به گزارش ایرنا مردم خراسان جنوبی در هفدهمین سال تاسیس این استان شاهد رویدادهای مهمی در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، علمی، اجتماعی و اقتصادی بودند.
سال ۱۴۰۰ در ادامه شیوع ویروس کرونا، مردم با مشکلات و محدودیت‌هایی مواجه شدند و فوت تعدادی از بیماران کرونایی، خاطره‌ای تلخ را برای مردم خراسان جنوبی به جا گذاشت.
خراسان جنوبی با ۱۵۱ هزار کیلومتر مربع مساحت و ۳۳۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان به عنوان سومین استان پهناور ایران محسوب می‌شود و چهار بازارچه مرزی اهمیت این خطه کویری را دوچندان کرده است.
این استان با وجود برخی تنگناها، چالش‌ها و محرومیت‌های تاریخی، سرشار از ظرفیت‌های طبیعی و خدادادی از جمله کویر، ذخایر معدنی، گیاهان دارویی و محصولات استراتژیک همچون زعفران، زرشک و عناب است و با دارا بودن چهار اثر جهانی و حدود هزار اثر تاریخی ثبت ملی یکی از مقاصد گردشگری در ایران و جهان محسوب می‌شود.
خراسان جنوبی با داشتن واحدها و مراکز آموزش عالی دولتی، فنی، آزاد اسلامی، علوم پزشکی و پیام نور که تمرکز اغلب آنها در شهرستان بیرجند است و تحصیل بیش از ۵۰ هزار دانشجو در استان یکی از مهمترین قطب‌های علمی و دانشگاهی شرق کشور به شمار می‌رود.
رویدادهای سیاسی
حضور گسترده مردم خراسان جنوبی در انتخابات ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ با وجود شرایط کرونایی از مهمترین رخدادهای سیاسی سال پایانی قرن بود و قشرهای مختلف مردم با تأسی از منویات مقام معظم رهبری در چنین روزی با حضور باشکوه در پای صندوق‌های رأی، برگ زرین دیگری را در کتاب پرافتخار ایران اسلامی و این استان ثبت کردند.
استان خراسان جنوبی با ۷۴.۳۸ درصد بیشترین میزان مشارکت در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و ششمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا را از آن خود کرد در حالی که در کل کشور، میزان مشارکت در این انتخابات ۴۸.۸ درصد بود.
آمارها نشان می‌دهد در ۱۷ سال گذشته پس از تاسیس استان خراسان جنوبی، میانگین حضور مردم استان در انتخابات بالای ۷۲ درصد بوده و همیشه جزو استان‌های اول یا دوم در نرخ مشارکت انتخاباتی قرار گرفته است.
آیت الله سید ابراهیم رییسی که از سال ۱۳۸۵ نماینده مردم خراسان جنوبی در مجلس خبرگان رهبری است، در سخنرانی انتخاباتی خود که از شبکه استانی خاوران پخش شد، توجه خاص به خراسان جنوبی مبتنی بر ظرفیت‌های فراوان این استان را از برنامه‌های دولت مردمی عنوان کرد.
۲ روز پس از رای اعتماد مجلس شورای اسلامی به وزیران دولت سیزدهم، پنجم شهریور ماه نخستین سفر استانی رییس جمهور به خوزستان بدون اعلام قبلی، ۱۱ شهریور دومین سفر به استان سیستان و بلوچستان و صبح جمعه ۱۹ شهریور نیز سومین سفر از پیش اعلام نشده رییس جمهور به خراسان جنوبی انجام شد که برکات و دستاوردهای فراوانی برای مناطق کم‌برخوردار در پی داشته است.
هیچ گونه اطلاع‌رسانی رسمی و گسترده درباره سفر رییس جمهور به خراسان جنوبی انجام نشد و برخی مقامات استانی یک روز قبل (پنجشنبه ۱۸ شهریور) به‌طور غیررسمی اعلام کردند که آیت الله رییسی به این دیار سفر می‌کند و در نهایت صبح روز بعد وی وارد شهرستان طبس شد که به عسلویه معدنی مشهور است.
رییس جمهور بلافاصله در حرم امامزاده حسین بن موسی الکاظم (ع) و در جمع مردم حضور یافت و به نکات کلیدی از جمله لزوم فعال شدن ظرفیت‌های معدنی و گردشگری خراسان جنوبی، وجود محصولات چهارفصل و لزوم استفاده از این ظرفیت، آمادگی دولت برای استفاده از نظرات جوانان و دانشگاهیان، استفاده بیشتر از ظرفیت اقتصاد گردشگری و کویر، تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام، بهسازی راه‌ها و ارتقای وضعیت اقتصادی و معیشتی اشاره کرد.
وی سپس با همراهی وزیر کشور، وزیر صنعت، معدن و تجارت، معاون اجرایی و رییس دفتر رییس جمهور به‌صورت هوایی از معادن ذغال‌سنگ طبس بازدید کرد و برای شنیدن مشکلات و مطالبات معدنکاران در جمع کارگران معدن پروده طبس حاضر شد.
یکی از موارد مطرح شده از سوی کارگران در دیدار بی‌واسطه با رییس جمهور، وضعیت نامطلوب محل اسکان و خوابگاه‌های آنان در محل معادن بود و آیت الله رییسی برای رسیدگی به این وضعیت ۲۰ روز مهلت تعیین کرد.
در پی این سفر، معاون روابط کار وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ۲۳ شهریور ماه برای رسیدگی به وضعیت رفاهی و معیشتی کارگران معدن، به این شهرستان رفت تا روند تصمیمات و اقدامات در دست انجام را از نزدیک بررسی کند و همزمان مقادیری تجهیزات رفاهی از قبیل تشک نیز تحویل خوابگاه‌های معدنچیان این شرکت‌ها شد.
عملیات بهسازی محل اسکان کارگران معدن ذغال‌سنگ طبس در پی بازدید رییس جمهور و تعیین مهلت ۲٠ روزه برای رسیدگی به وضعیت زندگی و مسکن کارگران این معدن، اوایل مهر امسال پایان یافت و این وعده محقق شد.
اما سفر رییس جمهور به خراسان جنوبی و بازدید از معادن ذغال‌سنگ طبس و گفت و گوی مستقیم با کارگران این مجموعه، دارای پنج مصوبه شامل ۲ مصوبه مربوط به تامین اجتماعی، ۲ مصوبه مربوط به اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی و یک مصوبه در حوزه سازمان صنعت، معدن و تجارت بوده است.
یکی از این مصوبات طرح مابه‌التفاوت طبقه‌بندی مشاغل بود که پیمانکار باید از شرکت مادر تبعیت کند و این موضوع اجرایی و مغایرت‌ها بررسی شد و منجر به اصلاحیه برخی از احکام کارگران شده است.
بازدید رییس جمهور از معادن ذغال‌سنگ پروده طبس، ۲ مصوبه اصلاح دستمزدهای کارگران و چهار درصد حق بیمه مشاغل سخت زیان‌آور داشت که با پیگیری‌های انجام شده دستمزدهای واقعی کارگران در لیست‌های ارسالی به تامین اجتماعی محاسبه و لحاظ شد.
رییس دولت سیزدهم پس از سفر به طبس وارد بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی شد و بدو ورود درباره اهمیت مرز گفت: مرز تهدید نیست بلکه فرصت است و یکی از فرصت‌های مرز، بهره‌برداری اقتصادی و مبادلات مرزی ساکنان در جمهوری اسلامی ایران با کشور همسایه است.
توجه به مساله تامین آب، استفاده از نیروهای کارآمد، اقتصاد معدن، تکمیل زیرساخت‌های راه و ریلی، فعال شدن همه بازارچه‌های مرزی و اقتصاد گردشگری از مهمترین محورهایی بود که وی به عنوان اولویت‌های توسعه استان بر آنها تاکید کرد.
دیدار با نمایندگان اقشار مردم، ایثارگران، نخبگان و علما در محل فرهنگسرای شهر بیرجند، بازدید سرزده از محله کاظمیه شهر بیرجند و حضور در نشست شورای اداری از دیگر برنامه‌های سفر رییس جمهور در مرکز استان بود.
رهارود سفر یکروزه رییس جمهور به استان خراسان جنوبی ۱۳ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان اعتبار شامل ۶ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان منابع اعتباری دولتی و هفت هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان تسهیلات ریالی در قالب ۲۸۵ طرح است که تا پایان سال ۸۰۰ میلیارد تومان آن به‌صورت نقدی به استان تخصیص یافت.
استاندار خراسان جنوبی در روزهای پایانی سال در نشست پیگیری مصوبات سفر رییس جمهور به خراسان جنوبی اعلام کرد: پیگیری، اجرا و بهره‌برداری از طرح‌های مصوب سفر رییس جمهور از اولویت‌های مهم دولت و استان است که باید اعتبارات مصوبات فقط و فقط در بخش مصوبات سفر هزینه شود و هرگونه تخلف در این زمینه قابل پذیرش نیست.
جواد قناعت با اشاره به ۱۰۰ مصوبه سفر رییس جمهور به خراسان جنوبی در سال مالی جاری (تا تیر ۱۴۰۱) تاکید کرد: حتما این مصوبات با پیگیری مسوولان وارد فاز اجرایی شود که بعد از اجرای آنها مقدمات را برای سفر بعدی رییس جمهور در نیمه نخست سال آینده فراهم کنیم.
بازارچه مرزی یزدان در شهرستان زیرکوه نیز بعد از هفت سال تعطیلی در شهریور امسال بازگشایی شد که با تاکید و حمایت رییس جمهور فعالیت آن در قالب خرده‌فروشی رونق گرفت اما پیگیری برای استقرار گمرک افغانستان و انجام تجارت رسمی ادامه یافت.
سه روز بعد از سفر رییس جمهور به خراسان جنوبی اولین کامیون حمل بار وارد بازارچه مرزی یزدان شد و فعالیت‌های تجاری در قالب خرده‌فروشی در این منطقه مرزی رونق دوباره گرفت.
مسوولان گمرک در اسفند پارسال اعلام کردند با استقرار نیروهای گمرک افغانستان در بازارچه مرزی یزدان، صادرات و واردات کالا از این پایانه مرزی به‌طور رسمی آغاز شد.
با استقرار نیروهای گمرک افغانستان در مرز یزدان از ۱۸ اسفند ماه ۳۰ کامیون کشور افغانستان برای بارگیری اقلام و کالاهای صادراتی وارد این پایانه مرزی شد تا فعالیت دومین معبر مرزی خراسان جنوبی پس از مرز رسمی ماهیرود و گذشت هفت سال از سر گرفته شود.
خراسان جنوبی ۲ بازارچه مرزی دیگر در شهرستان‌های درمیان و نهبندان دارد که آمادگی فعالیت این بازارچه‌ها از طرف جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و مستلزم همکاری کشور همسایه است.
پایان دوران خدمت «حمید ملانوری» استاندار پیشین خراسان جنوبی و انتصاب استاندار جدید یکی دیگر از رویدادهای سیاسی استان را در سال ۱۴۰۰ رقم زد.
سوم آذر ماه با انتصاب «جواد قناعت» به عنوان نهمین استاندار خراسان جنوبی از سوی هیات دولت روند جدید مدیریتی در این استان آغاز شد.
استاندار در اولین اظهاراتش ارتقای شاخص‌های اقتصادی خراسان جنوبی را از برنامه‌های خود اعلام کرد و برای تحقق آن جذب و حفظ سرمایه‌گذاران و فعال شدن طرح‌های راکد و نیمه‌فعال را مورد تاکید قرار داد.
قناعت هشتم آذر در آیین تکریم و معارفه استاندار خراسان جنوبی که با حضور وزیر کشور و نماینده ولی فقیه در استان در سالن فرهنگسرای شهر بیرجند برگزار شد، گفت: کادرسازی یکی از برنامه‌های در دستور کار است تا نیروهای جوان، انقلابی، باسواد، باانگیزه و تازه‌نفس پست‌های کلیدی استان را برعهده بگیرند.
وی ادامه داد: ابرچالش امروز خراسان جنوبی خشکسالی و بی‌آبی است که انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان به استان را به‌جد پیگیری می‌کنیم اما همه استان در این زمینه باید دیده شود.
استاندار یک روز پس از معارفه خود در پیامی از همه شهروندان و دلسوزان به‌ویژه نخبگان، فعالان اجتماعی و سیاسی، جوانان توانمند گام دوم انقلاب و اصحاب رسانه درخواست کرد در رسیدن به استانی توسعه‌یافته و به دور از محرومیت، خادم خود را همراهی کنند.
اجتماع مردمی بزرگداشت ۹ دی روز بصیرت و میثاق امت با ولایت به عنوان رویداد سیاسی دیگر استان با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین سید "اسماعیل خطیب" وزیر اطلاعات در مسجد امام حسین (ع) بیرجند برگزار شد.
وزیر اطلاعات در دیدار با حجت‌الاسلام و المسلمین سید "علیرضا عبادی" نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی و امام جمعه بیرجند از عزم دولت سیزدهم برای بهبود معیشت مردم خبر داد و گفت: دولت تلاش می‌کند رانت‌هایی که به نام معیشت مردم ایجاد شده و عده‌ای را با بهره‌گیری از امکانات کشور و بیت‌المال ثروتمند کرده، حذف شود.
راهپیمایی ۲۲ بهمن نیز دومین سال متوالی به دلیل شرایط ناشی از کرونا در سراسر استان خراسان جنوبی به شکل خودرویی برگزار شد و در مرکز استان با سخنرانی استاندار به پایان رسید.
روند تغییرات مدیریتی از استانداری شروع شد و پس از انتصاب معاونان جدید استاندار، تاکنون از ۱۱ شهرستان خراسان جنوبی در ۱۰ شهرستان سرپرست فرمانداری با حکم استاندار منصوب و معرفی شده که اولین انتصاب مربوط به فرمانداری بیرجند بود.
رویدادهای اقتصادی
خراسان جنوبی که از زمان تاسیس آن در کنار استان‌های خراسان رضوی و خراسان شمالی حدود ۱۷ سال می‌گذرد با وجود ظرفیت‌های متنوع از جمله در بخش‌های کشاورزی، دامداری، معادن، گردشگری و مبادلات مرزی اما همچنان استانی کم‌برخوردار از نظر برخی امکانات و زیرساخت‌هاست.
تامین آب یکی از نیازهای اساسی این منطقه مرزی است به‌ویژه خشکسالی استان در ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده و طرح انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان به خراسان جنوبی نیز در دست اقدام است؛ طرحی که به گفته رییس جمهور باید زمان اجرای آن محدودتر شود تا زودتر به نتیجه برسد و مردم منتظر نمانند.
براساس آخرین گزارش شرکت تامین آب صنایع و معادن به عنوان مجری این طرح انتقال آب به خراسان جنوبی خط دوم لوله انتقال آب خلیج فارس به بیرجند و مشهد به طول هزار و ۵۵۰ کیلومتر و سرمایه‌گذاری ۴۷ هزارمیلیارد تومانی خواهد بود که بناست در افق پنج ساله یعنی تا ۱۴۰۴، معادل ۲۳۰ میلیون متر مکعب آب را با هدف تامین آب پایدار برای صنایع استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی اجرایی کند که از این مقدار ۶۰ میلیون متر مکعب سهم خراسان جنوبی است.
همچنین براساس آخرین مصوبات دولت و مجلس قرار است انتقال آب به استان سیستان و بلوچستان از دریای عمان انجام شود و استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی نیز از این انتقال آب بهره‌مند شوند، طرحی که به گفته استاندار با جدیت در دست پیگیری است.
پیشرفت در تامین مالی پروژه ریلی خراسان جنوبی با حضور مستمر استاندار در پایتخت و پیگیری ملی از دیگر تحولات حوزه اقتصادی و عمرانی این استان بوده است.
اتصال بیرجند به ریل سراسری از آرزوهای دیرینه مردم خراسان جنوبی بوده که بعد از ۲ دهه انتظار، کلنگ قطعه ۱۶ خط آهن بیرجند - یونسی به طول ۳۲ کیلومتر در محدوده جغرافیایی خراسان جنوبی اواسط سال ۱۳۹۸ به زمین خورد.
تسریع در اجرای این پروژه و تامین مالی آن از جمله مصوبات سومین سفر استانی رییس جمهور در خراسان جنوبی است و نشست‌های استاندار با رییس هیات عامل صندوق توسعه ملی، مدیران عامل بانک رفاه کارگران، بانک تجارت، بانک ملی و بانک ملت نتایج خوبی برای تشکیل کنسرسیوم بانکی به همراه داشته است.
در حوزه معدن نیز از مجموع ۶۵ نوع ماده معدنی معرفی شده در ایران، خراسان جنوبی با توجه به ساختار زمین‌شناسی از ذخایر غنی معدنی متنوع با ۵۰ نوع ماده معدنی برخوردار است و با دارا بودن ۶۹۸ معدن و ذخیره قطعی حدود هفت میلیارد تن و اشتغال بیش از ۱۳ هزار نفر در این بخش یکی از پنج استان معدنی کشور محسوب می‌شود.
امضای تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری «هلدینگ معدنی خاوران» در ۲ دوره کوتاه‌مدت و بلندمدت یکی از مهمترین این تفاهم‌نامه‌ها بود که ۲۲۹ معدن نیمه‌فعال استان باید به چرخه فعالیت کامل برگردد.
پس از طی فرایند برگزاری مزایده عمومی محدوده‌های معدنی و معادن راکد استان تا آبان سال قبل ۳۹ محدوده معدنی و ۱۳ معدن راکد به سرمایه‌گذاران جدید واگذار شد.
همچنین خراسان جنوبی در سالی که گذشت به عنوان اولین استان اجرای طرح «تحول در بخش زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی کشور» انتخاب و عملیات اجرایی این طرح اواخر مهر آغاز شد تا با تولید و تکمیل اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی معدن، نویدبخش افزایش سرمایه‌گذاری در بخش صنایع معدنی باشد.
سهم خراسان جنوبی از طرح‌های هفته دولت سالی که گذشت هزار و ۱۰۶ طرح عمرانی، اقتصادی و خدماتی با اعتبار بیش از هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بود که افتتاح بزرگراه، گازرسانی، برق‌رسانی، آبرسانی، ساخت مسکن و صنایع معدنی در صدر آنها قرار داشت و این استان را چند گام در حوزه زیرساختی جلو برد.
همچنین در این مدت عملیات اجرایی ۲۰۵ پروژه در خراسان جنوبی آغاز شد که تکمیل آنها منشا اثر بسیاری در توسعه همه‌جانبه و متوازن مناطق مختلف استان خواهد بود.
بنابر اعلام مسوولان صنعت و معدن پارسال ۲۳ واحد تولیدی تعطیل استان با سرمایه‌گذاری ۶۰ میلیارد تومان و اشتغال ۲۶۰ نفر به چرخه تولید بازگشت. این روند فعال‌سازی ادامه دارد و به گفته معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی در راستای اجرای دستور رییس جمهور و وزیر صنعت، معدن و تجارت، این سازمان پیگیری برای راه‌اندازی واحدهای تولیدی و استفاده از ظرفیت خالی واحدهای نیمه‌فعال را سرلوحه کار قرار داده است.
از طرفی ۲۹ دی ماه چهار تفاهم‌نامه همکاری بین استانداری خراسان جنوبی و ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) به منظور پیشرفت آبادانی و توسعه این استان به امضا رسید.
این چهار تفاهم‌نامه شامل پیشرفت آبادانی و توسعه برای سه شهرستان مرزی نهبندان، سربیشه و زیرکوه و نیز طرح آبا (آشتی با آموزش) بنیاد احسان است که به امضای استاندار خراسان جنوبی و مسوولان ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) رسید.
افتتاح و آغاز عملیات اجرایی طرح‌های عمرانی و محرومیت‌زدایی با حضور مسوولان کشوری از دیگر رویدادهای سال ۱۴۰۰ در خراسان جنوبی است و در این زمینه دهم اسفند عملیات اجرایی احداث ۲۰ هزار واحد مسکن محرومان در سراسر کشور با حضور روسای بنیاد مستضعفان و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در روستای مرزی نوغاب شهرستان درمیان آغاز شد.
براساس تفاهم‌نامه‌ای که بین بنیاد مسکن و بنیاد مستضعفان منعقد شد این واحدها برای اقشار کم‌درآمد در مناطق روستایی و شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر احداث می‌شود که سهمیه خراسان جنوبی در این سفر با پیگیری مسوولان استان به هزار واحد افزایش یافت.
رهاورد دهه فجر ۱۴۰۰ در خراسان جنوبی نیز افتتاح یا اجرای هزار و ۵۲۲ پروژه عمرانی، اقتصادی و خدماتی با اعتبار و سرمایه‌گذاری حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان بود که نشان از ارتقای زیرساخت‌های این استان کم‌برخوردار به عنوان یکی از دستاوردهای انقلاب و نظام دارد.
بهره‌برداری از پروژه گازرسانی به ۱۶۹ روستا و ۱۳۰ واحد تولیدی، افتتاح ۱۳ واحد گلخانه، واحدهای صنعتی، ۴۹ پروژه عمران شهری، ۲۸ پروژه اینترنت روستایی، ساخت راه و مسکن، آب و برق‌رسانی از جمله پروژه‌هایی بود که در دهه فجر افتتاح شد و مردم در مناطق مختلف استان از آنها بهره‌مند شدند.
افتتاح هشت هزار و ۹۴۹ پروژه مخابراتی و ارتباطی با سرمایه‌گذاری ۷۴ میلیارد تومان در هفتمین روز دهه فجر همزمان با پروژه‌های سراسر کشور در خراسان جنوبی از جمله این پروژه‌ها بود.
سالی که گذشت ۲ واحد فرآوری و استحصال طلا با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در شهرستان خوسف به بهره‌برداری رسید. کارخانه فرآوری معدن طلای کودکان در شهرستان خوسف به عنوان اولین واحد استحصال طلای خراسان جنوبی خرداد ۱۴۰۰ به بهره‌برداری رسید تا با تولید شمش طلا در این واحد قابلیت دیگری از این استان معدنی نمایان شود.
همچنین واحد فرآوری طلای شادان با ظرفیت استحصال سالانه ۳۰۰ کیلوگرم طلا و اشتغالزایی مستقیم برای بیش از ۲۲۰ نفر اشتغالزایی در زمینی به مساحت هزار و ۷۰۰ هکتار احداث شده و بخش خصوصی ۴۰۰ میلیارد تومان برای آن سرمایه‌گذاری کرده است.
افزایش ۶ برابری اعتبارات مصوب احیا و بازسازی قنوات استان، اتصال بیش از ۱۰۰ روستای خراسان جنوبی با بهره‌مندی ۱۵ هزار خانوار به اینترنت پرسرعت همراه و خدمات مبتنی بر شبکه ملی اطلاعات و تحقق ۱۰۰ درصدی تعهد اشتغال دستگاه‌های اجرایی استان در سال گذشته برای ۶ هزار و ۲۷۷ نفر از دیگر رویدادهای شاخص است.
رویدادهای علمی، فرهنگی و ورزشی
خراسان جنوبی را از دیرباز به عنوان مهد فرهنگ و ادب می‌شناسند که اصلی‌ترین وجهه تاریخی آن مدرسه شوکتیه به عنوان سومین مدرسه علوم جدید پس از دارالفنون تهران و رشدیه تبریز است.
میراث فرهنگی غنی و محصولات منحصر به‌فرد مثل زرشک، زعفران و عناب که وجهه جهانی دارد این استان پهناور را مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان قرار داده و خراسان جنوبی با داشتن ۶ پدر علم، در فضای علمی و دانشگاهی کشور می‌درخشد.
برگزاری شانزدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی به میزبانی دانشگاه بیرجند از رویدادهای علمی و فرهنگی سال ۱۴۰۰ بود.
این همایش با پذیرش ۲۵۰ مقاله از ۱۴ تا ۱۹ اسفند و با مشارکت جمعی از دانشجویان، استادان، فرهیختگان و مسئولان کشوری و استانی برگزار شد.
انتصاب «سید محمد موسوی میرزایی» به عنوان سرپرست دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند، «احمد لامعی‌گیو» به عنوان سرپرست دانشگاه بیرجند، «ذبیح‌الله اوحدی» به عنوان سرپرست دانشگاه پیام نور خراسان جنوبی و «عباسعلی رضاپور» به عنوان سرپرست دانشگاه صنعتی بیرجند از دیگر رویدادهای این حوزه بود.
بنابر اعلام دانشگاه بیرجند در سال ۱۴۰۰، این دانشگاه براساس آخرین رتبه‌بندی موضوعی موسسه تایمز در حوزه علوم مهندسی در جمع ۴۱ دانشگاه برتر کشور و هزار و ۱۸۸ دانشگاه برتر دنیا قرار گرفت.
طبق اعلام موسسه تایمز در حوزه علوم مهندسی دانشگاه بیرجند رتبه ۱۰۰۱+ را میان دانشگاه‌های برتر جهان به‌دست آورد.
کسب مدال برنز المپیاد نجوم و اختر فیزیک در کشور توسط محمد سبزه‌کار دانش‌آموز خراسان جنوبی و کسب ۳۰۰ رتبه زیر هزار توسط دانش‌آموزان استان در آزمون سراسری از دیگر افتخارات علمی سال ۱۴۰۰ است.
بزرگترین پیست کارتینگ استان خراسان جنوبی با سرمایه‌گذاری بیش از یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان در شهرستان فردوس احداث و راه‌اندازی شد همچنین با بهره‌برداری از ۱۴ پروژه در دهه فجر ۲۱ هزار متر مربع به فضای ورزشی این استان افزوده شد.
سرانه ورزشی خراسان جنوبی ۵۱ سانتیمتر مربع است و سرانه فعلی ورزشی در کشور ۹۵ سانتیمتر مربع است که همچنان مقایسه این ارقام نشان از عقب‌ماندگی استان در این حوزه است.
رویدادهای اجتماعی
شیوع ویروس کرونا که نخستین بار آذر ۱۳۹۸ در شهر «ووهان» واقع در مرکز چین گزارش شد و به‌تدریج به سایر کشورهای دنیا سرایت کرد، اکنون بسیاری از کشورها را با مشکلات فراوان به‌خصوص در زمینه سلامت و اقتصادی روبه‌رو کرده است.
اولین مورد قطعی ابتلا به ویروس کرونا در بیرجند چهارم اسفند ۱۳۹۸ گزارش شد و این استان تاکنون پنج موج بیماری کووید۱۹ را پشت سر گذاشته و به گفته سرپرست دانشگاه علوم پزشکی بیرجند اکنون موج ششم در حال فروکش کردن است.
طرح ارتقای مرکز درمان ناباروری و نازایی رویش در بیرجند از جمله خبرهای خوشی بود که با اعتبار ۳۵ میلیارد ریال در نخست روز هفته دولت سال ۱۴۰۰ افتتاح شد تا چرخه درمان ناباروری در خراسان جنوبی تکمیل شود.
این مرکز در سال ۱۳۹۷ افتتاح شد اما به خاطر کمبود نیروهای تخصصی همچنین برخی تجهیزات پزشکی تخصصی، قسمتی از درمان ناباروری در استان انجام می‌شد و قسمتی که شامل IVF بود، قابل انجام نبود.
خبر مرگ دلخراش کودک ۴.۵ ساله به نام یاسین در روستای امیرآباد بیرجند بر اثر حمله سگ‌های ولگرد در مقابل چشمان مادرش هفتم دی ماه در رسانه‌های خراسان جنوبی منتشر شد و احساسات بسیاری از مردم ایران را جریحه‌دار کرد.
پس از فوت این کودک، استاندار و رییس کل دادگستری خراسان جنوبی در بازدیدهای جداگانه از این منطقه برای ساماندهی وضعیت موجود ضرب‌الاجل تعیین کردند و در ۲ ماه اخیر تعدادی سگ جمع‌آوری و به پناهگاه شهرداری تحویل داده شده است.
گشت‌زنی مستمر در سطح روستا برای شناسایی محل‌های تجمع سگ‌های بلاصاحب، احداث چهار دستگاه مهار سگ، خرید دستگاه دارت، مواد بیهوشی و اضافه کردن یک قفس زنده‌گیری به تعداد قفس‌های موجود از دیگر اقدامات دهیاری و شهرداری برای کنترل سگ‌های ولگرد در این منطقه بوده است.
از دیگر حوادث سال گذشته بارش رگباری باران در دی ماه، سرازیر شدن روان‌آب از بندهای خاکی بالادست و ورود سیلاب به شهر سه‌قلعه در شهرستان سرایان بود که خسارات مالی برجا گذاشت.
علت اولیه وقوع سیل در سه‌قلعه طبق بررسی‌های میدانی، شکستن بندهای خاکی ناشی از بارش‌های رگباری در بالادست شهر اعلام شد و به گفته مسوولان استانی با توجه به تغییرات اقلیمی و اینکه در یک بازه زمانی کوتاه بیشترین حجم بارندگی را در منطقه داریم باید آمادگی لازم برای مدیریت بارش‌های رگباری همواره باشد تا خسارت‌ها به حداقل برسد.
بارش‌ها در این منطقه به‌صورت رگباری و در مدت زمان کوتاه رخ داد و براساس گزارش‌های میدانی که از مسوولان متولی به دست آمد، به دلیل رگباری بودن ظرفیت و آمادگی لازم برای مدیریت روان‌آب وجود نداشت لذا باعث وقوع سیل در سه‌قلعه شد.
بنابر اعلام اداره کل هواشناسی خراسان جنوبی، بارش‌های استان از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر ۱۴۰۰) تاکنون نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۱۱۴ درصد رشد داشته اما تاثیر آن بر سفره‌های آب زیرزمینی استان محدود است.
میانگین بارش‌های خراسان جنوبی در سال آبی جاری نسبت به میانگین بلندمدت نیز ۲۰ درصد افزایش دارد و این استان همچنان درگیر خشکسالی است.
وقوع ۱۳ هزار فقره تصادف در محورهای درون شهری و برون شهری استان و فوت ۲۵۰ نفر و مجروح شدن چهار و ۸۰۰ نفر در این تصادفات از رویدادهای تلخ سال ۱۴۰۰ در خراسان جنوبی بود.
خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند در سال ۱۳۸۳ با داشتن سه شهرستان بیرجند، نهبندان و سربیشه تاسیس شد و اکنون ۱۱ شهرستان دارد.