به گزارش ایرنا، یکی از راهبردهای مهم دولت مردمی سیزدهم توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با همسایگان است و از این لحاظ گسترش روابط با ترکمنستان که یکی از کشورهای همسایه خراسان رضوی و برخی استانهای شمالی کشور است از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و در این راستا سفر آذرماه رییس جمهوری به ترکمنستان را می‌توان نقطه عطفی در روابط بین ۲ کشور دانست که گره گشایی از مشکلات چندین ساله بین یکدیگر به ویژه باز شدن شرایط جدید برای توسعه روابط تجاری از طریق خراسان رضوی از آن جمله بود.
آیت الله ابراهیم رئیسی رییس جمهور که به دعوت رسمی همتای ترکمنستانی خود و به منظور شرکت در پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) به عشق آباد سفر کرده بود در این اجلاس مواضع و پیشنهادات کشورمان در زمینه تقویت مناسبات منطقه ای و بین المللی به ویژه رفع موانع و افزایش سطح همکاری ها و تبادلات اقتصادی کشورهای عضو سازمان اکو را تشریح و تبیین کرد.
در این دیدار، موضوع محوری توسعه روابط اقتصادی و رفع مشکل ترانزیت و گاز بین ایران و ترکمنستان بود که گره های زیادی از این بخش گشوده شد و آثار آن را در ماه های پس از این سفر در خراسان رضوی شاهد هستیم که از جمله آن کاهش محدودیتهای ترکمنستان در پذیرش کامیونهای صادراتی و همچنین توسعه ترانزیت بوده است.
به نظر می رسد شواهد نیز نشانگر آن است که سیاست همسایگی دولت در ارتباط با کشورهای هدف توسعه روابط اقتصادی، جواب داده است و باید همچنان بر تداوم توسعه روابط با این کشورها پافشاری و زمینه فعالیت تجار و فعالان اقتصادی را با این کشورها تسهیل کرد.
ترکمنستان دارای منابع بزرگ گاز است که آن را به کشورهای مختلف از جمله ایران صادر می کند و مهمترین کشورهای صادرکننده به ترکمنستان ترکیه، ایران، چین، روسیه، امارات متحده عربی، آلمان، فرانسه، قزاقستان، هلند و اوکراین هستند.
ایران و ترکمنستان از ابتدای دهه ۱۹۹۰ و استقلال جمهوریهای شوروی سابق در آسیای مرکزی، روابط گرم و حسنه ای را با کشورمان آغاز کردند، افتتاح خط ریلی سرخس به عنوان یک مسیر راهبردی برای دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به آبهای جنوب ایران، مهمترین طرحی بود که در همان دهه پیرامون آن توافق صورت گرفت و به سرعت افتتاح شد.
دومین خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به ایران هم در سال ۱۳۸۸ افتتاح شد و علاوه بر توافقنامه های ترانزیتی دیگر، خط ریلی ایران- ترکمنستان- قزاقستان نیز با توافق سه کشور در سال ۱۳۹۲ به بهره برداری رسید.
سالهای ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ دوره اوج روابط تجاری و سیاسی ایران و ترکمنستان محسوب می شود، در این دوره تجارت ۲ کشور از مرز یک میلیارد دلار نیز فراتر رفت و مناسبات سیاسی نیز در چارچوب های گوناگون توسعه یافت.
با این مقدمه و رهاوردهای سفر امسال رییس جمهوری به ترکمنستان به نظر می رسد فصل جدیدی از ارتباطات بین ۲ کشور آغاز شده است.
صادرات بیش از یک میلیون تنی خراسان رضوی به ترکمنستان
در همین ارتباط مدیر کل راه آهن خراسان با اشاره به روابط خوبی تجاری با کشورمان با ترکمنستان، گفت: رکورد صادرات از مرز ریلی سرخس به کشور ترکمنستان طی ۱۱ ماهه امسال شکسته شده است.
مصطفی نصیری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: صادرات کالا به کشورهای آسیای مرکزی از طریق مرز ریلی سرخس در خراسان رضوی طی ۱۱ ماه امسال به یک میلیون و هفت هزار تن رسید که رکورد جدیدی در زمینه صادرات ریلی طی ۲۵ سال گذشته است و این مقدار کالای صادراتی با ۱۶ هزار و ۷۲ دستگاه واگن و از طریق مرز ریلی سرخس به کشورهای آسیای مرکزی صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۹ درصد افزایش داشته است.
به گفته مدیرکل راه‌آهن خراسان، یک میلیون و ۳۸۸ هزار تن انواع محموله و بار ترانزیتی با ۲۳ هزار و ۴۰۰ دستگاه واگن طی ۱۰ ماهه امسال از طریق مرز ریلی سرخس از کشورهای آسیای مرکزی به ایران و یا از ایران به این کشورها حمل شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴.۱ برابر رشد داشته است.
نصیری از دلایل عمده استقبال مشتریان از حمل ریلی کالاهای ترانزیتی و رشد چند برابری ترانزیت ریلی مرز سرخس را ایجاد امکان سیر کالا با واگن‌های ایرانی از خطوط ریلی کشور ترکمنستان، نرخ حمل مناسب، ایجاد قطارهای مستقیم برنامه‌ای و کاهش زمان سیر کالاهای ترانزیت ذکر کرد.
برنامه ریزی برای تداوم مراودات تجاری ایران و ترکمنستان
رییس دبیرخانه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی استان خراسان رضوی هم به اهمیت روابط این استان با کشورهای هم مرز با استان، گفت: موضوع تدوام مراودات بین ۲ کشور ایران و ترکمنستان، پیرامون تفاهمنامه های منعقده بین استانهای خراسان رضوی، خراسان شمالی با استانهای آخال و مرو ترکمنستان با عنایت به سفر قریب الوقوع مسوولان ارشد ترکمنستان به ایران و اهمیت این سفر در نشست دبیرخانه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی استان در سال جاری مطرح شده است.
علی اکبر لبافی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: موضوع تداوم مراودات بین ۲ کشور با پیشنهاد دبیرخانه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی خراسان شمالی در دستور کار دبیرخانه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی قرار گرفت که به صورت مشترک و برخط با دبیرخانه های شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی اتاق های بازرگانی خراسان شمالی، خراسان جنوبی، گلستان و سیستان و بلوچستان برگزار شد.
وی اضافه کرد: با توجه به سفر قریب الوقوع مسوولان ارشد ترکمنستان به ایران و اهمیت این سفر پیشنهادهایی پیرامون تفاهمنامه منعقده بین استانهای خراسان رضوی و خراسان شمالی با استانهای مرو و آخال ترکمنستان مطرح بود و جمع بندی پیشنهادهای پنج استان پیرامون ارتقای تعاملات آینده با ترکمنستان به منظور ارایه به دستگاه های متولی از منظر بخش خصوصی ضرورت داشت.
رییس دبیرخانه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی استان خراسان رضوی گفت: ترکمنستان در زمره کشورهایی است که به واسطه همسایگی و هم مرزی، مراودات تجاری دیرینه با ایران دارد، اگرچه جمعیت این کشور حدود ۶ میلیون نفر است اما به لحاظ سایر شاخص هایی که در این کشور وجود دارد، ضروری است که ارتباطات به صورت دوجانبه گسترش یابد.
لبافی افزود: جمع بندی نظرات کارشناسی نشست مشترک دبیرخانه های شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی پنج استان خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و گلستان این است که تبادل مستمر اطلاعات و آمار تجاری بین ۲ کشور ایران و ترکمنستان و استانهای مورد نظر ضروری است.
وی ادامه داد: در این جمع بندی مواردی از جمله تهیه و به روزرسانی فهرست نمایشگاه ها و رویدادهای بین المللی توسط ۲ کشور، برگزاری سالانه ۲ نشست برای تبادلات بیشتر، اطلاع رسانی مناقصات و ارایه پیشنهادها برای تهاتر کالا بین استانهای ۲ کشور، برقراری پروازهای مستقیم، رفع مشکل ویزا و تردد بین تجار اتاق های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، ایجاد دفتر اتاق مشترک ایران و ترکمنستان در استانهای مرو و آخال، امکان انجام گشت فراسرزمینی در ترکمنستان برای کشت حداقل سه محصول که در تمام سال وجود دارد، گردشگری سلامت و جذب گردشگران ترکمنستان و حذف ویزا به طور یک طرفه برای ترکمنستان مورد تاکید قرار گرفت.
رییس دبیرخانه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی گفت: همچنین بازارچه های مرزی نیز می توانند روابط دوستانه و گرم استانهای ایران و ترکمنستان را افزایش دهند گر چه هم اکنون فقط بازارچه باجگیران در مرز ترکمنستان فعال است که ترکمنستانی ها از یک طرفه بودن این بازارچه برای صادرات ایران گلایه دارند و اگر این بازارچه ها در لطف آباد و درگز ایجاد شود می تواند بسیار موثر باشد.
لبافی افزود: راه اندازی بازارچه های مرزی بین ۲ کشور حتی به صورت یک طرفه نیز ضرورت دارد، از سوی دیگر ایجاد مرز تجاری ضروری است و باید این موضوع در تفاهم ۲ کشور در نظر گرفته شود و استفاده از ظرفیت متقابل استانها در مرز از دیگر پیشنهادهایی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر تقاضا برای در نظر گرفتن ظرفیتهای اقتصادی خراسان جنوبی در تفاهمنامه با ترکمنستان، درخواست تامین واگن امدادی از سوی ترکمنستان، شبانه روزی شدن خدمات گمرکی، لزوم تسهیل صدور روادید بین ایران و ترکمنستان و نشستهای گمرکی ماهانه از دیگر مواردی بوده که در جمع بندی نشستهای دبیرخانه های شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی پنج استان مزبور مورد تاکید قرار گرفته است.
با این حال سختگیریهایی از سوی کشور ترکمنستان به چشم می خورد و محدودیتهایی در حمل و نقل ناوگان جاده ای در مرز آن کشور وجود دارد، محموله های تجاری ایران در مرز به کشنده های ترکمنستانی تحویل می شود که روشی معقول در تجارت بین المللی به شمار نمی رود از این رو باید تصمیمی قطعی برای بازگشایی مرز ترکمنستان به روی ناوگان جاده ای اتخاذ شود و در مورد اخذ عوارض از ناوگان ایرانی نیز تجدیدنظر صورت گیرد.
سال ۱۴۰۱، نویدبخش توسعه روابط با ترکمنستان
رییس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان در مشهد نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: سال ۱۴۰۱، شرایط رو به توسعه ای در روابط بین ۲ کشور به وجود خواهد آمد.
مجید محمدنژاد توافقات سفر اخیر رییس جمهوری به ترکمنستان را خیلی خوب توصیف کرد و گفت: یکی از مشکلاتی که در حوزه تجارت با ترکمنستان وجود داشت، بدهی شرکت ملی گاز ایران به دولت ترکمنستان بود که اولین پرداخت آن قرار است به زودی توسط وزارت نفت انجام گیرد.
وی ادامه داد: آغاز روند پرداخت بدهی ایران به دولت ترکمنستان و همچنین وصول مطالبات تجار ایرانی از آن کشور، نویدبخش توسعه روابط اقتصادی این ۲ کشور طی سال آینده و توسعه صادرات به آن کشور از طریق خراسان رضوی خواهد بود.
آنچه در سیاست روابط بین المللی به ویژه در حوزه تجارت مهم است، در نظر گرفتن مسیرهای جایگزین است که باید این موضوع به کشور مقابل گوشزد شود که در صورت تداوم محدودیتها، مسیرهای دیگری نیز برای تحقق اهداف صادراتی و ترانزیتی وجود دارد.
کتای ( KTAI) عنوان مسیر حمل و نقل باری و ترانزیت کالا از مبدا ایران به سمت آسیای میانه با عبور از کشورهای افغانستان و تاجیکستان تا قرقیزستان در منطقه جنوب غربی و مرکز قاره آسیاست که توافق بر تقویت و استفاده از آن مورد تاکید کمیته مشترک حمل و نقل ایران و افغانستان نیز قرار گرفته است.
این کریدور حمل و نقل زمینی به عنوان مسیر کوتاه و جایگزین ترکمنستان برای ارسال کالا از بنادر جنوبی ایران به کشورهای آسیای میانه از اوایل مرداد ماه گذشته راه‌اندازی شده و مورد استفاده قرار گرفته است.
ظرفیت خوب ریلی خراسان رضوی در مراودات اقتصادی با همسایگان
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی، کریدور "کتای" را به عنوان راهبرد استان به عنوان مسیر جایگزین برای صادرات کالا به کشورهای آسیای میانه ذکر کرد و گفت: به طور قطع بیشترین میزان صادرات ریلی کشور از مرز سرخس انجام می گیرد اما وابسته شدن به این مسیر، می تواند در برخی شرایط مانند دوران کرونا، صادرات خراسان رضوی را تحت الشعاع تصمیمات کشور مقابل قرار دهد.
امیررضا رجبی افزود: تعیین مسیر جایگزین صادراتی به کشورهای هدف این پیام را می دهد که ایران به ویژه خراسان رضوی برای صادرات کالای خود به یک کشور خاص وابستگی ندارد و این موضوع همکاریهای اقتصادی ما را توسعه می دهد.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: در این سازمان پیگیر توسعه و تقویت مسیر "کتای" به عنوان مسیری جایگزین در صادرات کالا به کشورهای آسیای میانه هستیم و انتظار این است که فعالان بخش خصوصی در اقدامات پژوهشی خود، این موضوع را به عنوان یک مطالبه بیان کنند.
برنامه ریزی برای توسعه روابط تجاری خراسان رضوی با همسایگان
استاندار خراسان رضوی نیز در این ارتباط با اظهار امیدواری نسبت به توسعه روابط تجاری با کشورهای همسایه در سال آینده، به فعالان بخش خصوصی توصیه کرد که آمادگی جدی برای تجارت با کشورهای همجوار داشته باشند تا شاهد تبدیل این استان از منطقه سرمایه‌گریز به سرمایه‌پذیر باشیم.
یعقوبعلی نظری گفت:زمانی که فضای اقتصادی خراسان رضوی مثبت و جاذبه‌های لازم در آن ایجاد شود خود به خود بانکها و سرمایه گذاران جذب این استان خواهند شد.
وی با تاکید بر تمرکز بر توسعه روابط اقتصادی خراسان رضوی با کشور ترکمنستان افزود: این استان سه مشکل در روابط اقتصادی با ترکمنستان دارد که نخست ناهماهنگی بین استانها در روابط با آن کشور است، دوم عدم سهولت و آسان سازی مراودات تجاری با آن کشور و سوم مشکلات مربوط به حمل و نقل است.
وی ادامه داد: رفع این چالشها نیازمند یک پیگیری جدی از سوی مدیران و فعالان بخش خصوصی خراسان رضوی است تا مشکلات مربوط به حمل و نقل تجار و مسافران برطرف شود و تسهیل تجارت بین ۲ کشور سرعت گیرد.
بنا به توصیه استاندار خراسان رضوی بهتر است با ایجاد هماهنگی بین استانهای مرزی از جمله خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان مواجهه منسجمی با طرف ترکمنستانی صورت گیرد و سهولت و آسان‌سازی مراودات اقتصادی و تجاری با ترکمنستان اهمیت زیادی دارد زیرا این کشور واسطه ایران برای تعاملات تجاری با کشورهای ازبکستان، قزاقستان و سایر کشورهای آسیای میانه است.
به گزارش ایرنا، ترکمنستان یکی از دو کشور هم مرز با خراسان رضوی و دومین کشور هدف صادراتی آن است.
خراسان رضوی از طریق سه مرز لطف آباد، باجگیران و سرخس با این کشور مراودات اقتصادی دارد. کمیسیون مشترک ایران و ترکمنستان یک سال در ایران و یک سال در کشور مقابل برگزار می شود و در این نشست پیشنهادات دو طرف برای توسعه روابط اقتصادی مطرح و در نهایت به تصمیمات دو طرف در قالب امضا تفاهم نامه ای جامه عمل پوشانده می شود.