خلیج فارس زیستگاه مناسبی برای زندگی و تخم گذاری لاک پشت های دریایی است به طوری که ۵ گونه لاک پشت دریایی از جمله منقار عقابی، پشت چرمی، زیتونی، سبز و سرخ در پهنه های آبی جنوب کشور زندگی می کنند که متاسفانه همه آنها در معرض خطر انقراض قرار دارند، سواحل جنوبی کشور سالانه پذیرای تعداد زیادی از لاک پشت ها برای تخم گذاری است که منظره زیبایی از خلقت خداوند را به نمایش می گذارد.
تخم گذاری لاک پشت ها در خلیج فارس از اواسط اسفندماه آغاز می شود و تا مرداد ماه ادامه دارد که این روند در دریای عمان تا شهریورماه ادامه دارد، معمولا هر لاک پشت به طور متوسط بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ تخم می گذارد که اگر در جای مناسبی قرار نگیرند احتمال آب گرفتگی لانه و حمله موجوداتی همچون شغال و سگ به تخم ها وجود دارد که با این روند تخم ها از بین می روند، در واقع اینها عوامل تهدید قبل از به دنیا آمدن جوجه ها از تخم است در حالی که اگر جوجه ها سالم سر از تخم بیرون بیاورند عوامل تهدیدشان تغییر می کند.
لاک پشت های ایران گونه های در خطر انقراضی هستند که در فهرست اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت ( IUCN ) قرار دارند، برخی افراد بومی در منطقه خلیج فارس معتقدند تخم و حتی خود لاک پشت برای سلامتی و طول عمر مفید است و این باور غلط بلای جان این گونه های ارزشمند شده است که سازمان حفاظت محیط زیست برای جلوگیری از نابودی تخم لاک پشت ها هر ساله در فصل تخم گذاری اقداماتی را انجام می دهد تا جوجه ها به سلامت سر از تخم بیرون بیاورند و راهی دریا شوند.
سرپرست دفتر زیست بوم های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره اقدامات سازمان در فصل تخم گذاری لاک پشت ها به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به برنامه ریزی های صورت گرفته در دفتر حفاظت از سواحل و زیست بوم های دریایی، کار پایش زیستگاه های تخم گذاری لاک پشت های دریایی به صورت مداوم انجام می شود، این امر در حال حاضر در استان بوشهر با حمایت بخش صنعت و معاونت محیط زیست دریایی و تالاب ها از سال ۱۳۹۱ آغاز و هر ساله اجرا می شود.
محمد طالبی متین افزود: در استان هرمزگان نیز از سنوات قبل پایش مناطق تخم‌گذاری لاک پشت های دریایی در جزایر قشم و کیش با همکاری سازمان منطقه آزاد انجام شده که با توجه به تعدد مناطق تخم گذاری لاک پشت های دریایی در جزایر و سواحل این استان، برخی از مناطق جدید از سال ۱۳۹۸ تاکنون مورد پایش قرار گرفته است، البته با توجه به هزینه بر بودن فعالیت های پایشی در این مناطق، لزوم مشارکت علاقه مندان در حوزه زیست بوم با هماهنگی ادارات کل استان ها بسیار مفید است.
وی ادامه داد: در استان سیستان و بلوچستان پایش ها از سال ۱۳۹۳ آغاز شد و به صورت مرتب در حال انجام است، در سال ۱۳۹۸ دبیرخانه لاک پشت های دریایی با مشارکت منطقه آزاد چابهار در این استان تشکیل شد و تمام فعالیت های پایشی در حوزه لاک پشت های دریایی در سواحل کشور به این دبیرخانه منعکس و موجب تجمیع اطلاعات و برنامه ریزی مناسب تر و نیز تداوم همکاری ها در زمینه پایش در استان های ساحلی جنوب کشور شده است.
طالبی متین درباره آمار جمعیتی لاک پشت ها گفت: بر اساس پایش های صورت گرفته از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ در استان هرمزگان حدود ۲۰۰ لاک پشت منقار عقابی تگ گذاری (علامت گذاری) شده است این در حالی است که سایر گونه های لاک پشت دریایی در این استان تخم گذاری نمی کنند.
از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ در استان هرمزگان حدود ۲۰۰ لاک پشت منقار عقابی، در استان بوشهر از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ بیش از هزار لاک پشت منقار عقابی و بیش از ۳۰ لاک پشت سبز تگ گذاری و بازیابی شده اندوی افزود: در استان بوشهر از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ بیش از هزار لاک پشت منقار عقابی و بیش از ۳۰ لاک پشت سبز تگ گذاری و بازیابی شده اند، در استان سیستان و بلوچستان نیز حدود ۲۰۰ لاک پشت سبز در طول سالیان گذشته تگ گذاری شده اند که تمامی این فعالیت ها همراه با حفاظت از لانه ها و در صورت لزوم ایجاد هچری سایت در برخی ایستگاه ها بوده است.
هچری سایت ها، مکانی حفاظت شده و محصور هستند که تخم لاک پشت ها را در آن نگهداری می کنند تا به جوجه تبدیل شوند.
وی درباره اینکه از ۵ گونه لاک پشت در آبهای خلیج فارس کدام گونه بیشتر در معرض انقراض قرار دارد گفت: وقتی گونه ای در معرض خطر انقراض قرار می گیرد یعنی که به طور کلی در معرض انقراض بوده و این تهدید دارای شدت و ضعف نیست، منظور این است که عبارت در معرض خطر انقراض، سطحی از حفاظت را برای گونه ها ایجاد می کند که اهمیت آن گونه را در حفاظت مشخص می کند.
وی افزود: تمامی گونه های لاک پشت دریایی در معرض خطر انقراض بوده و برای سازمان حفاظت محیط زیست دارای اهمیت یکسانی هستند اما جمعیت این لاک پشت ها در مناطق مختلف متفاوت است، به عنوان مثال لاک پشت منقار عقابی، بیشترین جمعیت تخم گذار و لاک پشت سبز، بیشترین جمعیت تغذیه کننده را در آبهای ایران در خلیج فارس دارند، اما در آبهای دریای عمان، تعداد لاک پشت های سبز افزایش یافته است، لاک پشت پشت چرمی و سرخ کمترین تراکم و حضور را در آبهای ایرانی ثبت کرده اند.
سرپرست دفتر زیست بوم های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره اقدامات سازمان برای حفاظت از تخم لاک پشت ها گفت: معاونت محیط زیست دریایی و تالاب ها با همکاری استان های ساحلی و محققان دانشگاهی هر ساله پایش و روش های به روز حفاظتی مانند پایش، رفع تهدیدات و در صورت لزوم احداث هچری سایت در زیستگاه های شاخص تخم گذاری مانند جزایر هنگام، پارک ملی دیر نخیلو و پارک ملی دریایی نایبند را انجام می دهد.
وی اظهار داشت: در برخی مناطق نیز برای حفاظت بهتر، حضور گردشگران را محدود و یا ممنوع می کنند تا در زمان تخم گذاری آنها، کمترین اثرات منفی بر روی زیستگاه های تخم گذاری را شاهد باشیم و در کنار امور حفاظتی هر ساله به طور مداوم برگزاری کارگاه های آموزشی و فرهنگ سازی روش های حفاظت از لاک پشت ها و سایر آبزیان مهم توسط معاونت محیط زیست دریایی و تالاب ها، ذینفعان و حتی سمن ها و محققان دانشگاهی و با هماهنگی استان ها انجام می شود.
طالبی متین درباره خورده شدن تخم لاک پشت ها توسط انسان ها با اعتقاد بر مفید بودن آن برای سلامت گفت: در ارتباط با اعتقادات و رسوم دیرینه، برخی موارد نه تنها در ارتباط با تخم لاک پشت ها چه بسا برای بسیاری از گونه ها وجود دارد، برخی از این اعتقادات نشات گرفته از سودجویانی است که به دنبال کسب درآمد هستند لذا معاونت محیط زیست دریایی و تالاب ها با برگزاری کارگاه ها و آگاهی رسانی متعدد به جوامع محلی و همچنین پایش مداوم سواحل شاخص در زمان اوج تخم گذاری، از برداشت تخم جلوگیری کرده است به طوری که در گذشته در استان بوشهر صدها لانه تخلیه می شد و امروزه به کمتر از ۵ لانه در تمام فصل زادآوری رسیده است.
۹۰۱۴