به گزارش ایرنا، ورزش، دیپلماسی عمومی و دیپلماسی علمی و فرهنگی سه شاخه مهم دیپلماسی عمومی هستند که اغلب موثر و پیشروتر از دستگاه سیاست خارجی کشورها عمل می‌کنند تا جایی که مسابقه پینگ پنگ میان ۲ کشور چین و آمریکا در ۱۹۷۱ میلادی توانست به تنش ۲۲ ساله سیاسی آنها پایان داده و راه را برای عادی سازی روابط دیپلماتیک این دو کشور هموار کند.
دیپلماسی ورزشی شاخه‌ای مهم از این مبحث است که می‌تواند عاملی برای بازگشت یک کشور به جامعه بین المللی شود؛ مانند المپیک ۱۹۶۴ ژاپن و ورود این کشور به جرگه کشورهای غربی بعد از جنگ جهانی دوم، یا المپیک ۱۹۷۲ مونیج که نشان دهنده پذیرش آلمان غربی در جامعه جهانی و به نوعی رها شدن از روح نازیسم بود.
گاهی اوقات ممکن است در شرایط غیرعادی ارتباطات ورزشی، کل سیاست خارجی کشورها را تحت الشعاع قرار داده و مانعی بر سر راه شود که به عنوان مثال می‌توان به تحریم بازی‌های المپیک ۱۹۷۶ نیوزیلند از سوی کشورهای آفریقایی در اعتراض به ارتباطات تیم راگبی آن کشور با رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی یا تحریم المپیک ۱۹۸۰ مسکو به دلیل تهاجم شوروی سابق به افغانستان اشاره کرد.
از این منظر دیپلماسی ورزشی به عنوان یکی از شاخه‌های نوین دیپلماسی عمومی تاثیر زیادی بر توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر کشور دارد و حال حمله روسیه طی چند روز اخیر علاوه بر پیامدهای انسانی و مالی و امنیتی، واکنش نهادهای ورزشی بین المللی را برای نخستین بار در این ابعاد و به طور رسمی به همراه داشته است.
یک بام و دو هوای فیفا
نخستین واکنش رسمی و تند ورزشی که بلافاصله یک روز بعد از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین از سوی اتحادیه فوتبال اروپا(یوفا) صورت گرفت؛ نهاد حاکم بر فوتبال اروپا که در بیانیه‌ای رسمی امتیاز میزبانی فینال فصل جاری لیگ قهرمانان اروپا را از روسیه سلب کرد و آن را به فرانسه داد.
یوفا در بخشی از بیانیه خود اضافه کرد که بنا به تصویب کمیته اجرایی در جریان جلسه فوق‌العاده، باشگاه‌های و تیم‌های ملی روسیه و اوکراین حاضر در رقابت‌های تحت پوشش این نهاد اروپایی، ملزم هستند تا اطلاع ثانوی دیدارهای خانگی خود را در زمین بی‌طرف برگزار کنند.
همچنین فدراسیون بین المللی فوتبال(فیفا) که در بیانیه‌ای مشترک با یوفا تصمیم خود را اعلام کرد، تیم ملی روسیه از پلی‌آف جام جهانی کنار گذاشته شد و تمام باشگاه‌های فوتبال این کشور نیز از تورنمنت‌های اروپایی اخراج شدند. فیفا پیش از این تصمیم، اعلام کرده بود که دیدارهای تیم روسیه باید در کشوری بی‌طرف و بدون برافراشته شدن پرچم روسیه یا پخش سرود ملی این کشور برگزار شود که متعاقبا اعتراض روسیه را به همراه داشت.
این بیانیه مشترک، با حمایت برخی از فدراسیون های ملی همراه شد؛ رییس فدراسیون فوتبال فرانسه هم در گفت‌وگویی با نشریه «لو پاریسین» گفت که روسیه به دلیل حمله به اوکراین باید از جام جهانی ۲۰۲۲ کنار گذاشته شود.
در واقع بیانیه یوفا و فیفا برگرفته از دیپلماسی فوتبال است که یادآوری می‌کند نفوذ و اهمیت فوتبال در روابط بین الملل بیش از پیش گسترش یافته و امروزه نقش این دیپلماسی در مجامع بین المللی پررنگ‌تر از گذشته شده است.؛ دیپلماسی که یکی از کارکردهای آن بهبود و اصلاح وجهه و تصویر یک ملت و مهم‌تر از آن تقویت دوستی و بهبود روابط بین الملل است.
اما در کنار موضع گیری صریح فیفا و یوفا با استفاده از دیپلماسی ورزشی و به طور مشخص دیپلماسی فوتبال در جنگ اخیر بین روسیه و اوکراین، شاهد سیاست دوگانه و آشکار این دو نهاد هستیم. فیفا و یوفا در حالی واکنش نشان دادند که اساسنامه فدراسیون بین المللی فوتبال در یکی از مهم‌ترین الزامات، ارکان سیاسی کشورها را از مداخله در مسائل فوتبالی برحذر داشته و در یکی از بندها عنوان کرده که این اتفاق برابر با تعلیق از مسابقات بین‌المللی بوده و حال آنکه خود در رابطه با جنگ درگرفته میان روسیه و اوکراین، سیاستی متناقض را در پیش گرفته است.
این سیاست دوگانه یا به اصطلاح یک و بام دو هوای فیفا و موضع گیری علیه روسیه، مداخله سیاسی نهادی چون فیفا را علنی ساخت. تحریم تیم ملی روسیه توسط فیفا و یوفا و انصراف بسیاری از کشورها از بازی مقابل تیم ملی این کشور در پلی‌آف جام جهانی در عمل ثابت کرد که فوتبال یک پدیده سیاسی است.
فدراسیون فوتبال لهستان اما پیش از بیانیه فیفا، خواستار شفاف‌سازی در مورد دیدار این تیم برابر روسیه در پلی‌آف جام جهانی شد و در ادامه نیز انصراف تیم ملی لهستان را از دیدار با روسیه اعلام کرد.
براساس برنامه اولیه دیدار روسیه و لهستان قرار بود ۲۴ مارس (چهارم فروردین‌ماه ۱۴۰۱) در مسکو برگزار شود. برنده این دیدار باید به مصاف برنده بازی سوئد و جمهوری چک برود؛ دو کشوری که همگام با لهستان از بازی برابر روسیه انصراف داد.
آلبانی نیز اعلام کرد که ورزشکاران این کشور در هیچ کدام از رشته‌های ورزشی مقابل روس‌ها حاضر نمی‌شوند. اتحادیه فوتبال انگلیس نیز برای نشان دادن محکومیت این حمله، ضمن اعلام همبستگی با اوکراین، از تصمیم خود مبنی بر عدم رویارویی با روسیه در هیچ سطحی خبر داد.
این واکنش ها به همین جا ختم نشد و برخی باشگاه های فوتبال نظیر منچستریونایتد اعلام کرد که قرارداد اسپانسرینگ خود را با شرکت هواپیمایی آئروفلوت روسیه لغو کرده است. باشگاه شالکه آلمان هم، نماد و نام گازپروم غول ونفت و گاز روسیه را از روی پیراهن فوتبالیست‌های خود حذف کرد.
پس از آن، کمیته بین المللی المپیک موسوم آی.او.سی در همان روز به شدت نقض آتش بس المپیک توسط دولت روسیه را محکوم کرد. قطعنامه مربوطه توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲ دسامبر ۲۰۲۱ با اجماع ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل تصویب شد. بر این اساس هفت روز قبل از شروع بازی های المپیک زمستانی، در ۴ فوریه ۲۰۲۲، و هفت روز پس از پایان بازی های پارالمپیک قرار بود این آتش بس برقرار باشد.
در پی آن کمیته بین المللی پارالمپیک هم رعایت آتش‌بس المپیک قبل از بازی های پارالمپیک زمستانی ۲۰۲۲ در پکن را خواستار شد. در بیانیه این کمیته آمده است: اکنون اولویت ما امنیت و رفاه هیات اوکراینی است که با آن گفت‌وگوی منظم داریم. والری سوشکویچ، رئیس کمیته پارالمپیک اوکراین اعلام کرده است که پارالمپیک‌های اوکراینی می‌خواهند در المپیک زمستانی پکن شرکت کنند. ما باید هر چه زودتر راه حلی ارائه کنیم تا هیات اوکراینی بتواند با خیال راحت به بازی‌ها رفت و آمد کند. رهبران جهان باید به تعهد خود نسبت به آتش بس المپیک پایبند باشند، به ویژه کشورهایی که از حامیان قطعنامه مشترک هستند.
از طرفی روسیه میزبانی رقابت‌های والیبال قهرمانی جهان را نیز از دست داد و پیش از آن نیز والیبالیست‌های فرانسه، قهرمان المپیک ۲۰۲۱ اعلام کردند که به روسیه نمی‌روند.
روسیه همچنین میزبانی مرحله گروهی رقابت‌های والیبال لیگ ملت‌های ۲۰۲۲ که قرار بود خرداد سال آینده در شهر «اوفا» برای زنان و تیرماه در شهر «کمروف» برای مردان برگزار شود را نیز از دست داد. همچنین رقابت‌های جایزه بزرگ فرمول یک نیز که هرساله در سوچی برگزار می‌شود، امسال از سوی فدراسیون بین‌المللی اتومبیلرانی لغو شد.
در اقدامی دیگر فدراسیون بین‌المللی جودو در بیانه‌ای ریاست افتخاری ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه را در این نهاد لغو و اعلام کرد که با توجه به درگیری‌های اوکراین، فدراسیون بین‌المللی جودو عناوین اعطایی به پوتین نظیر رییس افتخاری و سفیر فدراسیون را به حالت تعلیق درمی‌آورد.
فدراسیون بین‌المللی اسکی هم تمامی رقابت های خود در روسیه را تا پایان فصل و با هدف تامین امنیت شرکت‌کنندگان لغو و به دنبال آن فدراسیون بین‌المللی ورزش‌های دوگانه نیز پخش سرود و اهتزاز پرچم روسیه و بلاروس را در رقابت های جهانی این ورزش‌ها ممنوع کرد. کشوری که در سال ۲۰۱۸ میزبان جام جهانی فوتبال بود، یکی پس از دیگری میزبانی‌های خود را از رویدادهای بزرگ از دست داد.
حال در دنیای امروز نظام بین الملل، دیپلماسی ورزشی بیش از هر چیزی جایگاه خود را به عنوان یک ایفاگر مطرح کرده است و اهمیت یافتن قدرت نرم در روابط بین الملل کشورها از یک سو و بین المللی شدن ورزش از سوی دیگر باعث شده تا ورزش به منزله منبع و ابزار اعمال قدرت نرم کشورها عمل کند.