودمراقبتی دربرگیرنده فعالیت هایی مـشتمل بـر ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری، درمان بیماری و آسیب و درمـان و توانبخشی بیماری های مزمن است.
همچنین، در میان عوامـل تعیـین کننـده سلامت، رفتارهای خود مراقبتی ارتقـاء دهنده سـلامت بـه عنوان اساسی ترین راه پیشگیری از ابتلا بـه بیمـاری هـا بـه ویژه بیمـاری هـای مـزمن شـناخته شـده اسـت. از ایـن رو رفتارهای خودمراقبتی ارتقاء دهنده سلامت باید بـه عنـوان راهبرد اصلی جهت حفظ و ارتقاء سلامت مورد توجـه قـرار گیرند.
مهمترین رفتارهای خود مراقبتی ارتقـاء دهنده ســلامت شــامل رفتارهای تغذیه ای سـالم، فعالیتهای جسمانی، مـدیریت اسـترس، ارتباطات بـین فـردی، رشـد معنوی و مسـوولیت پذیری در قبال وضعیت ســلامتی می باشد.
ایرنا: خود مراقبتی دارای انواع و اشکال مختلف است، در این خصوص هم توضیح بفرمایید؟
خود مراقبتی به ۵ دسته خود مراقبتی جسمی، روانی، عاطفی، اجتماعی و معنوی تقسیم بندی شده است.
در خود مراقبتی جسمی به رعایت مواردی چون خوردن منظم غذای سالم مانند صبحانه، ناهار، شام و میان وعده های سالم و همچنین مصرف ۵ وعده میوه و سبزی در روز، انجام ورزش روزانه مانند پیاده روی، دویدن، شنا، ورزش های رزمی، انجام معاینات پزشکی ادواری و منظم پیشگیرانه، دریافت خدمات و مراقبت های پزشکی مورد نیاز، استراحت کافی هنگام بیماری، انجام فعالیت های جسمی منظم، داشتن خواب و استراحت کافی، رعایت پوشش مناسب و بر اساس فصول سال، رفتن به تعطیلات، اجتناب از وسایل، لوازم و رفتارهای پر خطر، ماسک زدن و رعایت دستور العمل های بهداشتی در شرایط فعلی ویروس کرونا و تکمیل واکسیناسیون اشاره می کند.
در خود مراقبتی روانی، احساس ارزش، خوشبینی و امید، احساس اعتماد به نفس کافی، اختصاص وقت و زمان روزانه برای تفکر و تأمل، انجام اقدامات لازم برای کاهش تنش و استرس، توجه به تجارب، آرزوها، افکار و احساسات خود، اختصاص زمان مناسب برای رفتن به دامن طبیعت، مراجعه به روان پزشک یا روان شناس در صورت بروز مشکل یا ناراحتی روانی ملاک و معیار است.
خود مراقبتی عاطفی هم به کلیه اقدامات و فعالیت هایی نظیرعوامل مهربانانه با خود و دیگران، افتخار به خود، گریه کردن درمواقعی که لازم است، جستجوی چیزهایی برای خندیدن، بیان خشم خود به روشی سازنده، اختصاص وقت برای بودن در کنار والدین و برادر و خواهر، مطالعه کتاب هایی که دوست شان داریم؛ اطلاق می شود.
در خود مراقبتی معنوی هم به اختصاص زمان روزانه برای عبادت و نیایش، تلاوت و شنیدن آیات قرآن، انجام کارهای خیر، کمک به نیازمندان، شکرگزاری نعمت های الهی و شرکت در مراسم و مناسک دینی و مذهبی تاکید دارد.
خود مراقبتی اجتماعی که یکی از ابعاد مهم خود مراقبتی است، کارشناسان سلامت معتقدند باید به مواردی چون برقراری ارتباط با خانواده و حضور در کنار افراد مورد علاقه، معاشرت با دوستان و همکاران، خوردن ناهار یا میان وعده روزانه با دوستان و همکاران، گفت و گوی روزانه با دوستان و همکاران، اختصاص وقت کافی برای انجام کامل امور محوله خانواده و همکاران، تعیین حد و مرز خود با دوستان و همکاران و مشارکت و عضویت در انجمن های مردم نهاد توجه شود.
ایرنا: دانشگاه علوم پزشکی قزوین چه اقداماتی در این راستا انجام داده است؟
فراموش نکنیم اگر خودمان را دوست داریم باید مراقب سلامتی خود باشیم.
با خودمراقبتی می توانیم استرس خود را کاهش دهیم، اعتماد به نفس خود را بازیابیم و تقویت کنیم، شور و شوق جوانی و انگیزه موفقیت خود را حفظ کنیم و آن را افزایش دهیم، جوانیِ سالم، ایمن و با نشاط را تجربه کرده و سلامت سایر دوران های زندگی خود را تضمین کنیم. همچنین آینده بهتری را برای خود، خانواده، دوستان و کشورمان رقم بزنیم.
دانشگاه علوم پزشکی قزوین گام های مثبتی در راستای ارتقای سطح سلامت و بهبود وضعیت بهداشت در برخی نقاط استان برداشته است، طرح تحول سلامت پوشش همگانی سلامت با در نظر گرفتن سفیران سلامت هم یکی از این اقدامات است.
تربیت یک نفر سفیر سلامت به ازای هر خانوار از سیاست های دانشگاه علوم پزشکی است که بر اساس ابلاغیه وزارت بهداشت باید سفیر سلامت فردی از اعضای خانوار با دارای حداقل ۸ کلاس سواد خواندن و نوشتن باشد و معمولا این سفرا بصورت داوطلبانه مسوولیت انتقال مطالب آموخته شده در حوزه سلامت و مراقبت فعال از سلامت خود و اعضای خانواده و جامعه را بر عهده می گیرند تا در کنار تلاش های متولیان سلامت، در جهت بهبود وضعیت سلامت خود، خانواده و اطرافیانشان تلاش کنند.
با توجه به توضیحاتی که از اهمیت خود مراقبتی داده شد ، دانشگاه علوم پزشکی قزوین نیز در راستای مسوولیتی که بر دوش دارد از اواخر سال ۹۴ و اوایل سال ۹۵ که طرح خود مراقبتی به عنوان یک برنامه ملی در سطح کشور آغاز شد، سعی در ارتقای سطح علمی شهروندان از طریق رسانه، آموزش های مجازی و حضوری و همچنین تربیت سفیران سلامت داشته است.
جذب سفیر سلامت۷۰ درصد خانوار تحت پوشش از سیاست های دانشگاه علوم پزشکی قزوین است که آن را به صورت جدی دنبال می کند.