علی سلاجقه سه‌شنبه در پیامی در شانزدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران (آبخیزداری و توسعه پایدار) اظهار کرد:موضوع آبخیزداری و توسعه پایدار که تحت عنوان کنفرانس مطرح شده به اعتقاد من زیربنای توسعه پایدار کشور است.
معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد:وقتی مدیریت جامع حوزه آبخیز مطرح می‌شود متوجه می‌شویم که آبخیزداری نقش مهمی به عهده دارد. لذا باید برای به کارگیری اصول علمی و مشارکت مردمی و حفظ طبیعت تلاش شود.
سلاجقه گفت: برخی مسائل که در فضای مجازی در رابطه با آبخیزداری مطرح می‌شود دور از شأن جوامع علمی و اجرایی کشور است. بدون شک عملکرد برخی مسئولان در بحث مدیریتی، عملکردها را در میدان عمل به سمت و سویی برده که گاهی موجب ایجاد علامت‌سوال‌هایی شده است.
وی بیان داشت: البته زمانی که در این عرصه مشغول به فعالیت هستیم حتما در مسائل مربوط به هیدرولوژی و آب تا ۲۵ درصد خطا را می‌پذیریم و ۲۵درصد خطا در کار کردن با طبیعت عدد بالایی نیست.
وی افزود: کار سازه‌ای وقتی می‌خواهد اتفاق بیفتاد در حقیقت ترمیم طبیعت است. به عبارتی دیگر آبخیزداری ترمیم طبیعت است و ترمیم طبیعت به معنای حفظ هارمونی طبیعت است. شرایط کشور به نحوی است که این آپاندیس را نمی‌توان با استامینوفن و مسکن درمان کرد. بایستی حتما تیغ جراحی را در دست بگیریم و این آپاندیس را حذف کنیم.
سلاجقه گفت: شرایط فرسایشی و سیلابی کشور که متأثر از تغییر اقلیم و عملکرد و دخالت انسان است نشان می‌دهد که نمی‌توان با فرآیندهای نرم طبیعت را مدیریت کرد و ناچار هستیم از فرآیندهای سخت کمک بگیریم تا شاهد فرایند نرم در بحث‌های مدیریتی باشیم.
او بیان داشت:باید با حداقل دست کاری در طبیعت از بحث های سازه‌ای که عالمانه و محاسبه شده و متناسب با شرایط منطقه است بهره ببریم. همچنین نیاز است که انجمن‌های علمی و مجموعه متخصصان در حوزه مدیریت طبیعت کنار هم بشینند و مسایل را تبیین کنند. بدون شک ماحصل این اقدامات ایرانی سرسبز، شاداب با منابع آب و خاک مناسب و با حداقل آلایندگی خواهد بود.
وی عنوان کرد: باید ببینیم عملکرد نرمی که تاکنون انجام دادیم و هزینه‌هایی که در طول تاریخ در کشور متحمل شدیم تا چه اندازه توانسته موفق باشد؟ آیا راهکارهای ما عالمانه و منطبق بر طبیعت بوده است؟ در طول این سال‌ها چند درصد پوشش گیاهی به طبیعت اضافه کرده‌ایم؟
سلاجقه گفت: نقش عملیات آبخیزداری در کنترل سیلاب‌ها و حفظ منابع آب و خاک و پوشش گیاهی کشور نقش مثبتی است و آبخیزداری تاکنون بیش از پنجاه درصد به طبیعت کشور کمک کرده است.
وی ادامه داد: مدیریت حوزه آبخیز را باید با همه ابعاد بررسی کنیم. نباید به نحوی صحبت کنیم که همان ظرفیت‌هایی که می‌توانیم برای طبیعت ایجاد و دولتمردان را برای اختصاص اعتبارات قانع کنیم از دست بدهیم.اصطلاحاتی مانند آبراهه‌داری که دست‌اندرکاران امور آبخیزداری کشور در جامعه ترویج می‌دهند جفا و ظلمی به علم آبخیزداری و پیکره کارشناسان و دست‌اندرکاران آبخیزداری کشور است.
سلاجقه با اشاره به نامه ارسالی به رییس جمهور برای ادغام سازمان محیط زیست و سازمان جنگل‌ها گفت: در تمام نشست هایی که تاکنون برگزار شده دیدگاه نخبگان کشور این بود که مجموعه منابع طبیعی و محیط زیست مجموعه واحدی است و در همه نشست‌ها عنوان کردیم که رشته محیط زیست در دوره کارشناسی صرفا در دانشکده‌های منابع طبیعی تدریس می‌شود.لذا یک دانشکده تحصیلات تکمیلی تحت عنوان دانشکده محیط زیست در دانشگاه تهران در مقطع ارشد و دکتری راه‌اندازی شد که بحث های متعدد محیط زیست در آن مطرح شده است.
معاون رئیس جمهور گفت: گروه محیط زیست در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه شیراز هم بخش آلایندگی، هم بخش تنوع زیستی و ارزیابی دارد و همه بخش‌هایی که بحث محیط زیست است در این دانشکده در سطح ارشد و دکتری وجود دارد.
سلاجقه اضافه کرد: منظور بنده از ادغام صد درصدی این است که پیکره محیط زیست و منابع طبیعی کوبیده و در هم ادغام می‌شود و خمیر آن شکل گیرد و تیم استراتژی نویس‌های کشور برای این خمیر ساختار جدیدی تعریف کنند.
وی اظهار داشت: در جوامع نخبگانی سه اولویت مشخص شده که هر کدام از این اولویت‌ها برای کشور اتفاق بیفتد نسبت به وضعیت موجود بهتر و مناسب‌تر است. اولین اولویت این است که مجموعه منابع طبیعی باید از زیرمجموعه یک بخش تصدی‌گری و خصوصی به نام کشاورزی بیرون بیاید چراکه این موضوع برای کشور ما صورت خوبی ندارد.
وی افزود: ما تجربه خوبی در بحث وظایف منابع طبیعی در کشور در چهارساله خودش داشته ایم اگر این اتفاق بیفتد که وظایف منابع طبیعی تعریف شود و سازمان محیط زیست کشور هم در جایگاه معاون رییس جمهور باشد، کمک شایانی به خروجی‌های این دو دستگاه می‌کند. لذا تشریح وظایف منابع طبیعی باید مورد توجه قرار بگیرد.
سلاجقه گفت: نامه بنده به ریاست جمهوری برای ادغام سازمان ها که به صورت دست نویس نوشته شده بود توسط مخالفان در فضای مجازی قرار گرفت. با این وجود در کشور گفتمانی بین نخبگان و غیر نخبگان شکل گرفته که امیدوارم شاهد نتایج بسیار خوبی از این اتفاق باشیم.
وی با بیان اینکه دولت سیزدهم درصدد است برنامه تحولی خود را ارائه بدهد، گفت: اندیشمندان، کارشناسان، استادان و مهندسان باید خیرخواهانه برای کشور حرف بزنند.
سلاجقه ابراز کرد: امیدوارم مجموعه آبخیزداری کشور با توجه به آنچه در کشور و در فضای مجازی و گفتمانی وجود دارد کار خود را همگام با طبیعت انجام دهد و با اولویت بندی مناطق مختلف حوزه آبخیز به پیشبرد اهداف مان در این عرصه بپردازد.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: سازمان محیط زیست کشور در خدمت اندیشمندان است و سعی می‌کنیم گفتمان خود را با مجموعه‌ها و انجمن‌های علمی بیشتر کنیم و از ظرفیت نخبگانی کشور در دانشگاه‌ها، انجمن‌ها و سمن‌ها بهره ببریم.
سلاجقه افزود: حتی این آمادگی را داریم که سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در مناطق حفاظت شده به عملیات آبخیزداری با نگاه مدیریت جامع حوزه آبخیز بپردازد.
آبخیزداری نیازمند مدیرت جامع و هماهنگ
علی طالبی رییس انجمن آبخیزداری ایران هم گفت: انجمن آبخیزداری ایران از سال ۱۳۷۷ تشکیل شد و این انجمن از ۵۰۰ عضو بهره می‌برد که اکثرا محققین از بخش اجرا، تحقیقات و بخش دانشگاهی هستند.
وی گفت: وضعیت مدیریت آب و خاک و مدیریت منابع طبیعی فعلی زیبنده نظام مقدس جمهوری اسلامی نیست. البته ما دنبال مقصر نیستیم و همه ما مقصر هستیم که چرا در آسیا شاهد بیشترین میزان فرسایش هستیم؟ آیا شرایط اقلیمی و جغرافیایی ما از سایر کشورها مانند ترکیه حادتر است؟
وی ادامه داد: باید همگرایی برای حل این مشکلات ایجاد شود. صد در صد علت سیلی که سال ۹۸ اتفاق افتاد و سیل قم در سال ۹۵ خطای انسانی بود و نمی‌توان این حادثه را به شرایط اقلیمی ارتباط دهیم.
طالبی با اشاره به سیل سال ۹۸ شیراز افزود: رودخانه شیراز خانه رود است و زمانی که به حریم رودخانه تجاوز می کنیم با بارندگی ۲۰میلمتری ۲۱ نفر تلفات می‌دهیم.
وی با بیان اینکه خسارت‌های سیل استان گلستان برابر ۷۰ درصد بودجه عمرانی این گلستان بود، گفت: این درحالیست که بودجه‌ای که صرف این خسارت‌ها می شود را می‌توان صرف آسیب شناسی کرد.
او با بیان اینکه سنگ بنای رشته‌های دانشگاهی در زمینه آب و خاک درست گذاشته نشده است، گفت: عناوین، روش‌ها، اقدامات، مدل‌سازی‌ها و مدیریت‌ها همه یکسان است. لذا همگرایی و هماهنگی بین سازمان‌ها که باید از همین همایش‌ها آغاز شود از اهمیت بسیاری برخوردار است.
طالبی بیان کرد: آبخیزداری از نظر مستندات جهانی نیازمند مدیرت جامع و هماهنگ بر منابع حوزه آبخیز است.
عدالت بر طبیعت حاکم است
محمدهادی صادقی سرپرست معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه شیراز نیز اظهار کرد: نزولات آسمانی به قدر و اندازه است و خداوند این نزولات را آبخیزداری می‌کند. به اندازه بودن نزولات آسمانی به این معناست که طبیعت نظام دارد و عدالت بر طبیعت حاکم است.
وی ادامه داد: توازن در طبیعت ناشی از تسبیح طبیعت است. طبیعت شناور در مسیری است که خداوند مقدر کرده است و کمترین اختلال در توازن می‌تواند آثار جدی در به هم ریختگی نظام طبیعت داشته باشد.
صادقی با بیان اینکه بی‌نظمی در طبیعت به معنای بی‌عدالتی است، گفت: پیامبران رسالت خود را دعوت انسان به هماهنگی با طبیعت در این شناوری دانسته‌اند. زیرا انسان تنها موجودی است که می‌تواند خود را از مدار نظام طبیعت خارج و در این طبیعت فساد کند.
وی اضافه کرد: دستکاری‌های مردم در طبیعت است که منجر به فساد در دریا و خشکی شده است. به دلیل توازنی که در رفتار انسانی به دنبال انقلاب معنوی حاصل می شود بازتابش توازنی است که در طبیعت شکل پیدا می‌کند.
این مقام مسئول بیان کرد: نوع نگاهی که ما در دستگاه فکر دینی داریم موجب نوعی ارتباط عاطفی و عاشقانه بین انسان و طبیعت است. در کنار آن تهدید آزادی انسان در تعامل با طبیعت است.
صادقی بیان داشت: احترام به طبیعت نه به دلیل تاثیر آن در زندگی انسان است بلکه به دلیل حق طبیعت در محترم بودن و حق بر وجود داشتن است.
ضرورت داشتن چشم انداز در حوزه آبخیزداری
محمدعلی اکرمی رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز نیز گفت: با نگاهی به وضعیت کنونی ایران می‌توان دریافت بوم سازگان های ایران شکننده هستند و کشور ما یک کشور خشک و نیمه خشک است.
وی با بیان اینکه با یک سوم بارش متوسط جهانی که تبخیر در کشور ما سه برابر بیشتر از میانگین جهانی است، گفت: در کشور ایران سالانه شاهد فرسایش حدود ۱۶ تن خاک در هر هکتار هستیم.
او ادامه داد: کشور ایران کشوری سیل خیز است که همین مسیله باعث شده آسیب‌های زیادی بر زیرساخت‌ها وارد شود. همچنین در کشور با تخلیه آب‌های زیرزمینی، آبخوان‌ها و فرونشست زمین مواجه هستیم.
اکرمی بیان کرد: البته بسیاری از این معضلات با آبخیزداری جبران می‌شود که به صورت علمی و با مطالعات پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری قابل اثبات است.
وی با بیان اینکه سابقه آبخیزداری در کشور به بیش از پنجاه سال پیش برمی‌گردد، گفت: بهترین تعریفی که می‌توان از آبخیزداری ارائه داد نشان دادن اثربخشی آن است.
این مقام مسئول عنوان کرد: علت کندی عملیات آبخیزداری در کشور ما و بخصوص استان های سیل خیز ناشی از عدم وجود چشم‌انداز و حرکت مبتنی بر هدف است.
وی گفت: بیشتر عملیات آبخیزداری در حوزه‌های منتهی به سدها انجام می‌شد و کارکردهای دیگر مانند تغذیه سفره‌ها و پیشگیری از سیلاب ها هدف نبود. لذا یک عقب ماندگی طولانی ناشی از این مسئله به وجود آمد.
او افزود: از چند دهه قبل توجه به موضوع آبخیزداری و آبخوان داری جلب شد. داشتن چشم انداز راه نجات ما است. چشم انداز بهترین دورنمای نتیجه محور ما است که به ما جهت می‌دهد و برای ما مسیری معین به منظور رشد و دستیابی به اهداف مورد نظرمان فراهم می‌کند.
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز گفت: تجارب جهانی نشان داده که بدون طراحی یک چشم انداز هیچ ملتی، سازمان یا فردی نمی تواند حرکت و پیشرفت کند. با توجه به اینکه نقشه‌ها و طراحی های قدیم دیگر کار نمی کند و ما در آستانه قرن جدید شمسی نیازمند طراحی‌های نوین هستیم.
شانزدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران (آبخیزداری و توسعه پایدار)، به‌همت بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط‌زیست دانشکده کشاورزی و انجمن آبخیزداری ایران به میزبانی دانشگاه شیراز برگزار شد.
فراخوان این دوره از همایش در آبان ماه سال جاری اعلام شد و پژوهشگران فرصت داشتند، چکیده مقالات خود را در پیوند با محورهای اعلام‌شده، تا پایان آبان‌ماه به دبیرخانه همایش ارسال نمایند. پس از داوری اولیه و اعلام فراخوان دوم در آذرماه، تاریخ ارسال اصل مقالات از اول دی‌ماه تا شانزدهم بهمن‌ماه، سه بار تمدید شد و درنهایت، نتایج داوری مقالات تا ۲۲ بهمن‌ماه اعلام شد.