به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، از آنجایی که موضوع اشتغال دانش آموختگان از موضوعات تخصصی پژوهشی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی از آغاز تاکنون بوده است، طرح مطالعاتی تدوین الگوی پیمایش رصد اشتغال دانش آموختگان در بازار کار در دستور کار موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی وزارت علوم در سال ۱۳۹۴ قرار گرفت. این مطالعات هر پنج سال یک بار انجام می شود.
معصومه قارون معاون توسعه مدیریت و منابع مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی پیش از این در گفت و گو با ایرنا درباره این طرح اعلام کرد: آنچه از پیمایش ثبتی یعنی رصد اشتغال دانش آموختگان در پایگاه‌های آماری به دست می‌آید، نسبت دانش آموختگان دارای سابقه کسورات بیمه یعنی نسبت شاغلان است که با نرخ اشتغال تفاوت اساسی دارد.
وی افزود: در واقع بخش مهمی از فارغ التحصیلانی که سابقه بیمه نداشته و شاغل محسوب نمی‌شوند، ممکن است اصولاً جویای کار نبوده و تمایل به کار کردن نداشته باشند. همچنین قسمتی از شاغلان ممکن است در بخش غیر رسمی شاغل باشند که در این صورت در این سوابق بیمه قابل رصد نیست؛ بنابراین این تفاوت مهم را حتماً باید مدنظر داشت.
به گفته مجری طرح پیمایش رصد اشتغال دانش آموختگان، در این طرح همچنین مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی موظف به انجام مطالعات تطبیقی بر اساس آخرین دانش و تجربه موجود در سطح دنیا شد تا از آن برای دانشگاه‌های داخل کشور استفاده شود.
قارون در مورد زمان آغاز به کار این طرح یادآور شد: در پایان سال ۹۶ انجام این پژوهش به این مؤسسه ابلاغ شد زیرا طبق توصیه‌هایی که در مبانی نظری این کار و تجربه‌های بین المللی وجود دارد، پیمایش فارغ التحصیلان باید با فاصله پنج ساله انجام شود.
وی ادامه داد: در سال ۹۷ برای نخستین مرحله، دانش آموختگان سال تحصیلی۹۳ – ۹۲ پیمایش شد. در این خصوص دانش آموختگان آموزش عالی کشور اعم از دولتی و غیردولتی که اطلاعات آنها در پایگاه آمار آموزش عالی مؤسسه تولید می‌شود، شامل ۷۳۴ هزار دانش آموخته در تمام مقاطع، رشته‌ها و زیرنظام های آموزشی به همراه کد ملی برای معاونت رفاه وزارت کار ارسال و پاسخ آن دریافت شد.
یکی از اهداف اصلی برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، تنظیم رابطه متقابل تحصیل با اشتغال و متناسب سازی سطوح و رشته‌های تحصیلی با دانش و مهارت مورد نیاز مشاغل است که برای تحقق آن، ایجاد نظام مستمر ارزیابی و توسعه منابع انسانی کشور به عنوان یکی از ارکان اصلی و مهم توسعه پایدار و توسعه مبتنی بر دانش ضروری تشخیص داده شد.
بر اساس نتایج آماری این پیمایش که موسسه پژوهش و برنامه ریزی وزارت علوم در اختیار ایرنا قرار داده است، وضعیت اشتغال دانش آموختگان سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ حاکی از آن است که ۷۷۲ هزار و ۷۷۰ دانش آموخته بوده که ۳۷۹ هزار و ۱۲۳ نفر از دانش آموختگان شاغل و ۳۹۳ هزار و ۶۴۷ دانش آموخته غیرشاغل در کشور بودند.
در سال قبل تر این پیمایش هم تعداد دانش آموختگان ۷۹۷ هزار و ۹۵۰ نفر بودند که تعداد شاغلان ۳۶۵ هزار و ۴۷۴ نفر و آمار غیر شاغل ۴۳۲ هزار و ۲۰۳ نفر بود. براساس این آمار مقایسه ای در سال تحصیلی ۹۵- ۱۳۹۴ تعداد دانش آموختگان بیشتر از دانش آموختگان سال ۹۷-۱۳۹۶ است.
در سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ هم نسبت شاغلان به دانش آموختگان ۴۹.۰۶ درصد و نسبت غیرشاغلان به دانش آموختگان ۵۰.۹۴ درصد بود. این در حالی است که در سال قبل تر آن یعنی ۹۵-۱۳۹۴، نسبت شاغلان به دانش آموختگان ۴۵.۸۴ درصد و نسبت غیرشاغلان به دانش آموختگان ۵۴.۱۶ درصد بود.
آمار دانش آموختگان غیرشاغل دانشگاه های داخل کشور
طبق آمار سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ از کل دانش آموختگان غیرشاغل، ۶۸ هزار و ۷۳۹ نفر در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی داخل کشور و ۷۵۰ نفر در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی خارج از کشور مشغول به تحصیل بودند که از این تعداد به ۵۰۴ نفر ارز تعلق گرفته است. همچنین منظور از شاغلان، افراد دارای سابقه بیمه تأمین اجتماعی یا کارمندی است و در همه آمارهای ملاحظه شده، به این صورت تعریف شده اند.
نسبت اشتغال دانش آموختگان به تفکیک جنسیت
نسبت اشتغال دانش آموختگان سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ به تفکیک جنسیت حاکی از آن است که تعداد ۳۲۰ هزار و هفت نفر زنِ دانش آموخته و ۱۲۷ هزار و ۳۵ نفر شاغل بودند. همچنین ۴۵۲ هزار و ۷۶۳ هزار نفر از آنها مرد دانش آموخته و ۲۵۲ هزار و ۸۸ نفر شاغل بودند.
آمار دیگر موسسه پژوهش و برنامه ریزی وزارت علوم، نسبت اشتغال دانش آموختگان سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ به تفکیک دانشگاه های بخش دولتی و غیردولتی، شهریه پرداز و غیرشهریه پرداز به این شرح است: در بخش دانشگاه های دولتی، ۴۲۷ هزار و ۹۶۶ نفر دانش آموخته، ۲۰۸ هزار و ۵۸۵ نفر شاغل و نسبت شاغلان به دانش آموختگان نیز ۴۸.۷۴ درصد است.
در بخش دانشگاه های غیردولتی، ۳۴۴ هزار و ۸۰۴ نفر دانش آموخته، ۱۷۰ هزار و ۵۳۸ نفر شاغل و نسبت شاغلان به دانش آموختگان ۴۹.۴۶ درصد است. همچنین در دانشگاه های شهریه پرداز شامل آزاد، پیام نور، غیرانتفاعی، علمی کاربردی و غیر روزانه ۴۰۷ هزار و ۷۶۰ نفر شاغل، ۱۹۷ هزار و ۶۸۹ نفر شاغل و ۴۸.۴۸ نسبت شاغلان به دانش آموختگان دانشگاه های غیردولتی است.
اشتغال دانش آموختگان غیردولتی بیش از دولتی ها
بخش دیگری از گزارش موسسه پژوهش و برنامه ریزی وزارت علوم حاکی از آن است که نسبت اشتغال در دانشگاه های بخش غیردولتی نسبت به بخش دولتی در دانش آموختگان سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ بیشتر بوده است که دلیل آن، بالا بودن نسبت اشتغال دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی (برخلاف نتایج رصد دانش آموختگان سال ۹۳-۱۳۹۲) است.
بر این اساس، ۴۲۷ هزار و ۹۶۶ نفر دانش آموخته و ۲۰۸ هزار و ۵۸۵ نفر شاغل در دانشگاه های دولتی به ثبت رسیده است؛ همچنین در بخش غیردولتی نیز ۳۴۴ هزار و ۸۰۴ نفر دانش آموخته و تعداد شاغلان ۱۷۰ هزار و ۵۳۸ نفر اعلام شد.
درصدهای مقایسه هم نشان می دهد ۴۸.۷۴ درصد شاغلان در دانشگاه های دولتی و ۴۹.۴۶ درصد شاغلان در دانشگاه های غیردولتی دانش آموخته شدند.
البته آمار سال تحصیلی ۹۵-۱۳۹۴ هم بر این امر صحه می گذارد که دانش آموختگان شاغل دانشگاه های غیردولتی بیشتر از دانشگاه های دولتی هستند.
به همین ترتیب، دانش آموختگان غیرشهریه پرداز نسبت به شهریه پرداز میزان اشتغال بالاتری دارند. دلیل این امر، پایین بودن نسبت اشتغال دوره های شبانه، پیام نور و غیردولتی است. از بین مقاطع تحصیلی، بیشترین نسبت اشتغال به دوره تحصیلی دکتری تخصصی با ۷۴.۲۴ درصد و کمترین نسبت به دوره کاردانی ۳۷.۷۱ درصد تعلق دارد. این در حالی است که آمار سال ۹۴-۱۳۹۵ نشان می‌دهد بیشترین اشتغال به دوره تحصیلی دکتری تخصصی با ۷۱.۹۵ درصد و کمترین نسبت به دوره تحصیلی دکتری حرفه ای ۳۵.۲۰ درصد تعلق دارد که به احتمال زیاد به رشته های دامپزشکی اختصاص یافته است.
همچنین گروه علوم پزشکی بیشترین نسبت شاغلان معادل ۶۷.۱۴ درصد و گروه هنر کمترین نسبت شاغلان ۳۱.۲۲ درصد داشته اند. این در حالی است که نسبت شاغلان گروه های علوم انسانی ۵۱.۴۳ درصد و فنی و مهندسی ۴۸.۷۵ درصد به میانگین نسبت شاغلان ۴۹.۰۶ درصد نزدیک تر است.